Monumenten in Nederland. Overijssel - digitale bibliotheek voor de ...

28
De havezate Groot Hoenlo bij de Boskamp in 1732, met twee haakse zijvleugels waarvan er één is
voorzien van een vroeg-17de-eeuwse in- en uitgezwenkte geveltop
Deventer, Olst en de Boskamp, die oorspronkelijk ook veel Sallandse adelshuizen
sierden. Een ander voorbeeld betreft de dwarse 19de-eeuwse dorpswoonhuizen met
in het midden een licht risalerende, al dan niet gepleisterde ingangspartij met
terugliggend portiek overgaand in een (dubbelbrede) bakstenen dakerker, zoals te
zien in Olst, Bathmen en Den Ham.
Binnenstadssanering in de drie grote steden, alsmede grootschalige sloop in de
Twentse industriesteden, gekoppeld aan de recente ontwikkelingen in de dorpen waar
overal gelijkvormige winkelcentra zijn ontstaan, hebben een duidelijk nivellerende
invloed gehad op de eigen karakteristiek - lokaal, regionaal en provinciaal.
Tuinstijlen
Ook tuinaanleg is aan stijlverandering onderhevig. De oudste nog bestaande
belangrijke parken in de provincie hebben lanenstelsels die teruggaan tot het derde
kwart van de 17de eeuw. Ze zijn te vinden bij Twickel, Weldam, Almelo en het
Nijenhuis (Heino). Op het terrein achter het huis Twickel ontstond omstreeks 1770
een landschappelijke aanleg. Het park van Windesheim werd in 1793-'96 aangelegd
en is een voorbeeld van de vroege landschapsstijl (1760-1810), een Engels beïnvloede
tuinstijl die een geïdealiseerd natuurlijk landschap nabootste. In dezelfde stijl werd
omstreeks 1830 de tuin van Twickel aangepast naar plannen van J.D. Zocher jr.
Ongeveer vanaf 1820 ontstond de rijpe landschapsstijl (1810-'70), met
hoogteverschillen, boomgroepen, slingerpaden, grote open weiden, serpentine-vijvers
en zichtlijnen naar punten buiten het park. In Zwolle werden op deze wijze naar
plannen van H. van Lunteren de wallen en bolwerken in een park veranderd. De
vestingwerken van Kampen werden naar plannen van J.D. en L.P. Zocher omgevormd.
De Deventer tuinmansbaas A. van Leusen legde in 1815 het park De Worp bij
Deventer aan. Een andere Overijsselse tuinarchitect was G.A. Blum, die in 1809 het
park bij het Amelink ontwierp en de tuinen van huis Almelo (omstreeks 1820) en
De Horte (1822) herschiep. Zijn beste werk is het park bij huis Vilsteren uit 1813,
dat men na 1835 uitbreidde met een ‘ferme ornée’ en een sierkluis met schijngraf.
De late landschapsstijl (1870-1940) werd veel toegepast bij openbaar groen, waarin
vooral in het begin van de 20ste eeuw sportvelden en ligweiden werden opgenomen.
Hij was uitermate geschikt voor het omvormen van oude vestingwerken zoals bij
het Van Stolkspark te Hasselt. Het mooiste voorbeeld is het naar plannen van L.A.
Springer aangelegde Rijsterborgherpark te Deventer (1887). Het Nieuwe Plantsoen
(1914) aldaar heeft sportvelden en ligweiden. Ook D. Wattez ontwierp voornamelijk
Ronald Stenvert, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Jan ten Hove, Marieke Knuijt en Ben Kooij, Monumenten in Nederland. Overijssel