een toekomst voor groen - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

In 2010-2011 is het fort Werk aan ’t Spoel bij Culemborg gerestaureerd, deels gereconstrueerd en geschikt gemaakt voor culturele evenementen. De oorspronkelijke vorm van
het fortterrein is weer goed herkenbaar door een reconstructie van de omwalling en verwijdering van de niet-oorspronkelijke begroeiing. De beplanting heeft zijn oorspronkelijke
aanzien weer gekregen met enkele solitaire bomen, essen en meidoornhagen. In de omwalling zijn op de plek van de oude schietgaten coupures aangebracht, zodat er weer zichtlijnen
zijn naar strategische plekken in de omgeving. Op het fortterrein kunnen openluchtvoorstellingen plaatsvinden. Met gebruikmaking van de bestaande hoogteverschillen is een
amfitheater gecreëerd. De nieuwe functie is als een extra laag over het fortterrein heengelegd.
wikkelen, kunnen ze de eenheid en cultuurhistorische
waarde van de buitenplaats herstellen. Het hele complex
wordt dan een inspirerende plek om te wonen, werken of
recreëren. Op de buitenplaats Dordwijk op het eiland van
Dordrecht wonen bijvoorbeeld twaalf gezinnen in de villa,
het koetshuis, de tuinmanswoning, wagenschuur en boerderij.
De huizen zijn verkocht met recht van opstal en de
grond is in erfpacht uitgegeven. De Landgoed bv hanteert
strenge maar duidelijk regels voor behoud van de gerestaureerde
aanleg. Per gezin is er bijvoorbeeld niet meer dan
één parkeerplaats bij elke woning. Voor extra auto’s is een
terreintje buiten het toegangshek aangelegd. Vrijwel alle
bewoners werken mee en genieten van de producten uit de
moestuin. Zodoende konden ook de kassen, oranjerie en
broeibakken hersteld worden en groeien tegen de tuinmuur
weer leibomen.
Ook veel villa’s zijn nu in gebruik als kantoor. Voor het intensieve
onderhoud dat de oorspronkelijke villatuin nodig
heeft, ontbreekt meestal tijd, aandacht en geld. De tuin
wordt parkeerterrein of benut voor nieuwe bijgebouwen en
aanbouwen. Door de buitenruimte van de villa opnieuw te
benaderen als tuin, gewenste functies in kaart te brengen
en het maximaal haalbare/gewenste beheer (van intensief
naar extensief ) zijn wellicht creatieve oplossingen te vinden
voor herstel van cultuurhistorische waarden.
Herbestemming militair erfgoed
Ook voor historische verdedigingswerken wordt gezocht
naar nieuwe bestemmingen in de sfeer van recreatie en
educatie, natuur, maar ook wonen, kleinschalige bedrijvigheid
en culturele of museale doelen.
Een nieuwe functie heeft vrijwel altijd gevolgen voor de
groenaanleg en omgeving van een fort of linie. Door integrale
inrichtingsplannen te maken, kunnen functiecombinaties
gerealiseerd worden en is herstel van de ruimtelijke
samenhang mogelijk. Ook het beheer kan gezamenlijk
worden opgepakt. Een punt van aandacht is de specifieke
beplanting die bij een fort hoorde ten behoeve van de
verdedigings- en gebruiksfunctie.
4 Omgaan met historisch groen | 51