Tussenrapport Commissie Bestuurlijke Inrichting - VVD ...

20
voorstellen tot bestuurlijke herinrichting – werkgroep bestuurlijke herinrichting
zijn om aan noodzakelijke opschaling te ontkomen. Het wil wel zeggen dat het
takenpakket van gemeenten afgestemd kan worden op de situatie en de
bestuurlijke opgaven van de gemeente.
Nabijheid van bestuur
Met de vorming van grotere gemeenten krijgt het Nederlandse openbaar bestuur
een herkenbare hoofdstructuur. De keuze om slagvaardigheid leidend te laten zijn
bij het vaststellen van de schaal van deze gemeenten brengt met zich dat een
gemeenten per definitie meerdere gemeenschappen dient. De veronderstelling dat
gemeente en gemeenschap samenvallen gaat dan niet meer op. Binnen de
gemeenten hoort naar de mening van de werkgroep bestuurlijke inrichting
nabijheid tot burgers geborgd en aansluiting bij lokale gemeenschappen gezocht te
worden.
Waar de schaal van gemeenten op taken en de daarvoor benodigde slagkracht
wordt afgestemd, is het belangrijk om binnen gemeenten nabijheid tot
gemeenschappen te organiseren, het bestuur zichtbaar te laten zijn en de mondige
burger als uitgangspunt voor beleidsvorming, uitvoering en dienstverlening te
nemen. Binnen de grote gemeenten is het een opgave voor bestuurders, politici en
ambtenaren om betrokkenheid van burgers te stimuleren, om aandacht te houden
voor lokale gemeenschappen, om voorzieningen in kleine kernen op peil te houden
en om lokaal te blijven. Dat vraagt om interne compensatie van bestuurlijke
opschaling. Het gemeentebestuur hoort in te zetten op de band tussen bestuur en
lokale gemeenschappen. Het gemeentebestuur sluit dan aan bij sociale verbanden
die burgers zelf vormen. Zo zijn de gemeentebesturen een tegenpool voor de
globalisering omdat zij zich opstellen als een bestuur dat herkenbaar en
benaderbaar is.
De VVD heeft de afgelopen tien jaar gepleit voor de rechtstreeks gekozen
burgemeester. Deze brengt zijn wethouders met zich mee en vormt daarmee een
herkenbaar bestuursorgaan voor de burgers. De rechtstreeks gekozen
burgemeester (met een vorm van een presidentieel stelsel) geeft met de raad het
dualisme vorm. 25
De band met lokale gemeenschappen en de kwaliteit van voorzieningen in kleine
kernen moeten bestuurlijk geborgd worden. Deels is dat een kwestie van
bestuursstijl en bestuurscultuur. Deels is het een kwestie van hoe binnen de
gemeente de gemeentelijke organisatie en besluitvormingsprocessen vorm worden
gegeven (zie de eerder geschetste tussenvormen onder ‘Experimenteerwet
decentraal bestuur’). De vorming van grotere gemeenten is wat dit betreft niet
alleen een bedreiging maar ook een kans voor het organiseren van nabijheid. Een
keuze voor radicale opschaling maakt dat duidelijk is dat nabijheid op andere
manieren georganiseerd moet worden, terwijl bij herindelingen nu een soort
schemerzone ontstaat rondom de fictie dat de oude werkwijze voldoende is. Met de
vorming van grotere gemeenten is het evident dat de aansluiting met lokale
gemeenschappen juist weer lager gezocht moet worden dan binnen gemeenten die
nu na herindelingen ontstaan. Juist door opschaling van de gemeente tot het
regioniveau ontstaat intern de ruimte om het bestuur op deelterreinen weer
dichter bij de burger te brengen. Nu niet het gehele gemeentelijk bestuur de
vereisten aan de omvang van het ambtelijk apparaat moet volgen en er een
behoorlijke ruimte ontstaat tussen gemeenteraad en het niveau van buurt of dorp,
25 Zie voor de betekenis van de rechtstreeks gekozen burgemeester voor het gemeentelijk bestel, het
rapport-Opstelten en het rapport-Te Veldhuijs.