Hoving R - Zuivelhistorie Nederland

De boeren vervoederden steeds meer akkerbouwproducten aan hun eigen veestapel. Het
"etagebedrijf" deed zijn intrede. De akkerbouwproducten werden omgezet in meer
hoogwaardige veehouderijproducten, zoals boter en varkensvlees.
5.3.2. DE BLOEIENDE FRIESE ZUIVELHANDEL.
De Friese boter was zeer gewild in Engeland, doch niet voor lange tijd. "In oktober
1862 werden al 260 vaten boter uit Engeland als onverkoopbaar terug ontvangen." (12)
Er werd geknoeid. De in Drente opgekochte boter werd vaak gebruikt als mengmiddel
voor Friese boter. Het grootste deel van de Drentse boter was van een slechte kwaliteit.
De vraag naar Friese boter, dus ook naar Drentse boter, liep door de knoeierijen sterk terug.
Zoals eerder al werd meegedeeld, werd de vervalsing nog eenvoudiger, en kwam eigenlijk
pas goed op gang, toen in de jaren zeventig de margarine-industrie in Nederland tot
ontwikkeling kwam. De uitvinding van de Franse scheikundige Mege Mouries (1869)
zorgde voor een nog slechtere kwaliteit, doordat zijn margarine met boter werd vermengd.
De naam van de Nederlandse boter werd hierdoor in binnen- en buitenland erg
benadeeld. Door deze knoeierijen en doordat de margarine een stevige concurrent werd
(margarine was goedkoop en voldeed aan de behoefte van de arme bevolking) van de
boter, zakte de botermarkt geheel in elkaar. Ook omdat de margarine dezelfde kleur had
en dezelfde verpakking werd de botermarkt schade toegebracht.
5.3.3. VERANDERINGEN OP TECHNISCH GEBIED.
Op technisch gebied waren er vele veranderingen, zoals het gebruik van een thermometer
en het systeem van Gerber om het vetgehalte van de melk snel en nauwkeurig te bepalen.
Het belangrijkste was de uitvinding van een bruikbare melkontromer, die de verwerking
van grote hoeveelheden melk op centrale punten mogelijk maakte. Voor de uitvinding
van de melkontromer was het niet mogelijk zuivelfabrieken te stichten, omdat
het opromen van de melk in bakken veel plaats en veel tijd kostte en dit dus nergens anders
kon plaatsvinden dan op de boerderij zelf. V
023 Door de centrifugale ontroming van de melk kon de boterproductie als continubedrijf
worden uitgeoefend. Dit maakte de verwerking van grote hoeveelheden melk, tegen
lage productiekosten mogelijk. De boter werd kwalitatief beter, omdat al het botervet
van de melk gescheiden kon worden. Men kan zich afvragen of de centrifuge ook niet
de boerderij zelf had kunnen veroveren. De veehouders hadden de melk op de boerderij
machinaal kunnen ontromen en deze room vervolgens zelf kunnen karnen. In verschillende
landen gebeurde dit ook. De room, die men via eigen centrifuges had verkregen,
zond men dan naar de fabrieken om zodoende vrachtkosten te besparen. In Nederland
was dit niet nodig. In elk betrekkelijk klein gebied vond men overal voldoende melk om
het stichten van een fabriek verantwoord te maken.
Het verzet tegen fabrieken, zoals al eerder is aangeroerd, is dan ook van korte duur geweest.
5.3.4. DE ARGRARISCHE CRISIS.
Deze factor heeft ook invloed gehad op de zuivelsector en op de oprichting van de diverse
fabrieken. De crisis heeft echter meer invloed gehad op de akkerbouwbedrijven,
dan op de veredelingsbedrijven. De crisis had zeker invloed op de inkomsten van de
V * Strekking van stukje, dat genoemde technische ontwikkeling, fabrieksmatige melkverwerking toen,
eind negentiger jaren van de 19 e eeuw, pas mogelijk maakte gaat alleen op voor de centrifuge! Vetgehalte
bepaling mbv. Gerber's acid-butyrometer is pas in 1895 uitgedacht, toen er al tientallen fabrieken waren!;
De thermometer was er al vele jaren; Het systeem Swartz als efficiëntere methode van ontroming is ook
in fabrieken toegepast - zelfs de eerste tekeningen van Rogat gaan nog uit van dit systeem.
Heruitgave zuivelhistoriedrenthe.nl 24