Tussenrapport Commissie Bestuurlijke Inrichting - VVD ...

16
voorstellen tot bestuurlijke herinrichting – werkgroep bestuurlijke herinrichting
In de tweede plaats wordt het probleem van de gebrekkige democratische
legitimatie en verantwoording van samenwerkingsverbanden voor een groot deel
opgelost. De democratische besluitvorming, controle en verantwoording, het
maken van politieke keuzes, worden naar het niveau getild dat nu al een groot deel
van het werk doet. De gemeenteraad hoort zo veel mogelijk rechtstreeks betrokken
te zijn bij de vormgeving en controle op de uitvoering van beleid en niet slechts via
vertegenwoordiging in gemeenschappelijke regelingen. Bovendien betekent het
aansluiten bij economische samenhang en verzorgingsgebieden dat vrijwel alle
gebruikers in hetzelfde bestuurlijk gebied wonen. Zij hebben dus stemrecht voor
het politieke orgaan dat over het niveau van de voorzieningen beslist. Anderzijds
betalen ze allemaal via gemeentelijke belastingen mee aan de voorzieningen waar
momenteel vermogende gebruikers van voorzieningen in centrumgemeenten
regelmatig in buurgemeenten wonen. Ook dat versterkt de democratische waarde
van de besluitvorming. Hetzelfde geldt voor tal van andere
besluitvormingsprocessen.
Voorts denkt de wereldeconomie in regio’s. Dan heb je het over Europese regio's
die vaak veel groter zijn dan de regio's in de zin van verzorgingsgebieden van
publieke voorzieningen waar gemeenten bij aan kunnen sluiten. Met bijvoorbeeld
Brainport Eindhoven en de metropolen in de Noord- en Zuidvleugel van de Randstad
staat Nederland er goed voor. Om economisch sterk te zijn door goed bestuur, is
het nodig om op het niveau van deze regio's een krachtig bestuur voor de
economische motoren te organiseren. Het samenbrengen van economische clusters
met functionele samenhang betekent dat die gebieden optimaal gepositioneerd
kunnen worden in internationale economische netwerken. Ook binnen deze regio
zal de slagkracht groter worden indien niet of met veel minder andere overheden
overlegd hoeft te worden.
Het voorgaande leidt tot schaalvergroting van gemeenten. Risico is dat daarmee de
eigenheid van een gemeenschap in het gedrang komt of dat bestuurders
onvoldoende aanspreekbaar zijn. De werkgroep komt daar onder meer bij de
‘experimenteerwet decentraal bestuur’ en ‘nabijheid van bestuur’ op terug.
Het hoofdvoorstel van de werkgroep bestuurlijke herinrichting behelst daarom om
toe te werken naar een bestuurlijke hoofdstructuur met grotere gemeenten aan de
basis. Dan zijn twee modellen denkbaar.
Model I. regiogemeenten en Rijk
In het eerste model kent Nederland nog maar twee bestuurslagen: de
regiogemeenten en het Rijk. Gemeenten worden opgeschaald tot het niveau van
samenhangende regio's en de provincies worden afgeschaft. Het Rijk respecteert de
eigen, autonome taakvelden van de regiogemeenten in de geest van 'je gaat erover
of niet'. Met de vorming van regiogemeenten verliezen de huidige provincies hun
bestaansrecht. Daarom wordt de provincie als bestuurslaag afgeschaft. Daarbij moet
bepaald worden welke provinciale taken naar het Rijk en welke provinciale taken
naar de regiogemeenten gaan. Ook de positie van de waterschappen binnen de
hoofdstructuur moet opnieuw bezien worden.
Invoering van dit model vergt grondwetherziening en een grondige hertekening
van de bestuurlijke kaart van Nederland, Bovendien zijn ingrijpende
organisatieveranderingen op lokaal en regionaal niveau en wijziging van wettelijke
regelingen nodig. De werkgroep bestuurlijke herinrichting voorziet daarom dat dit