Monumenten in Nederland. Overijssel - digitale bibliotheek voor de ...

Huize Zonnebeek te Boekelo, een voorbeeld van de Americanavariant van de heroriëntatie
26
Het rationalisme is de stijl waaraan vooral de naam van H.P. Berlage verbonden
is. Rationele vormentaal en robuuste bakstenen bouwvolumes zijn kenmerkend. De
beide door M. van Harte ontworpen kantoren van de voorm. Sallandsche Bank in
Kampen (1910) en Deventer (1913-'14) zijn hier eenvoudige voorbeelden van. Ook
het werk van K.P.C. de Bazel wordt tot het rationalisme gerekend. Naar zijn ontwerp
zijn de fabrikantenvilla Het Stokhorst (Lonneker, 1912-'16) en drie stadsvilla's in
Enschede tot stand gekomen. Zijn belangrijkste werk is de door hem in 1919
ontworpen, maar pas in 1927-'28 uitgevoerde synagoge te Enschede.
Als reactie op beide stijlen ontstond een stroming aangeduid met heroriëntatie,
waarvan de vormgeving aansloot op de internationale traditie van barok en
classicisme. Ze kende vooral haar toepassing bij kantoorpanden, villa's en landhuizen
en er zijn Amerikaanse, Engelse en Duitse invloeden in te onderscheiden. De eerste
invloed staat bekend als Americana (ook als ‘old colonial’) en de laatste als ‘Um
1800’. Een mooi voorbeeld van Americana is de villa Zonnebeek bij Boekelo, in
1906-'07 gebouwd voor de textielfabrikant J.B. van Heek en zijn Amerikaanse
echtgenote Edwina Burr Ewing. Op het Hollands classicisme teruggaand is de uit
1921-'23 stammende nieuwe voorgevel van huis Singraven naar plannen van A. de
Maaker. Vergelijkbaar zijn het raadhuis van Denekamp (1919-'20) en villa
Kloosteresch (Almelo, 1925). Ook K. Muller en A.G. Beltman ontwierpen veel
statige panden in ‘Um 1800’-vormen; het Bellinckhof (Almelo, 1917-'20) en de
Wigwam (Enschede, 1928), respectievelijk de Tol (Enschede, 1906) en de Twentse
Bank (Enschede, 1909-'10). Beiden ontwierpen ook in ‘Engelse stijl’ getuige het
tuindorp 't Lansink te Hengelo (1911-'13, K. Muller) en de Groote Schuur (1910,
A.G. Beltman) te Enschede. Groot Hoenlo te Boskamp (1895) en Hooge Boekel te
Lonneker (1925-'27) werden verbouwd respectievelijk gebouwd in een op Lodewijk
XIV-stijl gelijkende stijl.
Expressionisme, het Nieuwe Bouwen en Traditionalisme
Ronald Stenvert, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Jan ten Hove, Marieke Knuijt en Ben Kooij, Monumenten in Nederland. Overijssel