Monumenten in Nederland. Overijssel - digitale bibliotheek voor de ...

27
voorbeelden zijn de Handelsschool te Deventer (1921) en de Ambachtschool te
Enschede (1922). Van de kerken moeten de O.L. Vrouwe van Altijddurende Bijstand
te Hengelo (1926-'27) en de St.-Stephanuskerk te Hasselt (1932-'33) genoemd worden.
Na 1920 werden de vormen soberder en ontstond een variant die onder invloed
van het werk van W.M. Dudok kubistisch (of zakelijk) expressionisme wordt genoemd.
De marechausseekazerne te Zwolle (1929-'31) is een goed voorbeeld, evenals de
watertorens te Tuk (1931), Sint-Jansklooster (1931) en Lutten (1932). Te Hengelo
ontwierp Dudok zelf de villa De Herrezen Jager (omstreeks 1921) en de
dokterswoning Beursstraat la (1925-'27). Tussen 1920 en 1935 ontstond de
internationale moderne stijl, in Nederland bekend onder de naam het Nieuwe Bouwen,
ook wel Nieuwe Zakelijkheid of functionalisme genoemd. Het meest karakteristieke
voorbeeld is wel de tweede uitbreiding van het Sophia-ziekenhuis te Zwolle, met
haar kenmerkende platte daken en doorlopende vensterreeksen, in 1934-'35
opgetrokken naar ontwerp van J.G. Wiebenga en J. van der Linden. Iets ouder en
vergelijkbaar van opzet is het als modelmakerij voor Nering Bögel gebouwde pand
Emmastraat 33 uit 1928 naar plannen van J.D. Postma. De langgerekte villa Eerderes
bij Ommen werd in 1929 gebouwd naar plannen van H. Sangster voor baron P.D.
van Pallandt in de geest van het Robie-huis van Frank Lloyd Wright te Chicago. Het
door J.B. van Loghem ontworpen woonhuis Zijlstra te Driene (1933) is een ander
belangrijk voorbeeld.
Als tegenhanger van het modernisme ontstond eveneens in de jaren twintig het
traditionalisme, ook wel bekend als de Delftse School. Niet de strakke lijnen en het
platte dak, maar de vaderlandse baksteenbouw en de hoogopgaande kap stonden
centraal. Het mooiste en rijkste voorbeeld van traditionalisme is het stadhuis van
Enschede, dat in 1930-'33 werd gebouwd naar plannen van G. Friedhoff. Naar plannen
van A.J. Kropholler ontstond in 1926 de rooms-katholieke kerk te Tilligte. In verwante
stijl ontwierpen H.W. Valk het raadhuis van Tubbergen (1930) en M. van Beek het
klooster Dolphia bij Enschede (1935-'37). Een laat voorbeeld van traditionalisme,
maar wel met een vrijwel plat dak en een zichtbaar betonskelet, is het kantoor van
de N.V. Electriciteits Fabriek IJsselcentrale te Zwolle (1939-'46).
De kerkarchitectuur werd ook geïnspireerd door romaanse, Byzantijnse of
vroeg-christelijke bouwkunst. Het meest uitgesproken voorbeeld is de St.-Jacobus
de Meerdere te Enschede (1932-'33), gebouwd in neo-Byzantijnse vormen naar
plannen van H.W. Valk en Joh.H. Sluijmer.
Neoromaans is de O.L. Vrouwe Onbevlekt Ontvangen te IJsselmuiden (1919) en
op de vroeg-christelijke bouwkunst
Hoekhuis in de Oranjewijk te Kampen, ontworpen in eenvoudige maar plastische expressionistische
vormen
geïnspireerd is de St.-Pauluskerk te Enschede (1956-'57).
Ronald Stenvert, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Jan ten Hove, Marieke Knuijt en Ben Kooij, Monumenten in Nederland. Overijssel