Monumenten in Nederland. Overijssel - digitale bibliotheek voor de ...

16
De kolonie van de Maatschappij van Weldadigheid te Willemsoord, gesticht in 1820 ter opvoeding
van arme en behoeftige gezinnen en weeskinderen uit het westen van het land (circa 1860)
1799 van het Departement van den Ouden IJssel, dat bestond uit Overijssel, Drenthe,
het zuidelijk deel van Friesland en de noordelijke Veluwe. Hoewel Zwolle na het
herstel van de oude gewestelijke grenzen van Overijssel aanmerkelijk minder centraal
lag, bleef de stad de zetel van het provinciaal bestuur.
Een nieuwe tijd
Ook op economisch gebied luidde de 19de eeuw een tijd van grote veranderingen
in. De landbouw bloeide op dankzij een intensievere bewerking van het land, waardoor
men zich kon richten op productie voor de markt. Door vergroting van de veestapel
groeide ook het rendement in de veehouderij. Omdat de bevolking door een natuurlijke
groei eveneens toenam, werd de afzetmarkt voor landbouwproducten steeds groter.
Het landbouwareaal breidde zich uit dankzij de opheffing van de
markegenootschappen in het westen van de provincie. De marken hadden al sinds
de middeleeuwen controle uitgeoefend over het beheer van de woeste gronden, die
nu werden verdeeld en in cultuur gebracht. Een belangrijke stimulans vormde
bovendien de verbetering van de infrastructuur, waardoor het gemakkelijker werd
producten naar verder weg gelegen afzetgebieden te transporteren.
Vanaf de jaren '20 in de 19de eeuw werden de belangrijkste wegen bestraat met
straatklinkers, terwijl andere werden voorzien van een macadamdek, dat bestond uit
twee lagen steenslag op een onderlaag van leem of keien. In totaal legde men tussen
1820 en 1859 in Overijssel 673 kilometer verharde weg aan. De verbetering van de
wegen maakte het mogelijk de wagens zwaarder te belasten, waardoor op één kar
veel meer vervoerd kon worden. Daardoor daalden de vrachtprijzen en groeide het
vervoersaanbod.
Het platteland werd verder opengelegd door nieuwe waterwegen als de
Dedemsvaart, in de eerste helft van de 19de eeuw gegraven om de turfwinning in de
uitgestrekte veengebieden tussen Hasselt en Gramsbergen op gang te brengen. Langs
het kanaal ontstonden nederzettingen bij strategisch gelegen plaatsen, zoals in de
buurt van sluizen en bruggen. Voorbeelden van dergelijke veenkoloniën zijn Balkbrug,
Dedemsvaart en Lutten. Omstreeks 1900 kwam een einde aan de turfafgravingen,
waarna de overgebleven dalgronden op grote schaal in vruchtbare landbouwakkers
werden veranderd.
Ronald Stenvert, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Jan ten Hove, Marieke Knuijt en Ben Kooij, Monumenten in Nederland. Overijssel