een toekomst voor groen - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

De wederopbouwwijk De Heuvel in Leidschendam is ontworpen door stedebouwkundige
ir. W. de Bruin op basis van sociologische uitgangspunten. Dit uit zich ondermeer in de aanleg
van grote binnenhoven, bedoeld als een nieuwe vorm van collectiviteit. Voor deze wijk wordt door
de gemeente in samenspraak met de bewoners een gebiedsvisie opgesteld, waarin de groenvoorzieningen
uitdrukkelijk een plaats hebben.
50 |
Uitbreidingen van het boerenbedrijf kunnen landschappelijk
ingepast worden, met oog voor de grootte en de sfeer
van de buitenplaats: denk aan de verhoudingen, positionering,
materiaal en kleur.
Het historische gebruik van beplanting, zoals boomsingels
voor windbreking en ventilatie, leibomen voor schaduw,
kan een nieuwe betekenis krijgen. Van nieuwe stallen kunnen
landschappelijke ensembles gemaakt worden, geriefhout
zorgt voor de eigen productie van biomassa, singels
bieden schaduw zodat de temperatuur in de stallen minder
snel oploopt. De nieuwe erfbeplanting kan aansluiten bij
de aanwezige, streekeigen beplanting, de bodemgesteldheid
en het klimaat.
groene opgave in de wederopbouwwijken
Na de Tweede Wereldoorlog, in de periode van de wederopbouw,
werden veel recreatiegebieden aangelegd. Ook in
de talloze wederopbouwwijken vormde het groen een vast
onderdeel, bedoeld als gezamenlijke voorziening. Nieuw
waren de gemeenschappelijke tuinen die ruimte boden
voor activiteiten voor alle leeftijden, en groenstroken die
de verbinding legden tussen de particuliere ruimte (de
tuin) en de openbare ruimte (het park en buitengebied).
Bij herontwikkeling komen deze groenvoorzieningen sterk
onder druk te staan doordat het onderhoud en herstel grote
investeringen vergen. De waardering voor het groen onder
de bewoners is veelal groot. Dit maakt dat het groen steeds
meer als een volwaardig onderdeel in de onderzoeks- en
planvorming wordt betrokken. De gebiedsvisie voor de wijk
De Heuvel in Leidschendam, die in samenspraak met de
bewoners wordt opgesteld, is hiervan een goed voorbeeld.
Villa Maarheeze in Wassenaar heeft geen woonfunctie meer, maar is in gebruik
als kantoor. De eigenaar koos in 2006 voor een zorgvuldig herstel van
de tuin in architectonische tuinstijl en bracht daarmee de eenheid en allure
van een villa met tuinaanleg weer terug.
Herbestemming gebouwen
Dagelijks staken boeren hun bedrijf. Vaak krijgen boerenwoning
en stal een niet-agrarische bestemming,
bijvoorbeeld als woonhuis en kantoor. Het erf wordt dan
ingericht als tuin of parkeerplaats. In een goed ontwerp
blijven de karakteristieken van het boerenerf behouden. Zo
leeft de logische samenhang tussen boerderij en erf voort
(zie de brochure Een toekomst voor boerderijen). In Oost-
Nederland wordt geëxperimenteerd met nieuwe woon- en
werkvormen, knooperven genoemd. Hierbij trekken het
Rijk, de provincie en gemeente samen op om een agrarisch
boerenerf tot een sociaal boerenwoonerf (woonwijkje)
om te vormen. Nieuwe bewoners, veelal starters op de
woningmarkt, zorgen samen voor het erf en omliggende
boerenlandschap.
Ook veel hoofd- en bijgebouwen van buitenplaatsen hebben
de laatste decennia een andere bestemming gekregen.
Om ze voor verval te behoeden kwamen veel buitenplaatsen
de afgelopen eeuw in bezit van gemeenten en grote terreinbeheerders
als Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer
en de provinciale landschapsstichtingen. Het hoofdhuis
kreeg een functie als burgemeestershuis, gemeentehuis,
zorginstelling of bedrijfskantoor. De buitenplaats bleef
behouden, maar een zichtbare binding tussen huis en tuin
is er vaak niet meer. De moestuin ligt er ongebruikt bij.
Klimplanten en bloemperken met eenjarigen verdwijnen.
De tuin heeft zijn sierwaarde verloren; alleen de hoofdstructuur
is overeind gebleven.
Wanneer de gebruikers van het huis en de beheerders van
het park elkaar opzoeken en een gezamenlijke visie ont-