Hoving R - Zuivelhistorie Nederland

035 7. DE CONCENTRATIE BEGINT AL VROEG.
7.1. INLEIDING.
In het begin van deze eeuw, zien we meer en meer dat de stoomzuivelfabrieken terrein
winnen en vele handkrachtfabriekjes verdwijnen of omgebouwd worden. In 1918 is het
proces van handkracht naar stoom voltooid. Het bedienen van de centrifuge en de karn
door mankracht, één aan de centrifuge, twee aan de karn, behoorde in Drente tot het verleden.
In de PDAC van 19 juli 1913, no 167, staat:
"Gisteravond vergaderden in het café van den heer R. Schuring te Ekehaar de leden der
coöperatieve zuivelfabriek te Amen-Ekehaar met het bestuur van de Coöperatieve Melkinrichting
en Stoomzuivelfabriek te Assen inzake levering van de melk aan laatstgenoemde
fabriek. Na eene uitvoerige uiteenzetting door den directeur omtrent de werking
der fabriek te Assen werd met algemeene stemmen besloten de fabriek te Amen-
Ekehaar stop te zetten en voortaan de melk aan de fabriek te Assen te leveren. Zoo ziet
men allengs in Drente de handkrachtfabrieken van het zuiveltoneel verdwijnen."
Met de handkrachtfabriekjes was het praktisch gedaan in 1918.(12)
In de PDAC van 23 februari 1914, no 45 lezen we:
"In een bijeenkomst van melkleveranciers te Zeyen werd hedenavond door de overgroote
meerderheid besloten de melk naar Vries te zenden. Eenige losse leveranciers
laten hun melk totdusver te Assen verwerken en zullen mogelijk daarmee wel doorgaan,
doch door de fabriek te Vries zijn thans 112 aandeelen te Zeyen geplaatst, zoodat Vries
verzekerd is van het grootste kwantum melk aldaar. Het vervoer van melk alsmede dat
van het koren is uitbesteed aan P. Vogel. De leveranciers van de melk voor de fabriek te
Glimmen besloten hedenavond de tegenwoordige coöperatie te ontbinden. In verband
met dit besluit zullen de ingezetenen te De Punt, die tot dusver hun melk naar Glimmen
zonden, eerlang moeten beslissen hoe hun melk straks zal worden verwerkt. Uit één en
ander blijkt duidelijk dat de dagen der kleine fabriekjes geteld zijn, dat men meer heil
verwacht van grote zuivelfabrieken."
Ook de coöperatieve boterfabriek "Halen" heeft lang met handkracht gewerkt. In een
krantebericht (PDAC 25 maart 1907) staat dat de aandeelhouders op de vergadering
hebben besloten de handkracht door stoom te vervangen. Aan het bestuur werd toen opdracht
gegeven een paar van dergelijke fabrieken te bezichtigen. Deze fabriek ging verder
als stoomfabriek en stopte in 1966 met de produktie.
Het langst met handkracht, draaide echter het fabriekje in De Maten (gemeente
Emmen). In het verslag van het Botercontróle Station Assen (BCA) over 1918 lezen we:
"Op 1 januari 1918 waren bij het BCA aangesloten 64 bedrijven, waarvan 63 stoombedrijven
en 1 handkrachtfabriek. In de maand April werd deze handkrachtfabriek, gevestigd
te De Maten opgeheven, zoodat het aantal aangeslotenen op 31 December 63 bedroeg,
alle door stoom gedreven."
Heruitgave zuivelhistoriedrenthe.nl 36