veterinaire toxicologie bij landbouwhuisdieren - Diergeneeskundig ...

De effecten van lagere gehalten (die niet tot
de dood leiden) zijn meestal kortdurend en
leiden niet tot residuen in producten.
2.1.2 Condens nitriet / ammoniak stal
Zoals eerder aangegeven, ontstaat er in een
stal continu ammoniak. Deze ammoniak is
een gas dat ontstaat uit de afbraak van de
eiwitten die aanwezig zijn in de mest. Bij een
zuurgraad van minder dan 9 is de helft van
de ammoniak aanwezig in de vorm van ammonium.
Ammonium is niet vluchtig en zeer
goed oplosbaar in water. Indien de ventilatie
van een stal niet optimaal is, kan de ammoniak
zich ophopen. De ammoniak krijgt dan
de kans om in het aanwezige water op te lossen.
Dit kan gebeuren in open bakken, maar
ook in water dat in de stal op de vloer ligt of
als condens aan de muur hangt. Is de ammoniak
eenmaal opgelost in water, dan kunnen
bacteriën de ammoniak omzetten naar
nitriet. Dit proces vindt regelmatig plaats:
bijvoorbeeld ’s winters bij strenge kou als de
ventilatie wat lager wordt gezet waardoor de
ammoniak in de stal blijft en condensvorming
optreedt. De ammoniak lost dan op in
deze condens. Heel hoge gehalten ammonium
kunnen op deze wijze ontstaan. Maar
dat is nog niet het ergste: door bacteriële
omzettingen kunnen ook zeer hoge gehalten
van het giftige nitriet ontstaan (meer dan
1000 mg/L nitriet). Deze gehalten zijn dodelijk
voor dieren. Er treedt dan acute sterfte
op bij dieren die dit condenswater oplikken.
2.1.3 Giftige dampen uit kuilen.
Bij het inkuilen kunnen soms giftige dampen
ontstaan. Vooral de eerste paar dagen is de
kans hierop het grootst. Kuilen met snel fermenteerbare
suikers en veel vers groen zijn
hier gevoelig voor. Dit fenomeen ontstaat
doordat, tijdens de fermentatie van suikers
door bacteriën, het aanwezige nitraat wordt
omgezet in nitriet en vervolgens naar stikstofoxiden.
Deze stikstofoxiden zijn gassen.
In het vervolg van de fermentatie worden
deze stikstofoxiden, op hun beurt, verder
omgezet in ammonium en bacteriële eiwitten.
Als de kuil niet goed is afgedicht kan
er zuurstof bij komen en zullen de stikstofoxiden
niet snel ontstaan. Als de kuil is afgedicht
maar het plastic ligt niet strak op de
kuil, kan het gas zich ophopen. Dit gas (ni-
treuze dampen) heeft een roodbruine kleur
en is zeer giftig (zie ook figuur 4).
Figuur 4 Vrijkomende nitreuze dampen uit maïskuil.
Foto gemaakt door zoon van eigenaar
Gehalten van meer dan 100 mg/m 2 zijn voldoende
om dieren te laten sterven. Dit zijn
ook de gehalten die voorkomen als men de
damp ziet. De damp is zwaarder dan lucht
en zal zich dus ophopen op de vloer. Liggende
dieren sterven sneller dan staande dieren.
De klinische verschijnselen zijn (diep) longoedeem
(ademhalingsproblemen, benauwdheid).
Het longoedeem kan zich nog tot 24
uur na contact met de dampen ontwikkelen.
Het fenomeen staat bekend als ‘silo filler’s
disease’ en is dus zowel voor dier als mens
erg gevaarlijk.
2.1.4 Teflon en vogels.
Het oververhitten van PTFE (Teflon = polytetrafluorethyleen)
kan longproblemen veroorzaken,
niet alleen bij vogels maar ook bij
andere diersoorten en de mens. Bij zoogdieren
en mensen is dit zelden fataal. Het ademhalingssysteem
bij vogels is echter uniek
gevoelig voor producten die ontstaan na
oververhitting van teflon. Door de evolutie
heeft de vogel een stel longen gekregen dat
D.M. 55e jaargang - No. 1 blz. 19