Waterschaarste en conflict in de Nijl-regio - ProDef

Titel Waterschaarste en conflict in de Nijl-regio
Status Definitief
Versienummer 1.0
Datum 18 maart 2009
Ministerie van Defensie
Nederlandse Defensie
Academie
Instituut Defensie Leergangen
Hogere Defensie Vorming 05
2. Waterschaarste en gewapend conflict – theoretisch kader
In dit hoofdstuk geef ik allereerst aan wanneer er sprake is van waterschaarste. Hierna
beantwoord ik de tweede deelvraag, door aan te geven welke rol waterschaarste in
theorie speelt bij het ontstaan van interstatelijke gewapende conflicten. Dit resulteert in
een theoretisch kader van vijf factoren van invloed.
2.1 Wat is waterschaarste?
Watertekort wordt gedefinieerd als de situatie waarin de beschikbare hoeveelheid zoet
water niet kan voorzien in de vraag naar water. Er is sprake van een tekort aan water
als er op jaarbasis minder dan 1700 m3 zoet water per persoon beschikbaar is. Deze
grens is gebaseerd op de veelvuldig in literatuur en rapporten gebruikte index van Dr.
Malin Falkenmark van het Stockholm International Water Institute (SIWI) 15 . Falkenmark
geeft aan dat landen die op jaarbasis meer dan 1700 m3 water per capita beschikbaar
hebben geen tekort aan water ondervinden. Als er op jaarbasis per capita tussen de
duizend en zeventienhonderd m3 water beschikbaar is, dan ondervindt het land
zogenaamde waterstress. Als er op jaarbasis per capita minder dan duizend m3 water
beschikbaar is, is er sprake van waterschaarste. Als er op jaarbasis minder dan
vijfhonderd m3 water per capita beschikbaar is, dan is er sprake van zogenaamde
absolute waterschaarste. 16
Geen tekort > 1700 m3 water per capita per jaar
Waterstress 1000 – 1700 m3 water per capita per jaar
Waterschaarste 500 – 1000 m3 water per capita per jaar
Absolute waterschaarste < 500 m3 water per capita per jaar
Tabel 1. Falkenmark Index voor watertekort
2.2 De rol van waterschaarste in conflict
In deze paragraaf analyseer ik aan de hand van conflictanalyse modellen welke positie
water als natuurlijke bron inneemt in het geheel van oorzaken dat kan leiden tot
gewapende conflicten. Hierna analyseer ik welke rol waterschaarste speelt in het
ontstaan van interstatelijk gewapend conflict. Hiertoe geef ik aan welke factoren van
invloed zijn op de rol van waterschaarste in gewapend conflict, en onder welke
omstandigheden waterschaarste potentieel leidt tot interstatelijke gewapende
15 Deze zogenaamde Falkenmark index wordt onder andere door de Verenigde Naties
(United Nations Water) en andere instituten zoals het Pacific Institute van Peter Gleick
gebruikt.
16 Als in deze thesis de term waterschaarste wordt gebruikt zonder te refereren aan de
Falkenmark Index, dan wordt hier waterschaarste in de zin van watertekort mee
bedoeld (i.e. waterstress, waterschaarste of absolute waterschaarste).
Pagina 15/49