Implicaties van een sociaal kapitaal-concept voor politieke sociologen

Een effectieve norm wordt door Coleman eveneens als een vorm van sociaal kapitaal
beschouwd. Zo geeft hij het voorbeeld van de norm die misdaad verbiedt. Een
cruciale norm voor het functioneren van een gemeenschap is die waarbij mensen
geacht worden te handelen in het belang van de gemeenschap in plaats van louter hun
eigen belangen te laten primeren. Deze laatste norm is fundamenteel voor het
overstijgen van collectieve actieproblemen. Vooral bij deze vorm van sociaal
kapitaal (normen) komt de neutraliteit naar voor die Coleman in principe aan sociaal
kapitaal toekent: normen maken niet alleen bepaalde acties mogelijk, maar perken
ook andere en niet noodzakelijk de minder gunstige in.
Ook gezagsrelaties kunnen onder bepaalde omstandigheden een vorm van sociaal
kapitaal inhouden. Als een groep mensen zich bereid toont om gezag toe te kennen
aan een charismatisch en/of competent individu of instantie, worden freeriderproblemen
en collectieve actiedilemma’s makkelijker overstegen. Tenslotte vormen
ook organisaties, die opgericht worden in functie van een bepaald doel, vaak sociaal
kapitaal, in de zin dat ze ook andere doeleinden kunnen dienen, en als dusdanig
aangewend kunnen worden door hun leden.
Factoren die volgens Coleman de vorming van sociaal kapitaal makkelijker maken
zijn hechte sociale netwerken (closure) 5 , stabiliteit van de sociale structuur en
(bijvoorbeeld religieuze) ideologie. Hij beklemtoont ook de meerwaarde van
multiplex (meervoudige) over simplex (enkelvoudige) relaties. Meervoudige relaties
zijn relaties waarbij personen met elkaar verbonden zijn in meer dan één context,
bijvoorbeeld als buur, mede-ouder, lid van zelfde religieuze vereniging, …. Zij laten
toe om de resources van één relatie (bv. informatie, verplichtingen, …) te gebruiken
bij een andere.
Coleman maakt een onderscheid tussen sociaal kapitaal binnen het gezin 6 en erbuiten
(in de gemeenschap). Zeker voor wat die laatste vormen van sociaal kapitaal betreft,
geldt nogal eens dat ze een publiek goed vormen. Ze komen iedereen ten goede die
deel uitmaakt van de (dichte) sociale structuur. Dit leidt vaak tot een onderinvestering
in en onderproduktie van sociaal kapitaal. Immers, personen hebben er door de band
genomen geen belang bij om zélf sociaal kapitaal doelbewust na te streven. De
meeste vormen van sociaal kapitaal worden dan ook gecreëerd of vernietigd als
bijprodukten van andere activiteiten.
5 Closure - het bestaan van voldoende banden tussen mensen - is belangrijk opdat normen effectief
zouden afgedwongen kunnen worden, en in functie van de betrouwbaarheid van sociale structuren.
Dit laatste facet faciliteert op zijn beurt het ontstaan van verplichtingen en verwachtingen.
6 Verschillende familiestructuren creëren verschillende niveaus van sociaal kapitaal. Zowel de
fysieke aanwezigheid van volwassenen in de familie als de eigenlijke aandacht die het kind krijgt,
bepalen het sociaal kapitaal dat een kind uit zijn familie betrekt.
7