Tussenrapport Commissie Bestuurlijke Inrichting - VVD ...

12
voorstellen tot bestuurlijke herinrichting – werkgroep bestuurlijke herinrichting
laat ontwikkelen door hen ruimte te laten en kansen te bieden en een overheid die
opvattingen, wensen en zorgen van burgers serieus neemt. 13
2. De gedecentraliseerde eenheidsstaat
Nederland is een gedecentraliseerde eenheidsstaat. Decentrale overheden hebben
eigen taken en verantwoordelijkheden en kennen intern een eigen politiek proces.
Dat vraagt om open huishoudingen. Binnen de gedecentraliseerde eenheidsstaat is
de bevoegdheid om de vraag wie bepaalt wat overheidstaken zijn en wat taken van
een bepaalde overheid zijn, te beantwoorden verspreid over de verschillende
overheden met inachtneming van de boven- en benedengrens van autonomie (dat
wil zeggen dat decentrale overheden bij de keuze voor autonoom beleid wel in het
algemeen belang moeten handelen en beperkt worden door hogere regelingen).
3. De bestuurlijke inrichting is gebaseerd op een heldere taakverdeling
Ook bij open huishoudingen hoort de bestuurlijke inrichting afgestemd te zijn op
een idee van welke taken het best door wie verricht kunnen worden. Een
slagvaardige en gedragen overheid vraagt om duidelijke keuzes ten aanzien van het
beleggen van taken en verantwoordelijkheden en om het respecteren van die
keuzes. 14 Een heldere taakverdeling is noodzakelijk. Bij de gedecentraliseerde
eenheidsstaat past dat interbestuurlijke afspraken vooralsnog de manier zijn om tot
een heldere taakverdeling te komen, maar autonomie mag geen excuus zijn om
duidelijke afspraken te ontlopen of te ontduiken.
4. Schaal volgt taak
Als taken het uitgangspunt voor de bestuurlijke inrichting zijn, dan is de aard van
maatschappelijke problemen leidend bij het vaststellen van gewenste schaalniveaus.
De keuze van de schaalgrootte is afhankelijk van effectiviteit en legitimiteit van
overheidsoptreden. De kerntaken van een overheid zijn daarom richtinggevend voor
de omvang van het grondgebied van die overheid. Voor de bestuurlijke inrichting
wordt aansluiting gezocht bij sociaal-economische samenhang of de samenhang
van de fysieke ruimte, afhankelijk van welke taak voorop staat. Bestuurlijke
herinrichting is daarom geen zaak van simpelweg groter maken, van opschalen om
het opschalen, maar van het beter afstemmen van schaal op kerntaak. Elke overheid
beschikt over de slagkracht en het instrumentarium om haar taken adequaat uit te
voeren.
5. Als het kan, decentraal
Beleid en uitvoering horen op het laagst mogelijke niveau vorm te krijgen. De
gemeente is met recht als 'eerste overheid' gepositioneerd. 15 Maar als voor
decentralisatie gekozen wordt, moet het wel goed gedaan worden. Decentraliseren
kan alleen als de 'ontvangende' overheden toegerust zijn op de taak en als de
overheid die kiest om een taak aan een ander over te laten, bereid is zich er niet
meer mee te bemoeien en de nieuw verantwoordelijke overheid toestaat eigen
keuzes te maken. Als de andere overheid het niet kan, als je uniforme uitvoering in
het hele land wenst of als je controle op de uitvoering wilt houden, zorg je zelf voor
beleid en uitvoering.
6. Liefst één, maximaal twee bestuurslagen per taak
Om bestuurlijke drukte te verminderen is het zaak het aantal betrokken overheden
bij eenzelfde vraagstuk te beperken. Daarom hoort de taakverdeling zodanig te zijn
13 Zie ook: Commissie Toekomst Lokaal Bestuur (Commissie-Bovens), Wil tot Verschil. Gemeenten in 2015, Den Haag, 2006,
p. 11.
14 Gemengde Commissie Bestuurlijke Coördinatie (Commissie-De Grave), Je gaat erover of niet, Den Haag, 2005
15 VNG-commissie Gemeentewet en Grondwet (Commissie-Van Aartsen), De eerste overheid, Den Haag, 2007.