Tussenrapport Commissie Bestuurlijke Inrichting - VVD ...

10
voorstellen tot bestuurlijke herinrichting – werkgroep bestuurlijke herinrichting
is het zorgwekkend dat het vertrouwen van veel burgers in politiek en bestuur en
daarmee de legitimiteit van de overheid onder druk lijken te staan.
De waardering van burgers voor de overheid is van een groot aantal factoren
afhankelijk. In de eerste plaats wordt de overheid via democratische weg
gelegitimeerd. De overheid is er voor haar
burgers. In een democratie is de overheid een vorm van collectieve actie waarbij
uiting wordt gegeven aan gezamenlijke zelfbeschikking van burgers, direct of door
middel van vertegenwoordigers, ten aanzien van voorzieningen en zaken die
individuen niet zelf kunnen regelen. Een gedragen overheid vraagt om een bestuur
waardoor de bevolking zich op een goede manier vertegenwoordigd voelt, dat oog
heeft voor problemen en wensen van burgers en dat waar mogelijk burgers
gelegenheid biedt om inbreng te leveren. Legitimiteit hangt af van de mate waarin
burgers, direct of indirect, toegang hebben tot de overheid en besluitvorming om
inbreng te leveren en wensen en zorgen kenbaar te maken. Daarbij is het belangrijk
dat de mondige burger ook bereid is zelf verantwoordelijkheid te nemen voor de
inrichting van zijn leven en omgeving. De overheid heeft te lang de burger
weggehouden van zijn eigen verantwoordelijkheid en daarbij afhankelijk gemaakt.
Het is zaak om in te zetten op een bestuur dat herkenbaar is en voldoende aandacht
heeft voor maatschappelijke problemen en in de samenleving levende opvattingen.
Voor een belangrijk deel is dit een zaak van bestuursstijl en manier van politiek
bedrijven. Het overbruggen van de inherente kloof tussen burger en overheid vergt
lokale en provinciale politici die als volksvertegenwoordigers een echte brug tussen
burger en gemeente- of provinciehuis vormen. Volksvertegenwoordiging is niet
enkel een zaak van kundig meebesturen, maar ook van actief deel uitmaken van
lokale gemeenschappen, van open, zichtbaar en benaderbaar zijn op het schoolplein
of het voetbalveld, bij de bakker of in het dorpscafé. Lokale partijen hebben vaak
juist aan dat laatste hun succes te danken.
Maar deze vorm van legitimiteit is ook een zaak van bestuurlijke inrichting en stelt
eisen aan die inrichting. Het vergroten van afstand draagt haast onvermijdelijk bij
aan beperking van toegang van burgers tot het bestuur. De overheid wordt minder
benaderbaar en zichtbaar, hoewel moderne media zichtbaarheid op fysieke afstand
mogelijk maken; via televisie is de premier voor veel mensen bijvoorbeeld bekender
dan de wethouders van de eigen gemeenten. Opschalen ten behoeve van slagkracht
botst daarom met deze vorm van legitimiteit als niet tegelijkertijd nabijheid van
bestuur geborgd en georganiseerd wordt. Anderzijds is voor een herkenbaar en
benaderbaar bestuur noodzakelijk dat de burger weet waar hij terecht kan. De
overheid voor de burger overzichtelijk houden is daarom deel van het bevorderen
van herkenbaarheid. Een heldere bestuurlijke inrichting met een heldere verdeling
van taken en verantwoordelijkheden draagt bij aan vertrouwen en legitimiteit.
In de tweede plaats hangt de legitimiteit van politiek en bestuur af van de
effectiviteit en kwaliteit van overheidsoptreden. Een gedragen overheid vraagt om
een bestuur dat zichtbaar doet wat het moet doen, dat diensten van voldoende
kwaliteit efficiënt en snel levert, dat resultaten boekt. Vertrouwen kan
teruggewonnen worden door een dienstverlenende en klantvriendelijke werkwijze
van overheden, met andere woorden door burgers redelijk, fatsoenlijk en respectvol
te behandelen. 10 Op dit punt is dalend vertrouwen een gevolg van te hoge
verwachtingen aan de kant van de burger, maar ook van onvoldoende slagkracht en
lange doorlooptijd van besluitvorming. Een slagvaardige overheid is deels dan ook
nodig om het vertrouwen van de burger in de overheid te herstellen. Wat dat
10 Niet doorschuiven, maar aanpakken, VVD programma Tweede Kamerverkiezingen 2012.