Kruisgebouwen - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

26
A F B E E L D I N G 4 . 2
K R U I S G E B O U W I N L A N G E
R U I G E W E I D E ( B E G I N
T W I N T I G S T E E E U W )
A F B E E L D I N G 4 . 3
K R U I S G E B O U W I N S T A D S -
K A N A A L ( 1 9 1 9 )
H O O FD S T U K 4 ONTW IK K E L INGS S C H E T S KRUISGEBOUW E N
Het Groene Kruisgebouw in Maarssen (1930) bevatte een wachthal, een
consultatieruimte, een polikliniek en diverse ruimten waarin zich verschillende
materialen bevonden die de leden konden lenen. De grootste ruimte
werd ingenomen door verpleegartikelen. Daarnaast was er een ruimte met
ligtenten ten behoeve van de tbc patiënten, een ruimte met ‘gummiartikelen’,
een desinfecteerruimte en een washok. Twee badkamers een keuken en een
extra kamer maakten de plattegrond van de begane grond compleet
Op de etage bevonden zich vier slaapkamers, een badkamer, woonkamer,
keuken en evenals in het kruisgebouw te Soest een bestuurskamer.
Het Groene Kruisgebouw te Velsen (1904) bestond uit een wachtkamer, een
spreekkamer voor de wijkverpleegkundige of arts en een magazijn. Bij het
magazijn was een overdekte plaats die waarschijnlijk diende voor het
luchten en schoonmaken van de uitgeleende materialen.
ARCHITECTONISCHE ASPECTEN
De kruisgebouwen in Soest, Steenwijk, Maarssen en Velsen lijken qua
uiterlijke vorm veel op elkaar. Zonder uitzondering vertonen zij gelijkenis
met uit baksteen opgetrokken villa’s die passen in de wijk waarin zij
gebouwd zijn. Alleen het kruisgebouw in Velsen is kleiner geproportioneerd.
De kruisgebouwen op de afbeeldingen 4.2 en 4.3, die zich in Lange Ruige
Weide en Stadskanaal bevonden, bevestigen het beeld van een vooroorlogs
kruisgebouw.
4.2 HET NAOORLOGSE KRUISGEBOUW
INLEIDING
Dit onderzoek richt zich op gebouwen die nieuw gebouwd zijn in de
wederopbouwperiode. De plattegronden van de gebouwen die in de
vakbladen beschreven staan zijn bestudeerd en onderling vergeleken.
In het katholiek documentatie centrum bevond zich in het archief van het
Nationale Groene Kruis. Een onderdeel van dit archief bestond uit een
enquête en inventarisatie naar kruisgebouwen die in het bezit waren van de
plaatselijke kruisverenigingen. Deze enquête dateerde uit 1984 en bevatte
adressen van kruisgebouwen van diverse regionale kruisverenigingen. Via
internet zijn de huidige eigenaren achterhaald, veelal waren de gebouwen
nog in het bezit van regionale zorginstellingen of behoorde aan de gemeente.
Van deze gebouwen zijn de bouwtekeningen opgevraagd en bestudeerd.
Door het Groene Kruis alleen al waren in de wederopbouwperiode rond
achthonderd wijkgebouwen gebouwd 32 . Door beperking van tijd was het
noodzakelijk het onderzoek te beperken tot een aantal regio’s.
De verschillen en overeenkomsten in de structuur, de functie en de architectonische
aspecten van de gebouwen van verschillende kruisverenigingen
en de vraag of de levensbeschouwelijke signatuur van deze verenigingen
32 Gezondheidszorg, 1963, p. 1