Tussenrapport Commissie Bestuurlijke Inrichting - VVD ...

7
voorstellen tot bestuurlijke herinrichting – werkgroep bestuurlijke herinrichting
en een kleine overheid die vrijheid zo min mogelijk beperkt, zijn twee zijden van
dezelfde medaille. Als het gesneeuwd heeft en de stoep voor je huis of winkel
onbegaanbaar is, kun je de hele dag gaan mopperen dat de gemeente de stoep nog
niet schoongemaakt heeft of je kunt een sneeuwschep pakken en zelf een half
uurtje sneeuwruimen. Bij een kleine overheid passen burgers die zelf de
sneeuwschep ter hand nemen.
Een slagvaardige overheid
De VVD zet al jaren in op beperking van alle overheden tot kerntaken. Op dat punt
zijn al belangrijke stappen gezet. 5 Een overheid die zich tot haar kerntaken beperkt,
kan ook als organisatie klein zijn. De omvang van het takenpakket is immers een
belangrijke factor voor de omvang van vertegenwoordigende organen en het
ambtelijke apparaat. Andersom geldt dat bij minder bestuurders, ambtenaren en
overheidsinstanties het makkelijker is om het takenpakket klein te houden. De
beperking tot kerntaken wordt deels gedragen door de bestuurlijke inrichting van
ons land. Die inrichting geeft immers aan wie bepaalt wat de kerntaken van de
verschillende overheden zijn. De huidige inrichting is gebaseerd op autonomie en
een open huishouding van provincies en gemeenten. Dat betekent dat provincie- en
gemeentebesturen in beginsel zelf bepalen wat de kerntaken van hun provincie of
gemeente zijn. Uiteenlopende antwoorden staan een duidelijke taakverdeling
tussen overheden in de weg, leiden tot overlap en maken afstemming en afspraken
tussen overheden nodig.
De vragen wat overheidstaken zijn en hoe Nederland bestuurlijk ingericht dient te
worden, kunnen niet los van elkaar bezien worden. Deels volgen structuren van de
bestuurlijke inrichting de takendiscussie. Deels is het juist in het licht van de
kerntaken van de overheid van belang om naar de bestuurlijke inrichting te kijken.
De VVD wil niet alleen een kleine overheid. De overheid moet ook krachtig zijn. De
overheid heeft een aantal wezenlijke functies te vervullen en moet dat ook adequaat,
tijdig en doeltreffend kunnen doen. De overheid hoeft niet veel te doen, maar wat
zij moet doen, moet zij goed kunnen doen. De overheid moet dus over de slagkracht
beschikken om haar kerntaken ook echt te kunnen behartigen en de belangen van
burgers goed te kunnen dienen. Bij gemeenten in het bijzonder is de komende jaren
meer slagkracht nodig om de extra taken voortvloeiend uit de aankomende
decentralisatieoperaties – denk aan de jeugdzorg – aan te kunnen. Juist de
slagvaardigheid van de overheid wordt momenteel door velen als een probleem
ervaren. 6 Het vermogen van de overheid om maatschappelijke problemen adequaat
en tijdig aan te pakken is in het gedrang. Dat gaat ten koste van kwaliteit van beleid
en uitvoering, van het probleemoplossend vermogen van de overheid en van de
beheersbaarheid van kosten.
In de afgelopen decennia is het Rijk steeds meer van provincies en gemeenten gaan
vragen. De extra taken die door middel van decentralisatieoperaties bij gemeenten
zijn neergelegd, gaan de bestuurskracht van veel gemeenten te boven. Vooral kleine
gemeenten zijn onvoldoende toegerust om de opgelegde taken uit te voeren.
Daarvoor missen zij bijvoorbeeld ambtelijke capaciteit en benodigde expertise. De
uitvoering van Rijksbeleid slokt bij alle gemeenten lokale middelen, aandacht en
ambtelijke capaciteit op. De lokale autonomie wordt hierdoor uitgehold, zeker als
5 Gemengde commissie decentralisatievoorstellen provincies (Commissie-Lodders), Ruimte, regie en rekenschap, Den
Haag, 2008; Vrijheid en verantwoordelijkheid, Regeerakkoord VVD-CDA, 2010; Kabinetsvisie ‘Bestuur en bestuurlijke
inrichting’, 10 oktober 2011; VNG-IPO-UvW-Rijk, Bestuursakkoord 2011-2015; Niet doorschuiven, maar aanpakken, VVD
programma Tweede Kamerverkiezingen 2012.
6 Zie onder meer VNG-commissie Gemeentewet en Grondwet (Commissie-Van Aartsen), De eerste overheid, Den Haag,
2007.