veterinaire toxicologie bij landbouwhuisdieren - Diergeneeskundig ...

4.6.11 Arseen
Arseen als element is praktisch niet giftig
maar komt ook bijna niet als zodanig voor.
Organische arseenverbindingen zijn veel
minder giftig dan de anorganische verbindingen.
Runderen zijn het minst gevoelig voor
een overmaat aan arseen. Pluimvee is het
meest gevoelig en de gevoeligheid van varkens
voor arseen ligt daar tussen in. Arseen
kan in het lichaam de elektronenoverdracht
verstoren, doordat het reacties met zwavelverbindingen
kan aangaan. Vooral de fosfatase-reactie
wordt geremd. In lage gehalten
kan arseen daarom een stimulerende werking
hebben, omdat de oxidatie wordt geremd.
Gewichtstoename (vet) en toename van rode
bloedcellen zijn de klinische verschijnselen
(men kan dan niet van klachten spreken).
Hierdoor kan, bij hogere gehalten, de elasticiteit
van de bloedvaten verminderen waardoor
bloeddrukdaling kan optreden. Daardoor
worden veel lichaamsprocessen omgekeerd:
het lichaamsgewicht daalt, de eetlust vermindert
en er treedt diarree en obstipatie op.
Het dier sterft uiteindelijk aan een verstoorde
bloedcirculatie. Bij langdurige opname van
een verhoogd arseengehalte vindt adaptatie
plaats zonder klinische klachten. Pas bij zeer
langdurige opname treden klinische klachten
op. Ten slotte is arseen carcinogeen en kunnen
long- en huidtumoren ontstaan.
De behandeling van een acute arseenvergiftiging
bestaat uit het laten braken en behandelen
met actief kool. Behandeling met BAL
(dithioglycerol) is ook voor arseen mogelijk:
intraveneuze injectie van 2 mL van een 5 %
oplossing van dithioglycerol wordt dan aanbevolen.
Afhankelijk van de hoeveelheid arseen
die is opgenomen, moet dit om de vier
uur 1 tot 2 weken worden herhaald (of totdat
de symptomen zijn verdwenen). Voor landbouwhuisdieren
is dit niet erg praktisch.
4.6.12 Zwavel en zwavelverbindingen
Zwavel als element komt weliswaar voor in
de natuur, maar dieren komen daar vrijwel
nooit mee in aanraking. Sulfaten worden
heel veel gebruikt. Op zich zijn sulfaten niet
snel schadelijk. Het zijn de omzettingsproducten
van sulfaten die schadelijk zijn. Deze
omzettingsproducten zijn sulfiet en sulfide.
Wanneer sulfide met zuur reageert ontstaat
het zeer giftige waterstofsulfide gas. Waterstofsulfide
verlamt de zenuwen en is daarom
vanaf een bepaald gehalte direct dodelijk.
Behandeling is niet mogelijk. Indien lagere
gehalten waterstofsulfide zijn opgenomen en
het dier niet dood is, moet symptomatisch
worden behandeld.
Sulfiet kan de werking van B-vitaminen verminderen.
De klachten van te grote hoeveelheden sulfaat
zijn per diersoort verschillend. Voor
monogastrische dieren geldt dat sulfaat in
de darmen water kan vasthouden, waardoor
zachtere mest inclusief een lichte vorm van
diarree kan ontstaan. Gehalten van meer dan
250 mg/L sulfaat in het water kunnen dat al
veroorzaken. Voor herkauwers geldt dat sulfaat
(net als nitraat) in de pens wordt gereduceerd
via sulfiet en zwavel tot sulfide. Gehalten
boven 250 mg/L sulfaat in water kunnen
dit al veroorzaken. Sulfaat in water is niet de
enige bron van zwavel voor herkauwers. Alle
eiwitten bevatten ook zwavel. Daarom wordt
sinds 1996 aangehouden dat de totale hoeveelheid
aan zwavel (water, eiwitten, sulfaten
van zouten) niet meer mag bedragen dan 0,4
% van het rantsoen (op basis van droge stof).
Het sulfide dat in de pens ontstaat, kan in de
eerste plaats zorgen voor een sterk verminderde
beschikbaarheid van spoorelementen
(koper, kobalt) doordat er een metaalsulfide
verbinding ontstaat. Deze verbindingen zijn
niet meer opneembaar door het lichaam. Dus
een verhoogde zwavelopname leidt tot een
tekort aan koper met de bijbehorende klinische
verschijnselen. Zwavel kan ook de beschikbaarheid
van seleen verminderen (door
competitie bij de absorptie). Sulfiden worden
ook altijd geassocieerd met neurologische
aandoeningen.
Behandeling van te hoge zwavelopname is
erop gericht om de opname te verlagen (minder
eiwitten, minder sulfaat in drinkwater,
geen zwavelhoudende meststoffen, minder
sulfaatzouten in het voer). De neurologische
verschijnselen moeten symptomatisch worden
behandeld. Bij geconstateerd kopergebrek
moet extra koper worden verstrekt.
4.7 Anorganische componenten
4.7.1 Zout
Een zoutvergiftiging is altijd een verstoring
D.M. 55e jaargang - No. 1 blz. 59