onderzoek - Avs

dat de boventalligheid de komende drie jaren niet of nauwelijks zal afnemen. Zeker
de komende twee schooljaren (2012/’13 en 2013/’14) ligt eerder een verdere stijging
voor de hand. De verwachte massale uitstroom van oudere werknemers is tot 2015
immers nog niet aan de orde. Wel zien besturen de aantallen leerlingen verder dalen,
net als hun financiële reserves. In de enquête bevestigen schoolbesturen en
schoolleiders dat zij de komende drie jaren personeel moeten kwijtraken, zelfs in
sterkere mate dan tot nu toe het geval is.
De grootste boventalligheid is te verwachten in Parkstad Limburg, Noordoost
Groningen (Eemsdelta en Oost-Groningen), Zeeuws-Vlaanderen en in mindere mate
de Achterhoek, overig Limburg, West- en Noordelijk Noord-Brabant en Drenthe. Na
2015 zal de boventalligheid niet in één keer verdwijnen. De personele tekorten zijn
naar verwachting het grootst in regio’s als Zuidelijk Noord-Holland (vooral
Amsterdam) en de Rijnmond (vooral Rotterdam). Het is geen automatisme, dat de
boventallige werknemers de vrijkomende vacatures in de Randstad zullen vervullen.
Hoewel door de uitstroom van oudere werknemers per saldo sprake zal zijn van
tekorten, is het heel goed mogelijk dat ook na 2015 in het landelijk gebied
boventalligheid zal blijven bestaan.
Slechtere financiële situatie
In de enquête onder 1.515 schoolleiders en schoolbestuurders is uitgebreid
gevraagd naar de financiële situatie van scholen. Veel van de respondenten blijken
in het schooljaar 2011/’12 al ruimschoots met bezuinigingen te maken te hebben. De
ruime meerderheid (62%) van de schoolleiders moet dit schooljaar de uitgaven naar
beneden bijstellen. Nog eens 22% moet ook bezuinigen, maar kan dat opvangen met
natuurlijk verloop en/of door een beroep te doen op de reserves.
Over de toekomst zijn de respondenten somber gestemd: meer dan 90% van de
schoolbesturen en schoolleiders acht het verlagen van de uitgaven in de komende
drie schooljaren onvermijdelijk. Het aandeel scholen waar inkomsten en uitgaven in
evenwicht zijn, neemt de komende jaren af van 16% naar 2%. Van de scholen, waar
bezuinigingen op dit moment nog zijn op te vangen met reserves en natuurlijk
verloop (22%), blijven in de komende jaren 5% over. Meestal (68%) gaat het om
bezuinigingen van vijf tot tien procent, maar grotere bijstellingen zijn geen
uitzondering (17%).
Daarmee lijkt de rek in de begrotingen, voor zover daarvan nog sprake was, nu
vrijwel geheel verdwenen. Daarbij moet wel worden aangetekend, dat het schrappen
van de bezuiniging op het Passend Onderwijs op het moment van bevraging
(december 2011) nog niet aan de orde was. Overigens benoemen schoolleiders en
schoolbestuurders zelf de dalende leerlingenaantallen als belangrijkste oorzaak van
de bezuinigingen. Ook stijgende kosten, andere (lokale of landelijke) bezuinigingen
en de lumpsumbekostiging zijn vaak genoemd.
Bijna negen op de tien respondenten verwachten dat door hun afnemende
bestedingsruimte de werkdruk zal toenemen. Ook vrezen zij meer ziekteverzuim en
uitval. Andere zorgpunten worden eveneens gedeeld door de meerderheid van de
schoolleiders en schoolbestuurders. Veel respondenten zijn bang dat de aandacht
voor zorgleerlingen zal afnemen en dat de problemen een negatieve uitstraling zullen
hebben op de aantrekkelijkheid van het leraarberoep. Al met al verwacht iets meer
dan de helft van de ondervraagden dat de bezuinigingen de kwaliteit van het
onderwijs negatief zullen beïnvloeden. Om meer financiële armslag te creëren zegt
driekwart van de respondenten de klassen te vergroten.
6