amsterdam. - Acehbooks.org

4 INLEIDING.
daarenboven zoo weinig voor Europeesche nederzettingen geschikt,
dat wij de oostelijke helft gerust aan het onderzoek en de exploitatie
van andere natiën kunnen overlaten. Borneo vormt het
zwakke punt van ons Indisch rijk; want door de vestiging van
Radja Brooke in Sera wak, van de North Borneo Company in
Sabah, is noordwestelijk Borneo voor goed voor ons verloren
gegaan, is de kans dat wij ooit onverdeeld meester ook van dit
eiland zouden worden, geheel vervlogen, en worden wij steeds
bedreigd met eene hernieuwing derzelfde moeilijkheden die ons
vroeger op Sumatra zooveel zorg gaven, doch door groote, maar
niet te groote, offers onzerzijds bij de traktaten van 1824 en
1871 waren bezworen.
Het Nederlandsch gebied in den Indischen Archipel wordt gewoonlijk
verdeeld in Java en Madoera en de Buitenbezittingen,
en wij zeggen niet te veel als wij beweren, dat de gezamenlijke
Buitenbezittingen, met hun onmetelijken omvang, het gewicht
van Java alleen op verre na niet evenaren. De reden daarvan is
niet gelegen in gemis van natuurlijke rijkdommen; daarin kunnen
uitgestrekte gedeelten der Buitenbezittingen volkomen met
Java wedijveren. De hoofdreden is gelegen in de schaarsche bevolking,
in het gemis aan werkkrachten. Op de algemeene kaart
van Insulinde beslaat Java eene betrekkelijk geringe plaats, maar
het is verdeeld in 22 residentiën, waarvan men bijna zeggen kan,
dat zij ieder op zich zelve de grootste gewesten der Buitenbezittingen
in gewicht en bevolking overtreffen. Daar in dezen Catalogus
de herkomst der voorwerpen door de namen der residen»
tiën wordt aangeduid, hebben wij het noodig geacht van Java,
met het daarmede onafscheidelijk verbonden Madoera, een afzonderlijk
kaartje te geven, om deze indeeling te verduidelijken. Drie
volksstammen, ieder met een bijzondere taal en vele van elkander
verschillende eigenaardigheden, verdeelen onder elkander het
eiland. Westelijk Java wordt bewoond door de Soendaneezen en
heet daarom ook de Soendalanden. Tot dit gedeelte behooren de
residentiën Banten, Batavia, Krawang, Tjirebon en de Preanger
Regentschappen, de laatste van allen verreweg de grootste. Midden-Java
is het eigenlijke Java, het land der ware Javanen.
Behalve de residentiën Tegal, Pekalongan, Banjoemas, Bagelèn,
Semarang, Kedoe, Djapara, Rembang, Madioen, Kediri en Soerabaja,
vindt men er de overblijfselen der oude Javaansche rijken
in de residentiën Soerakarta en Jogjakarta, wier vorsten nog
een zweem van zelfbestuur behouden hebben. In den Oosthoek
van Java, de residentiën Pasoeroean, Probolinggo en Bezoeki
vormende, vindt men wel is waar ook eenige Javaansche bevolking;
maar Madoereesche kolonisten, van het naburige eiland