een toekomst voor groen - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

2
wettelijke context
De rol van de gemeente en andere overheden
De bijzondere waarden van monumentaal groen zoals beschreven in het vorige hoofdstuk worden in eerste
instantie beschermd via de Monumentenwet 1988 en de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo).
Wanneer eigenaren ingrepen plannen, komen zij daarmee in aanraking, maar ook met andere wet- en
regelgeving, zoals de Bomenverordening, de Boswet en de Flora- en faunawet.
De gemeente is voor de eigenaar het eerste aanspreekpunt en tevens vergunningverlener als het gaat om
waardevol groen. Verder kunnen Rijk, provincies en gemeenten met hun ruimtelijk instrumentarium, zoals
structuurvisie en bestemmingsplan, een actieve en stimulerende rol spelen bij de bescherming van waardevol
groen en de directe omgeving ervan.
Rijksmonumenten
Sinds de jaren negentig is de aandacht voor groene monumenten
sterk toegenomen. In lijn daarmee heeft de
minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap inmiddels
circa 1300 groene monumenten een beschermde status
verleend in de zin van de Monumentenwet 1988. Voor deze
beschermde monumenten houdt de minister een register
aan.
De aanwijzing als rijksmonument heeft twee voor de
eigenaar belangrijke gevolgen: voor wijzigingen aan het
monument is een omgevingsvergunning nodig (zie hierna
en bijlage 2) en voor instandhouding van de monumentale
waarden bestaan financiële mogelijkheden (zie bijlage 4).
Wijzigen van een groen monument
Voor wijzigingen aan een groen monument is vaak een omgevingsvergunning
op grond van de Wet algemene bepalingen
omgevingsrecht nodig (zie bijlage 2). De gemeente beoordeelt
welke werkzaamheden hier precies onder vallen. De eerder
besproken waardestelling speelt daarbij een grote rol.
Voor gewone onderhoudswerkzaamheden om bestaande
beplanting en aanleg in stand te houden is geen vergunning
nodig (wat betreft de monumentenactiviteit, zie
artikel 3a van Bijlage II bij het Besluit omgevingsrecht (Bor)).
Zo is het vervangen van beplanting, bijvoorbeeld een dode
boom in een bomenrij, door dezelfde soort en cultivar en
in hetzelfde verband vergunningvrij. De beschermde aanleg
en soort beplanting worden immers niet gewijzigd. Ook
het onderhoud aan paden waarbij het type verharding niet
wijzigt, is vergunningvrij.
Grind aanbrengen op een oorspronkelijk schelpenpad
vereist wel een vergunning – er verandert immers iets aan
de oorspronkelijke aanleg. Hetzelfde geldt voor het kappen
van (delen van) een laanbeplanting.
Om te bepalen of vanuit de Wabo een vergunning voor
het onderdeel monumenten nodig is, moeten eigenaar
en gemeente nagaan welk gevolg de ingreep heeft voor de
monumentale waarden en de structuur. Soms is dat lastig
vast te stellen. Daarom geven we enkele voorbeelden.
bomen
Het kappen van een solitaire boom betekent meestal een
forse wijziging van de groenaanleg. Het kappen van één of
enkele bomen om een bos uit te dunnen niet; de structuur
van het bos blijft immers ongewijzigd. Veel bosranden in
parken zijn echter bewust aangeplant met een duidelijke
keuze van bladkleur in herfst of voorjaar of een gelobde
in plaats van rechte bosrand. Ingrepen daarin zijn daarom
wijzigingen in de zin van de Wabo.
Hoewel het uitdunnen van een park- of productiebos niet
gauw als wijziging van het monument wordt aangemerkt,
vertellen ook de soorten bomen in een dergelijk bos soms
een cultuurhistorisch waardevol verhaal over het landgoed
en de handel en wandel van bewoners in de streek. Zo
kan een negentiende-eeuws dennenbos erop wijzen dat
de landgoedeigenaar mijnhout leverde; een eikenbos kan
verwijzen naar exploitatie van schors voor de leerlooierij.
Nut en plezier gaan hier hand in hand. Het geleidelijk vervangen
van een naaldbos door een gemengd of loofbos kan
2 Wettelijke context | 23