JUAN DE VALDES Reformator in Spanje en Italië - DWC

14 mAN DE VALDÉS
Eerder kan men, met Bataillon, denken aan de spiritualiteit van
de Franse préréforme, zoals wij die kennen van Lefèvre d'Étaples,
Briçonnet, Marguerite d' Angoulême en Berquin, de Franse vertaler
van Erasmus. De vraag is nu, waar Juan de Valdés geplaatst
moet worden. Zeker zijn er vele verwante punten in deze denk- en
gevoelswerelden, waarin alles in beweging was. Maar die kenmerkende
overgave, 'Gelassenheit' , dejarse à Dios vindt men in
zijn eerste geschrift m.Î. niet. Wel is daarin de overtuiging centraal,
dat de ziel, die op haar eigen krachten vertrouwt, niets vermag.
Dit kan hij bij Alcaraz geleerd hebben 1), maar hij zal dit ook zelf
bij Paulus vinden; en dit klonk in die tijd zeer reformatorisch.
In 1525 blijkt Juan, volgens een processtuk, uit Escalona vertrokken,
waarheen is niet bekend. Het is mogelijk, dat J uan zich
toen bij zijn broeder bevond, die met het hof meetrok en van
29 mei-lO december 1526 in Grenada verbleef. Karel V is toen de
gast geweest van het Ger6nimo-klooster aldaar, waarvan de prior,
Fray Pedro de Alba, een in geheel Spanje beroemd priester was.
De keizer besloot Fray Pedro tot aartsbisschop van Grenada te
benoemen, maar deze verzette zich tegen die roeping; tien maanden
later kwamen niettemin de pauselijke bullen. De Dialogo de
Doctrina cristiana nu geeft ook voor, te spelen in het Ger6nimoklooster
te Grenada, waar de monnik Eusebio, die Juan zelf voorstelt,
en een derde persoon Antronio, een goedmoedige pastoor,
naar de woorden van een vrome aartsbisschop Fray Pedro, luisteren.
Een bewijs zit hier weliswaar niet in, de gehele enscenering kan ook
fictief zijn, maar enige waarschijnlijkheid bezit deze hypothese over
het ontstaan van de Dialoog wel.
Uit de documenten van de inquisitie kan verder opgemaakt
worden, dat Juan in 1527, en misschien reeds eerder, student te
Alcalá was en zeker zal dit naar de wens van Alfonso geweest zijn.
Deze bleef zelf zijn carrière aan het hof volgen, zoals wij reeds
gezien hebben, en Juan werd theoloog, als men dat tenminste zo
zeggen mag.
De universiteit van Alcalá de Henares was kerkelijk, ze bezat
niet eens een juridische faculteit; Jimeres voelde voor deze wetenschap
niets, ternauwernood werd één leerstoel door een canonist
bezet. De universiteit bezat de artes en verder theologie en deze
theologie was Scotistisch, al was er ook een Thomistische leerstoel.
Bij een inspectie in november 1527 legde overigens een toehoorder
van deze leerstoel de verklaring af: "St. Thomas - die is allang
geleden begraven; sedert St. Lucas, 18 october, heeft de regent
4 of 5 colleges gegeven, maar meer stellingen van Erasmus dan
1) Batsillon, DiáWgo, p. 45.
176