veterinaire toxicologie bij landbouwhuisdieren - Diergeneeskundig ...

te vertalen naar de andere diersoort. Ook als
men de LD50 heeft vastgesteld is het moeilijk
om dit zomaar te vertalen naar andere situaties.
Men heeft dit opgelost door veiligheidsmarges
aan te houden. Dat dit soms vreemde
en moeilijk uit te leggen situaties kan opleveren,
zal uit enkele voorbeelden blijken.
Veel studies worden uitgevoerd om vast
te stellen hoe veilig een stof is in het voedsel
bestemd voor mensen. Bijvoorbeeld als
runderen lood binnenkrijgen, moet de melk
afgevoerd worden totdat blijkt dat de melk
weer veilig is voor menselijke consumptie.
Maar wat is veilig? Welk niveau van lood
in melk is nog acceptabel? Je kunt moeilijk
mensen blootstellen aan melk met hoeveelheden
lood om te meten wat nog veilig is.
Zeggen dat er geen lood in de melk mag zitten
is ook geen optie, omdat runderen altijd
wel enig lood via hun voer, lucht of water
binnenkrijgen. Daarom worden dierproeven
gedaan om vast te stellen welke dosis aan
lood leidt tot schade. Gebruikelijk is om een
proef te doen die 90 dagen duurt. Maar een
mens leeft gemiddeld 80 jaar. Dus de resultaten
die worden gevonden in een proef van
90 dagen kun je niet zo maar gebruiken voor
het vaststellen van de veiligheid van mensen.
Daarom wordt in deze situatie meestal een
factor 10 gebruikt (delen door 10). Een rat is
geen mens, er kunnen verschillen zijn tussen
de biotransformaties tussen ratten en mensen.
Daarom wordt er nogmaals een factor 10
gebruikt als veiligheidsmarge. Totaal is dit
dus een factor 100. Wanneer blijkt dat ratten
geen effect laten zien als ze 5 mg/kg lood in
melk te eten krijgen, wordt dit getal gedeeld
door 100 en die uitkomst wordt dan gebruikt
als norm voor de voedselveiligheid. Blijkt nu
dat er in een partij melk in plaats van 0,05
(wat de wettelijke norm is) 0,10 mg/kg lood
zit, dan is de norm overschreden. Maar deskundigen
zullen dan roepen dat dit geen risico
vormt voor de volksgezondheid. Mensen
begrijpen dit niet omdat een norm een norm
is en die wordt overschreden. Als je ergens
100 km/uur mag rijden en je rijdt 109, krijg je
toch een bon: ook al is het ’s nachts en is er
geen verkeer op de weg.
Overigens is de factor 100 redelijk arbitrair.
Indien men meer weet over het metabolisme,
de kinetiek en de verschillen tussen de diersoorten,
kan men de veiligheidsfactor een stuk
D.M. 55e jaargang - No. 1 blz. 16
kleiner maken (bijvoorbeeld 0). Daar staat
tegenover dat, wanneer een stof carcinogene
of mutagene effecten vertoont, vertaling naar
een ander species moeilijker wordt en men
een grotere veiligheidsfactor aanhoudt (soms
1000) of de stof zelfs helemaal verbiedt in het
voedsel. Dan spreekt men van een nulgrens.
Een echte nulgrens bestaat niet. Afhankelijk
van de bepalingsmethode is er altijd sprake
van een ondergrens die men kan aantonen
(detectieniveau). Als de methode verbetert,
zal gewoonlijk ook het detectieniveau lager
worden. Een voorbeeld is chlooramfenicol:
hiervoor gold tot voor kort een nulgrens. Ongeveer
20 jaar geleden bij de introductie van
de nultolerantie was de detectiegrens ongeveer
0,1 mg/kg (100 µg/kg), 10 jaar geleden
lag deze rond de 10 µg/kg en nu rond de 0,01
µg/kg.
1.7 Behandelingen
Alvorens een behandeling kan worden ingezet
tegen een vergiftiging, moet men zich er
eerst van overtuigen dat de vergiftiging ook
daadwerkelijk heeft plaats gevonden. Vaak
is een behandeling niet zonder risico en kan
deze bij een verkeerde diagnose zelfs een vergiftiging
teweeg brengen. Hoewel laboratoriumonderzoek
vaak uitsluitsel kan geven
over de vergiftiging, kan men niet altijd wachten
op een laboratoriumuitslag en is snel handelen
geboden. Een goede anamnese is daarom
essentieel. Betrek hierin voeding, water,
lucht, de mogelijkheid van giftige planten,
toegang/gebruik van landbouwchemicaliën,
toegepaste behandelingen (antibiotica), veranderingen
in de omgeving (verbouwingen,
schilderwerk, ventilatie), enz. Probeer dus de
vergiftiging vast te stellen voordat wordt begonnen
met de behandeling.
Er zijn weinig specifieke behandelingen voor
giffen. De behandeling is erop gericht om
de stof niet verder op te laten nemen door
het lichaam, de stof zo snel mogelijk uit het
lichaam te verwijderen of de symptomen
van de stof te neutraliseren.
De eerste behandeling bestaat vaak uit het
laten braken van het dier (kan niet bij landbouwhuisdieren).
Dit is alleen zinvol als de
stof minder dan 2 tot uur geleden is opgenomen.
Het laten braken bij opname van etsende
stoffen (zuren/logen) moet worden voorkomen
omdat de schade dan groter wordt. Bij