veterinaire toxicologie bij landbouwhuisdieren - Diergeneeskundig ...

wezig die nog niet ontdekt zijn.
4.1.6 Zearalenone
Productie van zearalenone wordt ook veroorzaakt
door fusariumschimmels (F. graminearum,
F. culmorum en F. crookwellense).
De voornaamste effecten van zearalenon
(kortweg ZEA) zijn reproductiestoornissen.
Dit vanwege de oestrogene werking die ZEA
heeft, doordat het bindt aan de oestrogeenreceptor
van lichaamscellen. De klinische verschijnselen
zijn vergelijkbaar met de effecten
van oestradiol: hypertrofie van de vrouwelijke
geslachtsorganen in de prepuberteit.
De gevoelige leeftijdsgroepen zijn daarom
de fokdieren en jonge biggen. Bij jonge biggen
zijn de eerste verschijnselen van ZEA,
verkleuring en vergroting van de tepels en
de vulva. Maar ook dragende dieren kunnen
effecten ondervinden doordat er embryonale
sterfte optreedt. Ten slotte kan ook de melkproductie
van zogende zeugen verminderen.
Varkens zijn het meest gevoelig voor ZEA,
pluimvee en runderen veel minder.
4.1.7 Penicillium roqueforti-toxine
De schimmel Penicillium roqueforti wordt al
meer dan 1500 jaar gebruikt bij de bereiding
van de Roquefort en andere blauwe kazen.
Toch kan deze schimmel onder bepaalde
omstandigheden zeer krachtige mycotoxinen
produceren (LD50 bij muizen ligt rond de 15
mg/kg bij intraperitoneale toediening). P. roqueforti
toxinen (zoals roquefortine C) kunnen
neurotoxische verschijnselen opwekken
door verstoring van de prikkeloverdracht en
zijn tevens antibiotisch werkzaam. De opname
vanuit het voer is gelukkig zeer beperkt
waardoor er geen groot risico is. Wel kunnen
pensverstoringen ontstaan door de antimicrobiële
werking van de toxinen.
4.1.8 Sporidesmin
Sporidesmin is een mycotoxine dat wordt
geproduceerd door Pithomyces chartarum.
Vooral runderen en schapen zijn hiervoor
gevoelig. Opname geschiedt door het eten
van raaigras (Lolium species) dat verontreinigd
is met sporidesmin, gedurende de herfst
die volgt op droge zomers. Deze vergiftiging
staat ook bekend als ‘ruminants facial eczema’.
De giftigheid van sporidesmin wordt veroorzaakt
door secundaire fotosensitiviteit, als
gevolg van leverbeschadiging. De klinische
effecten ontstaan ongeveer 10 tot 20 dagen na
opname van het sporidesmin. Deze effecten
bestaan uit: vochtophoping in de lippen en
oogleden, ontstekingen en zwellingen van de
oren en gezicht (niet gepigmenteerde oppervlak),
cystitis en nefrosis. Daarnaast valt de
melkproductie terug en ontstaat er een matige
tot ernstige leverbeschadiging (hepatitis).
Ook hemolysis en hemoglobinurie wordt
aangetroffen. Sterfte kan optreden binnen 10
dagen na eerste blootstelling. Er is geen specifieke
behandeling. Men dient de dieren uit
het licht te houden en eventueel met antibiotica
te behandelen.
4.1.9 Overige mycotoxinen
Schimmelinfecties van grassen kunnen leiden
tot vergiftigingen bij dieren. Raaigras is
daar een bekend voorbeeld van. De klinische
verschijnselen worden veroorzaakt door het
lolitrem-B toxine van Acremonium loliae.
De symptomen bestaan uit een stijve, atactische
tot hypermetrische gang, gevolgd door
krampaanvallen met fietsbewegingen, vooral
na opjagen van de dieren.
Claviceps paspalli kan eveneens bepaalde
grassen infecteren en daarbij de nerveuze
vorm van ergotisme veroorzaken. De geproduceerde
ergot alkaloïden remmen de afgifte
van prolactine en geven ischemie. Het
gevolg is respectievelijk een verminderde
melkproductie en necrose van uiteinden van
lichaamsdelen (= ergotisme).
Als laatst moet nog worden gemeld dat het
zelden voorkomt dat er uitsluitend één mycotoxine
aanwezig is. Aangezien verschillende
schimmels meerdere toxinen gelijktijdig kunnen
produceren, zullen deze ook gelijktijdig
voorkomen in voeders. Uit studies met mycotoxinen
blijkt dat er allerlei synergetische effecten
zijn. De effecten van de verschillende
mycotoxinen versterken elkaar, waardoor
klinische verschijnselen al op lagere niveaus
zichtbaar worden. Tevens hoeven de klinische
verschijnselen dan niet meer specifiek
te zijn voor de betreffende mycotoxinen: het
is geen optelsom van de verschijnselen.
4.2 Giftige planten (phytoxinen)
Planten produceren allerlei stoffen die voor
dieren schadelijk kunnen zijn. Sommige stoffen
zijn erg bitter, waardoor het dier in eer-
D.M. 55e jaargang - No. 1 blz. 45