Monumenten in Nederland. Overijssel - digitale bibliotheek voor de ...

Ten geleide
8
Monumenten in Nederland is een naslagwerk waarin gegevens te vinden zijn over
de waardevolle objecten en structuren in de provincie Overijssel. Het is géén reisgids:
al zijn voor een aantal steden wel plattegronden van de binnenstad opgenomen, het
bevat geen routebeschrijvingen of wandelingen. Eerst en vooral geeft het op beknopte
wijze feitelijke informatie over bestaande gebouwen. Bij de belangrijker objecten
en structuren schetst het ook kernachtig hun historische ontwikkeling, alles getoetst
aan de recente stand van de wetenschap. De beschrijving van het uiterlijk blijft tot
het uiterste beperkt, maar wel wordt, waar mogelijk, getracht ontwikkelingen te
verklaren. De inleidingen aan het begin van het boek plaatsen de gegevens in een
groter verband en schenken aandacht aan het karakteristieke van de provincie
Overijssel. Waar nodig en mogelijk leggen deze hoofdstukken relaties met
algemeen-historische, sociaal-economische, historisch-geografische en
stedenbouwkundige ontwikkelingen. Na een historische schets, inleidingen over stijl
en verschijningsvorm en over materiaal en constructie, behandelt de laatste inleiding
de eigenheid van de drie regio's die samen de provincie Overijssel vormen. In dat
hoofdstuk is er vooral aandacht voor de historisch-geografische ontwikkeling en de
bebouwingskarakteristiek.
De beschrijving van alle historisch belangrijke steden en dorpen in alfabetische
volgorde beslaat het grootste deel van dit boek. Bepalend zijn daarbij niet gemeenten,
maar de bebouwingsconcentraties - de kernen - zoals ze in de loop der tijd zijn
gegroeid. In de praktijk is een onderscheid gemaakt in hoofdkernen, kernen,
geïncorporeerde kernen, omgevingskernen en omgevingsobjecten.
Hoofdkernen zijn de kernen die tevens hun naam aan de gemeente geven. Wanneer
een kern niet de hoofdkern is van de gemeente, volgt er een verwijzing naar de
gemeente waartoe de kern behoort, bijvoorbeeld: Heeten (gemeente Raalte).
Geïncorporeerde kernen zijn kernen die later in een grotere gemeente zijn opgenomen,
bijvoorbeeld het dorp Heemse, dat als hoofdplaats van de vroegere gemeente Ambt
Hardenberg sinds 1941 deel uitmaakt van de gemeente Hardenberg. Deze
geïncorporeerde kernen worden behandeld als onderdeel van het grotere geheel, zij
het dat bij het adres de naam van de oorspronkelijke kern vermeld staat. Ook bij
kernen die in de loop der tijd aan elkaar zijn gegroeid is deze methode gehanteerd.
Deze kernen zijn in de regel onder hun huidige plaatsnaam te vinden. Staphorst en
Rouveen zijn bijvoorbeeld te vinden onder Staphorst. Omgevingskernen zijn
nederzettingen die wel genoemd moeten worden maar waarvan de informatie over
de bebouwing slechts één of enkele objecten betreft. Ze worden dan onder een
nabijgelegen, vaak grotere kern vermeld: zo staat Tilligte bij Denekamp, Dwarsgracht
bij Giethoorn en Liederholthuis bij Heino. De beschrijvingen van omgevingskernen
zijn niet alfabetisch terug te vinden, maar kunnen via het topografisch register achter
in het boek gevonden worden. Omgevingsobjecten zijn de op het platteland gesitueerde
gebouwen als kapellen, kloosters, kastelen, molens en boerderijen. Deze objecten
worden beschreven bij de meest nabije kern binnen de gemeente, bijvoorbeeld de
havezate Oldenhof bij Vollenhove of kasteel Rechteren bij Dalfsen. Hiernaast is een
overzichtskaart opgenomen van de belangrijkste behandelde gemeenten en kernen.
Deze kaart toont ook de regio-indeling.
Ronald Stenvert, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Jan ten Hove, Marieke Knuijt en Ben Kooij, Monumenten in Nederland. Overijssel