JUAN DE VALDES Reformator in Spanje en Italië - DWC

JUAN DE VALDÉS 41
echter: laqual beatudine non pub star senza le buone opere e la
santità. De werken behoren bij het geloof als het licht bij de vlam.
Het is kenmerkend, dat hij dit met Jacobus 2 : 18 steunt 1). Op
een dergelijke manier deed ook Lefèvre d'Étaples dat en daardoor
onderscheidde diens rechtvaardigingsleer zich zeer duidelijk van
die van Luther. Benedetto spreekt enerzijds beslister dan Lefèvre,
anderzijds toont ook hij toch de behoefte om zich van zekere
consequenties vrij te houden. Zij bewijzen echter beide, de Lutherse
rechtvaardigingsleer niet werkelijk begrepen te hebben; vermoedelijk
kende althans Benedetto haar niet dan uit de tweede of derde
hand.
Een verschil tussen II Beneficio en het Alpluibeto is, dat het
eerste zich iets meer op kerkvaders, en deze dan in de nieuwe zin
geïnterpreteerd, beroept; er is hier een studerend theoloog aan
het woord. Meozzi spreekt van een zekere dubbelheid van II Beneficio;
het is uitermate Christocentrisch en daarin mystisch; maar
daarnaast heeft het een massieve verzoeningsleer. Het komt mij
juister voor, dit niet als een dubbelheid te beschouwen maar als
een kenmerkend Valdesiaanse poging om het eenmaal gegevene,
dat hun onaantastbaar was, in de levende esperiènza te plaatsen.
Kardinaal Giovanni M6rone verklaarde in 1557, toen hij door de
inquisitie gevangen was gezet, dat hij het boekje als een kostbaarheid
beschouwde en het in goud gebonden thuis bezat; hij
achtte het molto spirituale.
Om enige vergelijking mogelijk te maken, volgen als bijlagen de
inhoudsopgaven zowel van Valdés' Alpluibeto als van Benedetto's
Beneficio, die een goede voorlopige indruk van stof en methode
van beide boeken geven.
VI. Zonder verder op zijn werken in te gaan, bespreken wij thans
nog een drietal beoordelingen, gekozen uit een ontzaglijk aangegroeide
litteratuur over Juan de Valdés, die door haar voorzichtigheid
duidelijk rekenschap van het belang van het onderwerp
afleggen. In de eerste plaats van:
Joh. Brouwer, die in zijn boek: De achtergrond der Spaanse
mystiek, 1935, als een van de weinigen, die zich ten onzent met
Valdés, en niet alleen op grond van de litteratuur maar ook door
zelfstandige lectuur, heeft beziggehouden, enige bladzijden aan
hem heeft gewijd.
In welk opzicht wijkt Valdés van de leer der Rooms Katholieke
Kerk af, vraagt ook Brouwer, vooral omdat Menéndez y Pelayo
hem kort en goed een Lutheraan noemt wegens zijn opvattingen
1) ed. Paladino, p. 28-33, en de samenvatting op de laatste bladzijde
van het boekje.
203