een toekomst voor groen - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Kisting 40
De oude traditie om tuinornamenten tegen vorst te beschermen met een
bekisting leeft nog op Huys ten Donck te Ridderkerk.
Als veel oorspronkelijk plantmateriaal verdwenen is, gaat
onderhoud over in restauratie of een nieuwe invulling.
Een historisch onderzoek kan tekeningen, foto’s en zelfs
beplantingslijsten opleveren. Ontbreekt die documentatie,
maar is de ontwerper wel bekend, dan kan toch een aanvullende
beplanting in dezelfde stijl mogelijk zijn.
Raadpleeg bij restauratie kwekerscatalogi uit dezelfde tijd
of bestudeer het werk van de architect om anachronismen
te voorkomen. Als een groen monument uit een bepaalde
periode dateert, bijvoorbeeld de achttiende eeuw, passen
daar geen soorten die op een later tijdstip zijn geïntroduceerd.
Een bekend voorbeeld is de watercipres (Metasequoia
glyptostroboides), die pas vanaf 1960 op grote schaal verkrijgbaar
was in Europa. Deze boom lijkt op de moerascipres
(Taxodium distichum) met ademwortels, die al in 1640 in
Engeland werd ingevoerd.
Alleen als zeer weinig gegevens bekend zijn of de situatie
ingrijpend is gewijzigd, is het vanuit cultuurhistorisch perspectief
verantwoord een nieuwe beplanting te overwegen.
Dan is er ruimte voor een nieuwe invulling van de aanleg
met een nieuw beplantingsontwerp.
bijzondere objecten en plantencollecties
Het beheer van een groenaanleg impliceert ook de zorg
voor bijzondere objecten en collecties. Denk aan bruggen,
folly’s en Lourdesgrotten van cementrustiek, paden van
flagstones en bakstenen muren met terracotta elementen.
In het park Frankendael in Amsterdam staat een oude, knoestige fruitboom
temidden van nieuwe aanplant. In het herstelplan voor de tuin zijn oude bomen
gespaard. Ook is er archeologisch botanisch onderzoek verricht om aan
de hand van grondmonsters te bepalen wat de beplanting is geweest.
Vanwege het bijzondere materiaalgebruik en de typologie
vragen deze om een deskundige restauratie. De technische
brochures over ondermeer natuursteen, beton en
graftekens zijn op www.cultureelerfgoed.nl/node/945/ te
raadplegen.
Natuurstenen tuinornamenten, zoals vazen en fonteinen,
hebben in de winter bescherming nodig. Een beschermhoes
of een (houten) bekisting op maat voorkomt dat de
poreuze steen in de herfst vochtig wordt en in de winter
kapot vriest.
De lijst met bijzondere objecten en toegepaste materialen
is eindeloos, van pergola en prieel tot schelpengrot. Het is
belangrijk kennis op te bouwen over het onderhoud van
zulke bijzondere objecten.
Een aanleg kan bijzondere plantencollecties bevatten, zoals
arboreta, leifruit en kuipplanten. Sommige buitenplaatsen
bezitten eeuwenoude collecties van citrusplanten. Dit bezit
vraagt om specifieke kennis van en intensieve zorg voor
planten en kuipen (zie bijlage 5).
Afweging natuur- en cultuurhistorische waarden
Natuur en cultuur gaan vaak goed samen. Het uitgangspunt
bij natuurbeheer, ‘variatie in de ruimte, constant in de tijd’,
past ook bij het groene erfgoed. Belangrijk is een continu
beheer in tijd en wijze van uitvoering, zodat soorten de
gelegenheid krijgen zich te vestigen. Consequente keuzen
voor het beheer raken bijvoorbeeld de volgende zaken.
4 Omgaan met historisch groen | 41