Eind goed, 167 al goed? - WODC

Inleiding 15
houdende veiligheidsnoodzaak, gekoppeld aan ongemotiveerdheid van de jeugdige,
niet elders kan worden geëffectueerd' (Dienst Justitiële Inrichtingen, 1995).
Strafrechtelijke maatregelen
Wanneer een jongere wegens een strafbaar feit voor de rechter moet verschijnen,
kan deze besluiten om in plaats van een straf een strafrechtelijke maatregel op te
leggen. Ongeveer 20% van de in de behandelinrichtingen opgenomen jongeren heeft
een strafrechtelijke maatregel opgelegd gekregen.
Tot de invoering van het nieuwe jeugdstrafrecht eind 1995 had de kinderrechter de
keuze uit drie strafrechtelijke maatregelen: Plaatsing in een inrichting voor Buitengewone
Behandeling (PIBB), jeugd-tbr en de strafrechtelijke ots. De PIBB kon alleen
worden opgelegd aan jongeren bij wie sprake was van een 'gebrekkige ontwikkeling
of ziekelijke stoornis van de geestvermogens'. De PIBB was daarmee de maatregel
voor ontoerekeningsvatbaren en vergelijkbaar met de tbs voor volwassenen. De
jeugd-tbr was bedoeld voor gevallen waarbij heropvoeding nodig werd geacht en
had niet te maken met ontoerekeningsvatbaarheid. Een strafrechtelijke ots verschilde
eigenlijk niet van een civielrechtelijke ots. Het enige verschil was dat de ots als
een strafrechtelijke maatregel werd opgelegd. Met de invoering van het nieuwe
jeugdstrafrecht is het mogelijk geworden straffen en maatregelen met een veel
langere duur op te leggen dan voorheen. Onder het oude jeugdstrafrecht was de
langste straf die jongeren opgelegd konden krijgen, een half jaar. Indien een jongere
een strafrechtelijke maatregel opgelegd kreeg, kon het verblijf in een justitiële inrichting
langer duren. Ongeacht wanneer de maatregel werd opgelegd, konden de
strafrechtelijke ots en de jeugd-tbr doorlopen tot het achttiende jaar. In geval van
een PIBB duurde de maatregel maximaal tot de eenentwintigste verjaardag van een
jongere.
In het nieuwe jeugdstrafrecht, dat 1 september 1995 is ingegaan, kan aan jongeren
tot 16 jaar een maximale straf van één jaar opgelegd worden. Jongeren van 16 en 17
jaar kunnen maximaal twee jaar opgelegd krijgen.6 De drie strafrechtelijke maatregelen
zijn vervangen door één nieuwe maatregel, de 'plaatsing in een inrichting
voor jeugdigen' (PIJ). De duur van de maatregel is niet meer, zoals voorheen, gekoppeld
aan leeftijd, maar wordt in jaren uitgedrukt. De maatregel geldt voor twee jaar
en kan verlengd worden, waarbij de totale duur niet meer dan vier jaar mag zijn.
Indien er sprake is van een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de
geestvermogens mag de maatregel, inclusief de verlenging(en), ten hoogste zes jaar
duren (Ten Siethoff, 1994). Daardoor is het nu bijvoorbeeld in principe mogelijk dat
een jongere van 17 jaar die een Pij opgelegd krijgt, pas zes jaar later, op de leeftijd
van 23 jaar, weer uit de inrichting vertrekt.
6 Daarnaast bestaat er (en bestond er altijd al) de mogelijkheid om jeugdigen vanaf 16 jaar te berechten
onder het volwassenenstrafrecht, indien de ernst van het feit daartoe aanleiding geeft.