Afgeschermde woondomeinen in Nederland - Verdieping ... - Rivm

Afgescher mde woondomeinen
In dit eerste hoofdstuk van de Verdieping maken we duidelijk wat we verstaan
onder ‘afgeschermde woondomeinen’. We kijken daarvoor eerst naar het
ruimtelijk debat over dit onderwerp, waarin regelmatig wordt gerefereerd
aan de beruchte exclusieve gated communities. Maar om wat voor soort projecten
gaat het nu eigenlijk in Nederland? Daarna definiëren we wat we in
deze studie onder afgeschermde woondomeinen verstaan en bakenen we
het onderwerp van het onderzoek af. Vervolgens worden in het tweede
hoofdstuk aan de hand van drie casusstudies enkele buitenlandse situaties
belicht. Deze helpen het inzicht in de Nederlandse situatie aan te scherpen.
In het derde hoofdstuk analyseren we de typerende ruimtelijke kenmerken
van afgeschermde woondomeinen in Nederland. Welke vormen van afgeschermd
wonen kennen we hier? Welke soorten afscherming zijn kenmerkend
voor ons land? We beantwoorden deze vragen onder meer aan de hand
van zes casusstudies. In het vierde en laatste hoofdstuk komen de maatschappelijke
achtergronden aan bod. Welke maatschappelijke ontwikkelingen
werken in Nederland de ontwikkeling van afgeschermde woondomeinen
in de hand? Welke belemmeren deze juist?
Beladen debat
In de media, de vakliteratuur en het debat over planning, ontwerp en beleid
worden afgeschermde woondomeinen in ons land veelvuldig vergeleken met
de gevreesde gated communities, de met hekken en poorten afgesloten woonwijken
die in vele landen op verscheidene continenten een wijdverbreid verschijnsel
zijn. ‘Afgesloten woonwijken zijn ook hier in opmars,’ aldus Trouw
(Algra 2005). ‘Gesloten gemeenschappen in navolging van Amerika en Zuid­
Afrika’ kopt het Algemeen Dagblad: ‘Met hekken, slagbomen en maar één
ingang vormen goed verdienende bewoners van een ‘Vinexkasteel’ een
gated community’ (Kramer 2006: 4). Zuithof (2005) bericht in Zorg + Welzijn
onder de kop ‘Een vlucht naar binnen’ over ‘de opkomst van gated communities’
in Nederland en Reinders (2005: 40) stelt in Agora dat gated communities
over de hele wereld zijn te vinden, van beach resorts in zuidelijk Afrika en faux
fortresses in Amerika tot golfparken in Dronten. Wordt een voorzichtiger
toon gekozen, dan komt vaak de vraag op of de afgeschermde en/of privaat
beheerde woondomeinen in Nederland een opmaat zijn naar de gated community,
zoals in een artikel van Donkers (2005: 26) in Geografie. In die gevallen
is de boodschap dat we in Nederland nog niet of nauwelijks echte hekwerkwijken
kennen, maar dat de gevreesde ‘Amerikaanse toestanden’ ook
hier wel eens in het verschiet zouden kunnen liggen. 1
Afgeschermde woondomeinen
1. Ook in België wordt de ont­ ont­
wikkeling van afgeschermd
wonen vaak gepresenteerd als
de opkomst van de gated
community
community. . Claessens (2007)
stelt dat het in België in verge­
lijking met bijvoorbeeld de
Verenigde Staten gaat om een
gematigd fenomeen. Niettemin
is volgens hem wel degelijk
sprake van een toename en
verspreiding van afgeschermd
wonen. Brussel kent, in
Claessens termen, de meeste
afgesloten woonprojecten,
gevolgd door Antwerpen en
Gent. Ze zijn zowel te vinden
in de binnenstad en aan de
stadsrand als in verderaf
gelegen suburbane gebieden.
26 • 27