JUAN DE VALDES Reformator in Spanje en Italië - DWC

8 JUAN DE VALDÉS
uit de particuliere boekerij van paus Pius VI (Braschi), wiens
wapen op de band gestempeld staat. De bibliotheek van deze paus
werd in 1798 door de Fransen geroofd en voor 15.000 daalders
verkocht. Later is het boekje naar Napels gekomen doch tengevolge
van een fout bij de eerste catalogisering zeer lang onbekend gebleven.
De vraag rijst nu, wat de verhouding is tussen de druk van
1546 en deze eerste van 1545, die van verschillende persen afkomstig
schijnen te zijn. Verder dan een hypothese kan men
hierin niet komen. Ze is door Cione opgebouwd op de titelbladen
en de colophon. Op het titelblad van 1545 staat vermeld: met
privilege van de illustrissima Signoria di Venegia, en de colophon
geeft de namen van drukker en vertaler, Nicolo Bascarini en
M. Marco Antonio Magno. Op het titelblad van 1546 staat alleen
maar: con Gratia e Privilegio, zonder vermelding van Venetië, en
dus feitelijk zonder waarmerk, terwijl de colophon ontbreekt. De
druk van 1546 is daarom misschien, aldus Cione, een goedkope
herdruk voor export buiten Venetië en dan, wat toch wel het
waarschijnlijkst is, van een andere, een concurrerende drukker.
De levendige belangstelling, die toen in het gebied van Venetië
voor nieuwere religieuze lectuur bestond, maakt deze hypothese
wel aannemelijk. Cione behandelt ook uitvoerig het hoogst interessante
humanistische embleem, dat de oorspronkelijke druk
siert.
Il. Een tweede, even belangrijk werk van Valdés, is eerst in 1922
voor den dag gekomen. Sedert 1914 stond, dank zij de onderzoeker
D. Antonio Paz y Mélia, de titel van dit werk vast, nl. Diálogo
de Doctrina Cristiana, gedrukt te Alcalá de Henares. Het is Valdés'
eersteling. Het stond op de Spaanse Index van 1551: El diálogo
que se intitula de Doctrina Cristiana en romance compuesto nuevamente
por un religioso. In 1922 vond Marcel Bataillon, de bekende
schrijver van het grote werk: Erasme et l' Espagne 1) in een lijst
van boeken, die omstreeks 1552 in beslag zijn genomen bij boekhandelaren
(bewaard in het Nat. Historisch Archief te Madrid) de
geheel overeenkomstige titel, maar met de toevoeging, dat het
opgedragen was aan de markies de Villena. Het was bekend, dat
Valdés bij deze in dienst geweest was. Eindelijk had Bataillon het
geluk een ongeschonden exemplaar van de dialoog te vinden in
de reserve van de Nationale bibliotheek te Lissabon. Het bleek
afkomstig uit het klooster van S. Vincente de Fora, in welks antieke
catalogus het werk dan ook vermeld staat, een klooster van
reguliere kanunniken van de h. Augustinus, die het boekje dus
1) M. Bataillon, Erasme et l'Eapagne. Recherches sur l'hitJtoire apirituelle
du XVle Biècle, Paria 1937.
170