veterinaire toxicologie bij landbouwhuisdieren - Diergeneeskundig ...

lichaam terwijl de toxokinetiek de opname
en uitscheiding van schadelijke stoffen beschrijft.
Maar veel biologisch actieve stoffen
kennen een werkzame dosis en zijn in hogere
dosis schadelijk.
Er is altijd een grote behoefte om een indeling
te kunnen maken in giftigheid van stoffen.
Men wil immers snel weten hoe giftig een
stof is. Ook al zijn er soms heel verschillende
reacties van een stof op de verschillende diersoorten
waardoor een stof in de ene diersoort
giftig is en in de andere diersoort vrijwel
niet. Daartoe bestaat een standaardtest met
muizen die dient om een grove inschatting
van de giftigheid te bepalen door de LD50
van een stof te meten. De LD50 is de dosis
(hoeveelheid) van een stof waarbij de helft
van de populatie sterft (Lethale Dosis 50 %).
Het vaststellen van de LD50 gaat ruwweg als
volgt: men neemt groepen van 10 muizen en
dient deze een hoeveelheid stof toe. Vervolgens
wordt vastgesteld hoeveel muizen sterven
(figuur 1).
Figuur 1 Sterfte bij 10 muizen per groep (zwart)
afhankelijk van toegediende dosis
Dit wordt dan uitgezet zoals te zien in figuur
2. Merk op dat zowel de toegediende dosis
als de sterfte logaritmisch zijn uitgezet.
Figuur 2 Sterftepercentage uitgezet tegen toegediende
dosis
D.M. 55e jaargang - No. 1 blz. 12
Uit figuur 2 kan worden afgeleid dat de LD50
van de onderzochte stof 247 mg/kg lichaamsgewicht
(LW) is. Uit dit voorbeeld blijken ook
meteen de beperkingen van het gebruik van
de LD50: immers er gaat één dier dood bij het
toedienen van 50 mg/kg LW en bij het toedienen
van 1000 mg/kg LW (dus 4 maal de
LD50) blijft nog één dier leven. Dus niet alleen
de LD50-waarde op zich is van belang, ook de
helling van de lijn die ontstaat. Dit is te zien
in figuur 3. Stof A en stof B hebben vrijwel
dezelfde LD50-waarde, maar stof A veroorzaakt
al bij veel lagere gehalten de dood ten
opzichte van stof B. Dit kan men afleiden uit
het feit dat de helling van de lijn van stof A
minder steil loopt dan die van stof B, terwijl
het gehalte bij 50 % sterfte ongeveer gelijk is.
Een minder steile helling betekent dat een stof
in een veel langer concentratiegebied begint
met schadelijk te zijn voor de eerste dieren
maar pas in veel hogere gehalten de dood van
alle dieren veroorzaakt. Stof C heeft dezelfde
helling als die van stof B, dus de onderlinge
gevoeligheid (sensitiviteit) van de populatie
(bijvoorbeeld ratten) is voor stof B en stof C
gelijk. Maar het gehalte waarbij 50 % sterfte
optreedt, ligt beduidend hoger dan dat van
stof B. Dus stof C is minder giftig dan stof
B. Deze verschillen in gevoeligheid zijn ook
bekend in de farmacologie. De verschillen
worden voor een deel verklaard doordat er
verschillen zijn in genetische expressie van
enzymen die betrokken zijn bij de omzettingen.
Sommige dieren (of mensen) hebben
meer enzymactiviteit dan anderen.
Figuur Sterftepercentage voor drie verschillende
stoffen