juni-juli - Meet- en Regeltechniek

De Belgica?
De Belgica is de driemaster waarmee de Hasseltse marineofficier
Adrien de Gerlache in 1897 de Belgische Antarctische
Expeditie ondernam. Het was het eerste schip dat overwinterde
op de Zuidpool. Het was in 1884 gebouwd als de walvisvaarder
‘Patria’. De Gerlache kocht het voor 70.000 oude
Belgische franken en herdoopte het tot ‘Belgica’. Eind juni
1897 vertrok de Belgica-expeditie. Het vaartuig geraakte in
februari 1898 gevangen in het zuidpoolijs en kwam pas weer
los in februari-maart 1899. Eind van dat jaar meerde de
Belgica weer aan in Antwerpen. Bij zijn bemanning bevond
zich ook de Noor Roald Amundsen, die op 14 december 1891
als eerste de Zuidpool bereikte.
“Nadat hij het wrak had geïdentificeerd
als de Belgica, legde de Noorse duikerarcheoloog
Kjell-G. Kjaer via via het eerste
contact in juni 2006”, zegt Ing. Willy
Versluys. “Ik zag er meteen een geweldige
uitdaging in en vormde direct een ploeg
rond mij, die uiteindelijk de vzw Belgica-
Genootschap werd. Ons oorspronkelijk
doel was drieërlei: we zouden het wrak
lichten, naar hier brengen, conserveren en
in een museum plaatsen. Daarnaast zouden
we de volledige geschiedenis van het
schip ontrafelen, niet alleen als Belgica,
maar ook wat ervoor en erna gebeurde,
ook wie de bemanning was en zo. En tot
slot zouden we een ‘floating’ replica bouwen.”
Voorbereidingen
“We hebben al meermaals gedoken op het
wrak met duikers, bergers en experts om
de haalbaarheid van de berging te kunnen
beoordelen. Alle metingen zijn gebeurd,
alle mogelijke foto’s en filmopnamen zijn
afgewerkt, we hebben een (dure) multibe-
TECHNOLOGIE
am met sitescan laten maken van de hele
omgeving; de houtstalen zijn onderzocht,
enz. We hebben zo goed als alle gegevens
en zijn eigenlijk klaar om te lichten. We
weten ook al hoe we het schip kunnen
lichten: het is technisch gezien geen
grote uitdaging. Het is ‘maar’ een wrak
van 35 meter lang en 6,5 meter breed dat in
een beschutte baai op een diepte van nauwelijks
20 meter rust op een rotsige
ondergrond en niet eens verzonken ligt in
de ondergrond.”
“ Het is een historisch
monument en bovendien
is het een houten schip.
Je kunt dus niet zomaar
banden bevestigen aan de
wrakstukken en beginnen te
trekken. Dat houdt risico’s in.
De berging moet historisch
verantwoord zijn.”
“Maar het is een historisch monument en
bovendien is het een houten schip. Je kunt
dus niet zomaar banden bevestigen aan
de wrakstukken en beginnen te trekken.
Later werd de Belgica ingezet voor walvisvaart, steenkooltransport
en visindustrie. Tijdens de Tweede Wereldoorlog
hadden de Engelsen het schip als munitiedepot aangemeerd
in een baai bij het Noorse stadje Harstad, meer dan 1.500 kilometer
ten noorden van Oslo. Tijdens een Duits bombardement
zonk het schip. Het is niet helemaal duidelijk welke precies
de oorzaak was van het zinken. Werd de Belgica getroffen
door het bombardement, zonk het schip door de schokgolven
of lieten de geallieerden het opzettelijk zinken om de
munitie niet prijs te geven aan de Duitsers? In 1990 ontdekten
duikers het wrak in de baai op nauwelijks twintig meter diepte,
maar pas in 2006 werd duidelijk dat het om het wrak van de
Belgica ging.
DVE
Duikers bemonsteren het wrak van de Belgica om na te gaan hoe het schip het best kan worden gelicht.
Dat houdt risico’s in. De berging moet historisch
verantwoord zijn. Dat is een eis
van de Noorse regering. Het wrak is meer
dan honderd jaar oud en wordt internationaal
als een historisch monument
beschouwd. Daarom moeten we voldoen
aan vijf voorwaarden: we moeten bewijzen
dat we alle voorzorgsmaatregelen nemen,
dat we het op een verantwoorde wijze
lichten zonder dat het in elkaar valt, dat
we het op een correcte manier transporteren,
dat we het een goed onderkomen
geven en dat we de financiën kunnen
garanderen.”
“Eén van de hoofdexperts van de
Nederlandse bergingsfirma Smit Salvage
zou naar de baai in Harstad gaan om te
oordelen hoe we die berging kunnen aanpakken
zonder schade toe te brengen aan
het wrak. Zij zouden het meteen op een
vaarponton kunnen zetten om het naar
België te slepen. De Belgica moet
bewaard blijven in zijn natuurlijke omgeving
- in containers met zout water dus -
om het langzaam te laten ontlogen.”
“Er zal waarschijnlijk een metalen frame
op maat gebouwd moeten worden waarin
7 I-mag juni-juli 2010