VISSEN ZWEMMEN WEER HEEN EN WEER - Stowa

2.2 geMalen
STOWA 2012-37 Vissen zwemmen weer heen en weer
In deze paragraaf worden de achtergronden van de kernpunten uit de onderzoeksvragen
behandeld. Ook schetsen wij hier kort de aanpak van de verschillende onderdelen van het
onderzoek.
2.2.1 viSveiligheid en viSpaSSeerbaarheid
Het functioneren van de verschillende voorzieningen bij de gemalen is onderzocht door het
monitoren van de aanwezige, de uittrekkende en de intrekkende vissen, vóór en na de aanpassingen.
Voor het vaststellen van de betrouwbaarheid van de resultaten met betrekking tot visveiligheid,
is daarbij de methode gevolgd die recent is toegepast in een groot onderzoek naar de
visvriendelijkheid van Nederlandse opvoerwerktuigen (Kemper et al., 2011). Om onze resultaten
in een groter verband te kunnen plaatsen, hebben we betrouwbare schadepercentages
geaggregeerd tot gemiddelde waarden voor de twee visfamilies (karpers en zoetwaterbaarzen)
en lengteklassen (≤15 cm en >15 cm) die worden onderscheiden in de STOWA Gemalenwijzer
(www.stowa.nl).
Voor het bepalen van de passeerbaarheid is de traditionele onderzoeksmethode gevolgd,
waarbij de aantallen vissen die zijn gevangen in aanbodfuiken nabij de kunstwerken worden
gerelateerd aan de vangsten achter de gemaalpomp of passage. Hoewel dit zeker een goede
indruk geeft van de werkelijkheid, moet wel worden bedacht dat de vangefficiëntie van de
aanbod- en passagefuiken voor de meeste soorten niet gelijk zal zijn.
Met betrekking tot de vispasseerbaarheid bestaat bij de evaluatie van de voorjaarsintrek een
wezenlijk verschil tussen voorzieningen waarbij is gekozen voor een bypass of een visretourleiding
en voorzieningen in de vorm van een visvriendelijk gemaakte gemaalpomp. Omdat
intrek door de gemaalpompen niet mogelijk is, vormt een bypass of een retourleiding in dit
verband een geschikt alternatief voor elke soort die passeert, onafhankelijk van de aantallen.
2.2.2 geluid
waaroM geluidSMetingen
Het is nog onbekend welke rol geluid speelt voor vissen bij migratieknelpunten (zie kader).
Vissen kunnen goed horen en water is een goed geleidingsmedium voor geluid. Het is ook
bekend dat veel vissoorten zelf geluid maken voor onderlinge communicatie en geluid
gebruiken bij het detecteren van prooi of voor het ontkomen aan een predator (bijvoorbeeld
een roofvis of een vogel die in het water duikt). Naast deze direct biologisch relevante geluiden
is er echter nog meer te horen onder water. De lokale dierengemeenschap genereert biotische
geluiden (watervogels, vissen, kikkers, waterkevers, kreeftachtigen, enzovoort), maar
er zijn vooral ook veel abiotische geluiden van wind, regen, golfslag, watervallen, kolken, of
stroomversnellingen. De verspreiding en reflectie van deze geluiden vormt het geluidslandschap
waar een vis mogelijk informatie aan onttrekt om al dan niet een bepaalde kant op te
zwemmen.
9