Monumenten in Nederland. Overijssel - digitale bibliotheek voor de ...

30
De naar Engels ontwerp gebouwde stoomspinnerij en -weverij Gerh. Jannink & Zn. te Enschede, met
de sprinklertoren prominent in beeld
De driedubbele watermolen behorend tot het landgoed Singraven te Denekamp (1981)
diverse verenigingsgebouwen (Enschede 1891, Hengelo 1893 en Deventer 1902).
Bij vervoer en bedrijf trad eveneens een functionele differentiatie op. Bij de voor
rekening van de Staat aanbestede stationsgebouwen bestond oorspronkelijk een
systeem van vijf klassen. Op het station 1ste klasse van Zwolle (1863-'68) na zijn
alle grotere Overijsselse stations later vernieuwd. Van de gebouwen 4de klasse bleven
de in 1863 gebouwde stations te Delden, Goor en Markelo bewaard. Ook andere
maatschappijen lieten gestandaardiseerde stations bouwen, zoals te Ommen (1902),
Mariënberg (1903) en Hardenberg (1903). Als woonhuis bleven de stations te Boekelo
(1883), Wesepe (1909) en Vollenhove (1913) bewaard.
Oorspronkelijk waren er in elke stad en elk dorp wel één of meer korenmolens te
vinden. Doorgaans werden de molens hoog opgemetseld en van een stelling voorzien.
Beltmolens komen maar een enkele keer voor (Lonneker, Gramsbergen). Afgezien
van enkele (nieuw gebouwde) paaltjaskers in het Land van Vollenhove komen er in
Overijssel geen poldermolens voor. De molens in de polder Mastenbroek werden
met de bouw van het stoomschepradgemaal Mastenbroek (1855) overbodig. In
Fleringen en Denekamp staan grondzeilers, terwijl bij Usselo de enige Overijsselse
standerdmolen staat. Ook van de industriemolens zijn er maar weinig bewaard
gebleven; houtzaagmolens zijn nog te vinden te Delden, Deventer, Ommen en Zwolle.
In Twente verrezen langs de beken watermolens die veelal bestonden uit een
combinatie van een korenmolen met een olie- en/of houtzaagmolen. Het mooiste
complex is de dubbele molen met drie onderslagraderen op de Dinkel bij Singraven.
Ook de Oostendorper watermolen bij Haaksbergen is dubbel uitgevoerd. Van de
andere watermolens zijn alleen de korenmolens overgebleven.
Van de toch zo sterke industrialisatie in Twente en Deventer zijn bedroevend
weinig gebouwen bewaard gebleven. Mede door de associatie met lage lonen en
zware werkomstandigheden zijn in Enschede, Hengelo en Almelo vrijwel alle
Ronald Stenvert, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Jan ten Hove, Marieke Knuijt en Ben Kooij, Monumenten in Nederland. Overijssel