amsterdam. - Acehbooks.org

INLEIDING. 3
landsch gezag geoefend wordt, komen allerlei verscheidenheden
en gradatiën voor, die eene schatting van den omvang der werkelijk
aan Nederland onderworpen gewesten tot een uiterst ingewikkeld
en vooralsnog onmogelijk te beantwoorden vraagstuk maken.
Er is een tijd geweest dat de Nederlandsche vlag zich veel
meer dan thans in alle deelen der wereld vertoonde, dat de
nederzettingen, kantoren en forten der Nederlandsche handelscompagniën
veel wijder uiteen waren gelegen, dan thans het
geval is; maar er is nooit een tijd geweest waarin de onderworpen
gewesten een zoo groot areaal besloegen en, in het Oosten
althans, een zoo samenhangend en aaneengesloten geheel vormden
als in onze dagen. Sedert het herstel van het Nederlandsch
gezag in den Indischen Archipel na het Britsche tusschenbestuur
is het steeds het streven der Nederlandsche regeering
geweest, het Koloniale Rijk in den Indischen Archipel uitte
breiden en te bevestigen, met opoffering van de verspreide
bezittingen en kantoren die nog in andere deelen der wereld als
erfenis der voormalige groote handelslichamen aan Nederland
verbleven waren. Zoo werd, bij het verdrag met Engeland in
1814, de afstand van alle Britsche aanspraken op Bangka verworven
.voor het prijsgeven van Cochin en onderhoorigheden op
de kust van Malabar; zoo werd, bij het Londensch traktaat van
1824, alles wat Nederland nog bezat op het vasteland van
Indië en het Maleisch schiereiland, met inbegrip van het eiland
Singapoera, aan Engeland overgelaten, tegen de verwerving onzerzijds
van alle Britsche bezittingen op Sumatra en de intrekking
van alle Britsche aanspraken op Blitoeng; zoo heeft Nederland
in 1871 te gelijker tijd twee traktaten met Groot-Brittanje
gesloten, waarvan het eene de nog overgebleven Nederlandsche
bezittingen op de kust van Guinea in Afrika aan Engeland afstond,
terwijl het andere, als ter vergoeding, een einde maakte
aan alle verzet tegen de uitbreiding van het Nederlandsch gezag
over geheel Sumatra, waartoe de vroegere overeenkomsten nog
op sommige punten aan Engeland eenig recht gaven; zoo is,
bij het traktaat met Portugal van 1859, het overblijfsel van het
Portugeesch gezag in den Archipel door onderlingen ruil of geldelijke
compensatie tot het strikt afgebakend noordoostelijk deel
van Timor beperkt, al het overige in het onbetwist bezit van
Nederland gekomen. Van Borneo is wat minder dan een vierde
deel, van Timor de kleine helft van het Nederlandsch gebied
buitengesloten, op Nieuw Guinea maakt Nederland slechts aan­
s t e n
spraak tot den 14l lengtegraad. De enclave die Portugeesch
Timor in ons gebied vormt, heeft niets onrustwekkends, en Nieuw
Guinea is zoo uitgestrekt en voor ons van zoo weinig beteekenis,