Kruisgebouwen - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

14
H O O FD S T U K 2 D E O N T S T A A N S G E S C H IEDE N IS V A N DE
K R U ISVE R E N IG IN GEN
(afbeelding 2.3) 15 , zijn 1335 plaatsen aangegeven waar kruisverenigingen
actief waren. Zij moeten magazijnen en gebouwen bezeten hebben, waar de
consultatiebureaus in gevestigd waren en de voorlichting en cursussen
gegeven werden. Toch bestond er geen algemene beschrijving van deze
gebouwen, noch een programma van eisen waaraan deze gebouwen moesten
voldoen.
2.2 DE ONTWIKKELING VAN DE KRUISVERENIGINGEN
IN HET INTERBELLUM
De kruisverenigingen waren vanaf het begin voornamelijk op het platteland
werkzaam geweest. De eerste Groene Kruisvereniging ontstond in het hartje
van het Zuid- Hollandse platteland, te Lange Ruige Weide. In de grote
steden kreeg de kruisvereniging nergens grote aanhang, met uitzondering
van de stad Groningen. Dit had te maken met het feit dat in de steden sneller
en betere voorzieningen getroffen werden op het gebied van drinkwater,
openbare rioleringen en woningen. 16 Bovendien beschikten de steden over
betere medische verzorgingsmogelijkheden met name ziekenhuizen.
Daarnaast ontwikkelde het verenigingsleven op het platteland zich veel
sterker door een samenhorigheidsgevoel en de bevlogenheid van de
notabelen zoals artsen en predikanten. 17
NIEUWE WETGEVING
Na de eerste wereldoorlog werden onder het kabinet van Ruijs de Beerenbrouck
wetten aangenomen die een aantal voorwaarden schiepen en
verbetering tot stand brachten ter bescherming van de sociaal zwakkere, ter
verhoging van het levenspeil en voor grotere sociale zekerheid. De belangrijkste
wetten die tot stand kwamen waren de nieuwe Arbeiderswet met de 8urige
werkdag en de 45-urige werkweek, het instellen van de Hoge Raad van
Arbeid, de uitbreiding van de Invaliditeitswet, de vrijwillige ouderdomsverzekering,
de Warenwet, Vleeskeuringwet en de nieuwe Gezondheidswet
(allen in 1919), de aanvulling van de Woningwet en de herziene Ongevallenwet
(1921). In het ontwerp over de Gezondheidswet, werd het duidelijk
dat de overheid zich meer verantwoordelijk ging voelen voor de gezondheidszorg
en het bestrijden van volksziekten. De geneeskundige inspectie
zou uitgebreid worden in verschillende sectoren en preventieve taken
krijgen. Daarnaast werd er een tweede ontwerpwet over de ziekenverzorging
ontwikkeld waarin het particulier initiatief samen zou gaan met het ziekenfondswezen
ter verhoging van de efficiëntie. Het particulier initiatief moest
aan bepaalde voorwaarden voldoen en onder overheidstoezicht gesteld
worden met behulp van rijkssubsidie. Financieel waren deze plannen echter
niet haalbaar. Bovendien stuitten ze op weerstand vanuit de kruisverenigingen,
die goed georganiseerd waren en niet zaten te wachten op inspecteurs
15 Centraal Bureau voor de Statistiek, 1942
16 Centraal Bureau voor de Statistiek, 1942, p. 8 en 12
17 Jamin, 1999, p. 47