JUAN DE VALDES Reformator in Spanje en Italië - DWC

10 JUAN DE VALDÉS
was er regidm perpetuo en vertegenwoordigde het in de Cortes;
hij was dus een cavaliere. Hij werd in zijn functie opgevolgd door
een oudere zoon. Vermoedelijk waren Alfonso en Juan tweelingen;
Erasmus noemt hen in een brief gemelli 1) en J uan zelf zegt ergens:
me fratrem ac gemellum. Toch lijkt vooral in de eerste periode, die
wij kennen, Alfonso een broeder op wie Juan bepaaldelijk steunt.
Zij zullen geboren zijn tussen 1490 en 1500. Alfonso kon, dank zij
een voorspoedige humanistische studie, reeds vóór 1520 zijn
intrede doen in de keizerlijke kanselarij. Hij woonde daardoor de
rijksdag te Worms, 1521, de kroning van Karel V en de veroordeling
van Luther bij, later ook de kroning te Bologna, 1530. Uit
een vroege brief van hem aan zijn leermeester blijkt, dat hij van
de betekenis van de reformatorische beweging eerst niet veel
begreep, na Worms meer, maar zijn Erasmiaanse opvattingen
verzetten zich tegen het revolutionaire element daarin. Er zijn
verschillende brieven tussen Alfonso en Erasmus (1525, 1527 vv.)
gewisseld, die van grote verering van de zijde van Alfonso en een
enigszins zelfgenoegzame vriendelijkheid van de zijde van Erasmus
getuigen; zij hebben elkander wellicht nooit van aangezicht tot
aangezicht gezien. Wat Erasmus voor Alfonso betekend heeft, kan
men echter duidelijk zien in zijn geschriften. In de eerste plaats
de dialoog Lactancio y el arcediano, Lactancio en de aartsdiaken,
een politieke apologie voor Karel V met betrekking tot de Sacco
di Roma van 1527; hierin is het religieuze gehalte kortweg als
Erasmiaans te beschouwen. Het innerlijk karakter van de religie,
verwerping van en spot met de uiterlijke vormen en allerlei superstitie
getuigen daarvan, en zij verontschuldigen zelfs het optreden
der lansknechten te Rome. De auteur spreekt zelfs van een providentiële
strafoefening over Rome en zegt, dat Erasmus "met veel
welsprekendheid, wijsheid en bescheidenheid" de zonden en
bedriegerijen "van het Romeinse hof en van de clerus in het algemeen"
in het licht gesteld heeft, en dat Luther thans als een gesel
Gods beschouwd kan worden. Alfonso's spot ging zover, dat
Baldassare Castiglione, nuntius aan het Spaanse hof, mogelijk
opgestookt door iemand anders, hem dringend verzocht, de verbreiding
van deze Dialoog stop te zetten en hij beschuldigde de
auteur tegenover de keizer van onrechtzinnigheid. Deze antwoordde
natuurlijk de Dialoog nooit gelezen te hebben, maar ook
niet te kunnen geloven dat zijn secretaris tot ketterij in staat was.
Tot twee maal toe sprak een nader onderzoek Alfonso vrij.
Een tweede dialoog volgde nog in dezelfde tijd: Diálogo de
1) Allen, OptuJepiBtol. Des. Eras'lrli VII, n. 1961, p. 341, maar in hetzelfde
briefje gebruikt Erasmus ook tweemaal germanua, evena.ls in n. 2251,
VIII, p. 320; uitdrukkelijker gemellos in n. 2127, VIII, p. 96.
172