Verzekeringsrecht jurisprudentie 2002.pdf - Ex Tunc

Twaalfhoven-Railwaypassagiers Het Hof heeft de voorwaarden van de onderhavige ongevallenverzekering aldus
(1970) uitgelegd, dat het niet kennisgeven van een ongeval aan verweerster binnen 3 maal 24
uur nadat het ongeval zich heeft voorgedaan, verval van aanspraken van de
verzekerde tot gevolg heeft. In casu staat vast, dat het ongeval plaatsvond op 16-11-
1964, dat eiseres (verzekerde) op 23-11-1964 voor de eerste keer werd geopereerd,
dat zij medio januari 1965 uit het ziekenhuis werd ontslagen, dat eerst bij brief van
19-11-1965 - enkele dagen vóórdat eiseres een tweede operatie onderging - aan
verweerster kennis werd gegeven van het ongeval. De stelling dat verweerster zich
niet te goeder trouw op overschrijding van de aangiftetermijn kan beroepen, indien de
te late aangifte niet tot gevolg zou hebben dat de verzekeraar een schade zou moeten
betalen die bij tijdige aangifte niet te zijnen laste zou zijn gekomen, gaat in haar
algemeenheid niet op. In 's Hofs overwegingen ligt besloten dat het voor de
verzekeraar mede i.v.m. een eventuele bewijslevering van belang is dat een ongeval
zo spoedig mogelijk wordt aangemeld en dat het beding derhalve mede de strekking
heeft te voorkomen dat de verzekeraar nog in discussie zou moeten treden omtrent het
'verloop van zaken', indien hij niet van meet af aan in de gelegenheid is geweest een
zelfstandig onderzoek in te stellen.
Guliker-AGO I (1980) In deze zaak was per abuis in de polis opgenomen dat zowel tegen storm- als tegen
brandschade dekking was verleend. De vraag was of de verzekeraar d.m.v. getuigen
kon bewijzen dat alleen dekking tegen stormschade was overeengekomen (zie ook
Guliker-AGO II). Art. 258 K (o.m. bepalende dat bewijs van geschrifte is vereist om
van het sluiten van een verzekeringsovereenkomst te doen blijken) brengt voor de
verzekeraar geen beperking mee in de mogelijkheden van bewijs tegen de inhoud van
de polis. Uit het geheel van de voorschriften van de artt. 257 en 258 blijkt dat art. 258
alleen geschreven is voor door de verzekerde tegen de verzekeraar te leveren bewijs.
Het feit dat AGO er in geslaagd is te bewijzen dat de bij de mondelinge bespreking
bereikte overeenstemming zich niet uitstrekte tot mededekking van het brandrisico
(naast het risico van stormschade) laat de mogelijkheid open dat na die bespreking
door de afgifte van een polis waarin het brandrisico wèl was gedekt en de aanvaarding
van die polis door de verzekerde alsmede de betaling van de in de polis voorziene
premie, een verzekeringsovereenkomst met dekking van het brandrisico tot stand is
gekomen. Nu eiser tot cassatie het gedekt zijn van het brandrisico mede hierop had
gebaseerd, had het Hof genoemde mogelijkheid niet onbesproken mogen laten.
Guliker-AGO II (1982) Het Hof was gesteld voor de vraag, of de afgifte van de polis met insluiting van het
brandrisico in de gegeven omstandigheden door Guliker (de verzekerde) mocht
worden opgevat als een aanbod van de verzekeraar tot het afsluiten van een
verzekering van dit risico, of dat hij had moeten begrijpen dat hier sprake was van een
vergissing bij het opmaken van de polis. Het Hof heeft geoordeeld (1) dat Guliker niet
op grond van de in de polis berekende premie had mogen begrijpen dat de afgifte van
de polis als een aanbod tot het medeverzekeren van het brandrisico kon worden
beschouwd, en (2) dat Guliker bij kennisneming van de op het polisblad vermelde
hoofdzaken van de verzekeringsovereenkomst redelijkerwijs had behoren te begrijpen
dat de uitgegeven polis op het punt van de omschrijving van de dekkingsomvang niet
overeenstemde met de werkelijke bedoelingen van AGO. De hiervoor weergegeven
oordelen van het Hof zijn niet onbegrijpelijk, noch komen zij in strijd met het arrest
AGO I of geven zij anderszins blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Hierbij kan nog
worden opgemerkt dat, gezien het belang van de verzekeringspolis in het verkeer, een
vergissing in de polis als in dezen door de verzekeraar gemaakt, wanprestatie aan de
kant van de verzekeraar t.a.v. zijn verplichting tot het afgeven van een juist
geformuleerde polis kan opleveren, welke wanprestatie hem aansprakelijk zou kunnen
doen zijn voor de daardoor veroorzaakte schade, met name wanneer op een later
moment door de verzekerde of iemand die zijn verzekeringszaken behartigt, op grond
van de polis zoals die luidt wordt aangenomen dat het in de polis als medegedekt
vermelde risico een - nieuwe - verzekering overbodig maakt. Maar een zodanige
aansprakelijkheid uit wanprestatie heeft Guliker niet aan zijn vordering ten grondslag
gelegd.
RVS-Van Scharenburg (1991) Een levensverzekering wordt afgesloten. De agent, werknemer van RVS, krijgt te
horen dat de verzekerde aan leukemie lijdt maar geeft dit niet door. Op een door
verzekeringnemer en verzekerde getekende gezondheidsverklaring staat vermeld dat
de verzekerde geheel gezond is. De redelijkheid en billijkheid kunnen meebrengen dat
een verzekeraar een verbintenis als de onderhavige - tot het doen van een uitkering op
grond van een overeenkomst van levensverzekering - slechts voor een deel behoeft na
te komen. Bij zijn oordeel omtrent de redelijkheid en billijkheid kan het hof betekenis

AANVULLENDE JURISPRUDENTIE
toekennen aan gebeurtenissen die vóór de totstandkoming van de overeenkomst
hebben plaatsgevonden - zoals het verstrekken van informatie via een
gezondheidsverklaring - mede in aanmerking genomen dat partijen toen al tot elkaar
stonden in een door de redelijkheid en billijkheid beheerste rechtsverhouding, welke
meebrengt dat zij hun gedrag mede moeten laten bepalen door de gerechtvaardigde
belangen van de wederpartij. Er is weliswaar geen sprake van een de verzekering
nietig makende verzwijging, een en ander in de zin van de in art. 251 K vervatte
dwalingsregeling, maar daarnaast blijft ruimte voor de vraag, of alle omstandigheden
van het geval in aanmerking genomen de verzekeringnemer vóór de totstandkoming
van de overeenkomst heeft gehandeld in strijd met de verplichting zijn gedrag mede te
laten bepalen door de gerechtvaardigde belangen van de verzekeraar.
Korea Holland Trading BV-NCB (1996) Weliswaar brengt de zorg die van een redelijk bekwame en redelijk
handelende assurantietussenpersoon mag worden verwacht mee dat hij aan de
verzekeraar voldoende inlichtingen geeft om deze ervan te weerhouden naderhand een
beroep te doen op art. 251 K - waarbij het zich kan voordoen dat de tussenpersoon in
deze zorg is tekortgeschoten, ook al heeft het beroep op art. 251 K uiteindelijk geen
succes - doch aan deze zorgplicht is voldaan wanneer aan de verzekeraar de
inlichtingen zijn verstrekt die een redelijk bekwaam en redelijk handelend
assurantietussenpersoon voldoende mocht achten om te bereiken dat de verzekeraar
met de relevante feiten bekend was of had behoren te zijn.
Van Dam-Rabobank (1998) In deze zaak ging het vooral om twee rechtsvragen. De eerste: behoort het in beginsel
tot de taak van de assurantietussenpersoon dat hij eigener beweging tijdig zijn
verzekeringnemer opmerkzaam maakt op de gevolgen die hem (tussenpersoon)
bekend geworden feiten kunnen hebben op de dekking? In casu ging het om de
gevolgen die het overlijden van de verzekeringnemer tevens verzekerde volgens de
brandpolisvoorwaarden had voor diens erfgenamen, eisers in cassatie. Volgens deze
had de assurantietussenpersoon (de Rabobank) hen onvoldoende omtrent deze
gevolgen voorgelicht. De tweede rechtsvraag: is er sprake van een de
assurantietussenpersoon bekend geworden feit, als zojuist bedoeld, indien dit feit wel
is meegedeeld aan diens bancaire afdeling, maar niet aan de medewerker belast met
het verzorgen van de assurantieportefeuille? HR: Assurantietussenpersoon, i.c. bank,
heeft tot taak verzekeringnemer tijdig te attenderen op gevolgen die hem bekend
geworden feiten - i.c. overlijden verzekeringnemer - kunnen hebben voor dekking van
tot zijn portefeuille behorende verzekeringen. Onderzoeksplicht en mededelingsplicht
m.b.t. die gevolgen. Bank kan zich niet op standpunt stellen dat overlijden niet aan
haar als tussenpersoon kenbaar was nu overlijden slechts aan bancaire afdeling was
medegedeeld.
S. – Van N. (1998) Assurantietussenpersoon; onjuist ingevuld aanvraagformulier; tekortkoming;
onderzoeks- en mededelingsplicht; eigen schuld. De zorg die van een redelijk
bekwaam en redelijk handelende assurantietussenpersoon mag worden verwacht,
brengt mee dat hij aan de verzekeraar voldoende inlichtingen geeft om deze ervan te
weerhouden naderhand een beroep op art. 251 K te doen. Indien de tussenpersoon
niet over voldoende gegevens beschikt of niet ervan mag uitgaan dat de gegevens
waarover hij beschikt nog volledig en juist zijn, dient hij daarnaar bij zijn cliënt te
informeren; dar dient de assurantietussenpersoon ermee rekening te houden dat zij
cliënt niet spontaan zal overgaan tot vermelding van gegevens omtrent zijn
strafrechtelijk verleden.
Schenck – Sluyter BV (1999) Taak assurantietussenpersoon. Het is de taak van de assurantietussenpersoon te waken
voor de belangen van de verzekeringnemers bij de tot zijn portefeuille behorende
verzekeringen en van degenen die, door premie te betalen na een offerte, te kennen
geven zich tegen bepaalde gevaren te willen verzekeren. Tot deze taak behoort dat de
assurantietussenpersoon die betaling van een verzekeringspremie ontvangt in verband
met het verlenen van een verzekering en die de betaling niet wil aanvaarden en de
verzekering niet wil doen verlengen, onverwijld hiervan kennis geeft aan degene die
de betaling deed opdat deze dadelijk stappen kan ondernemen om zich elders te
verzekeren.
Brals – O. BV (2003)

Beroepsaansprakelijkheid In deze casus wordt geoordeeld door de Hoge Raad dat een tussenpersoon
Assurantientussenpersoon voldoende zorgvuldig handelt wanneer hij bij een verzoek om hulp bij de wijziging
van een begunstiging bij een levensverzekering ermee volstaat telefonisch bij de
verzekeraar te informeren naar de bestaande begunstiging en de telefonisch verkregen
informatie niet op juistheid controleert.
Via de telefoon kreeg de tussenpersoon te horen dat de verzekeringnemer zelf de
begunstigde was en werd in overleg met de verzekeringnemer (de man), de echtgenote
en de tussenpersoon besloten dat geen wijziging van de begunstiging nodig was nu de
echtgenote de enige erfgename was van de verzekeringnemer.
In werkelijkheid was de zuster van de verzekeringnemer als begunstigde
aangewezen.Dit feit was dus door de verzekeraar verkeerd doorgegeven en niet door
de tussenpersoon nagetrokken. Dat was ook lastig want de polissen waren thuis bij de
verzekeringnemer niet vindbaar.
In cassatie werd namens de weduwe van de inmiddels overleden verzekeringnemer
(tevens verzekerde) aangevoerd dat een advies van een assurantietussenpersoon op
basis van door hem telefonisch bij verzekeraar verkregen informatie, zonder nader
onderzoek te doen, zonder nader informatie bij verzekeraar in te winnen en zonder
kennis van de inhoud van de polis, voor rekening van de tussenpersoon zou moeten
komen.
De Hoge Raad geeft aan dat zo'n regel in het algemeen geen steun in het recht vindt
en dus in zijn algemeenheid niet geldt.
N.B. Uit deze casus blijkt weer hoe belangrijk de werkelijke feiten en
omstandigheden van het geval zijn voor de vraag of de tussenpersoon aansprakelijk is.
In dit geval speelde het feit dat de verzekeringnemer en zijn echtgenote niet de
betreffende polissen konden laten zien wellicht een doorslaggevende betekenis
HOOFDSTUK 2
Benzol (1959) Wanprestatie van de verzekerden, bestaande in het niet behoorlijk nakomen van de
verplichting om assuradeuren volledig op de hoogte te houden van alle in het kader
van het door pp. gepleegde overleg voor de schaderegeling van belang zijnde
omstandigheden. Het Hof heeft geen der aangehaalde wetsartt. geschonden door de
gedragingen van de verzekerden als het niet-nakomen van een uit de overeenkomst
voortvloeiende verbintenis aan te merken. Ontbinding van de
verzekeringsovereenkomst op grond van deze wanprestatie zou tot gevolg hebben, dat
de assuradeuren, nadat de kans op een voorval, als zij bij de
verzekeringsovereenkomst voor hun rekening hebben genomen, zich heeft
verwezenlijkt, zouden worden bevrijd van het verlies dat door het plaats grijpen van
dat voorval reeds te hunnen laste was gekomen. Aangezien zodanig gevolg door deze
wanprestatie niet wordt gerechtvaardigd, moet worden aangenomen, dat de wetgever
niet heeft gewild, dat een verzekeraar dit gevolg door het vragen van ontbinding op
grond van een wanprestatie als deze zou kunnen doen intreden. Geen ontbinding is
dus mogelijk als de wanprestatie is gepleegd nadat schade als waartegen de
verzekering dekking verleende is voorgevallen en een daaruit voor de verzekerde
voortvloeiende verplichting betreft.
Tilkema (1962) Verzwijging door de verzekerde van de omstandigheid dat hij herhaaldelijk wegens
vermogensmisdrijven is veroordeeld. Art. 251 K toepasselijk? De bescherming, welke
art. 251 K de verzekeraar bedoelt te bieden, vindt haar grond in het bijzondere
karakter van de verzekeringsovereenkomst, welke meebrengt dat de verzekeraar,
alvorens tot de verzekering van een bepaalde post te besluiten, moet kunnen
beschikken over de gegevens die hem in staat stellen de voor hem aan de verzekering
gebonden kansen zo goed mogelijk te beoordelen. Deze kansen worden niet alleen
bepaald door het risico van het voorvallen van de onzekere gebeurtenis en haar
gevolgen, waarvan de contractuele verplichtingen van de verzekeraar afhankelijk zijn
gesteld, doch mede door de betrouwbaarheid van de verzekerde, waarop het bij de
uitvoering van een verzekeringsovereenkomst in nog sterkere mate dan bij andere
overeenkomsten aankomt. Er bestaat dan ook geen aanleiding om van de
omstandigheden, waarop de in art. 251 K bedoelde verzwijging betrekking heeft, uit
te zonderen die, welke op de onbetrouwbaarheid van de verzekerde betrekking heeft,
uit te zonderen die, welke op de onbetrouwbaarheid van de verzekerde een zodanig
licht werpen dat, zo de verzekeraar deze had gekend hij de verzekering niet of niet
onder dezelfde voorwaarden zou hebben gesloten. Redelijke uitlegging van art. 251 K
brengt echter mee, dat niet toelaatbaaris een beroep op de verzwijging van
omstandigheden, waarnaar de verzekeraar niet had gevraagd en waarvan de
verzekerde niet alleen niet heeft geweten doch ook niet heeft behoeven te begrijpen

dat de verzekeraar bij mededeling daarvan de verzekering niet of niet onder dezelfde
voorwaarden zou hebben willen sluiten.
Maarnse broodbezorger (1978) Beroep van RVS, eiseres tot cassatie, op art. 251 K, door Hof aldus opgevat dat het -
zowel wat de onjuiste opgaven als de verzwijging van te dezen relevante
omstandigheden betreft - is gegrond op de niet-vermelding door Appeldoorn,
verweerder in cassatie, van de omstandigheden, opgesomd in r.o. 4 van het bestreden
arrest. Wat de onjuiste opgaven betreft beroept RVS zich uitsluitend op die, welke
volgens haar besloten liggen in de antwoorden, door A. geplaatst op het door hem
ondertekende keuringsformulier. Hof oordeelt aan de hand van de omstandigheden,
vastgesteld in r.o. 7 van het bestreden arrest, dat de opgaven, die door A. zijn
geplaatst op het op 23 jan. 1970 door hem ondertekende keuringsformulier, niet
onjuist waren, en verwerpt het beroep op verzwijging, van oordeel dat niet voldoende
aannemelijk is dat A. heeft geweten of heeft kunnen begrijpen dat de verzekeraar bij
mededeling van de door het Hof bedoelde klachten de verzekering niet of niet onder
dezelfde voorwaarden zou hebben willen sluiten. Uit dit oordeel moet worden
afgeleid dat het Hof tevens van oordeel is geweest dat A. ook niet hierom behoefde te
begrijpen, dat de verzekeraar bij mededeling van de klachten de overeenkomst niet of
niet onder dezelfde voorwaarden zou hebben gesloten, omdat de verzekeraar dan een
nader onderzoek nodig zou hebben geacht. Cassatieberoep verworpen.
Gielen (1981) De verzekeraar, die vóór het sluiten van de verzekeringsovereenkomst aan de
verzekerde een vragenformulier ter invulling heeft voorgelegd waarin níet met zoveel
woorden naar het strafrechtelijk verleden van de aanvrager werd gevraagd, kan in
beginsel niet van de aanvrager verlangen dat deze spontaan overgaat tot opgaven
omtrent dat verleden, dat zijn persoonlijke levenssfeer diepgaand kan raken en
waaraan de bekendheid bij derden zijn maatschappelijke positie ernstig kan schaden.
Geen nietigheid van de verzekering krachtens art. 251 K, tenzij zich het in het arrest
omschreven uitzonderingsgeval voordoet.
Hotel Wilhelmina (1978) Het Hof heeft bij tussenarrest aan deskundigen de vraag voorgelegd - kort samengevat
- of de Goudse als redelijk handelend verzekeraarster de overeenkomst niet of niet
onder dezelfde voorwaarden zou hebben aangegaan indien het haar bekend zou zijn
geweest dat een door General Accident met eiseres gesloten
brandverzekeringsovereenkomst m.b.t. hetzelfde pand door General Accident was
opgezegd op grond dat aan deze minder gunstige inlichtingen omtrent integriteit en
solvabiliteit van eiseres en in het bijzonder van een met haar nauw bevriend persoon
ter ore waren gekomen. In zijn eindarrest heeft het Hof deze vraag o.g.v. het rapport
van deskundigen bevestigend beantwoord. Het Hof heeft daarbij voorts geoordeeld,
dat eiseres niet heeft gesteld dat de Goudse de overeenkomst toch op dezelfde
voorwaarden zou hebben afgesloten, indien de Goudse een zelfstandig onderzoek zou
hebben ingesteld naar de omstandigheden welke voor General Accident aanleiding
waren de door haar met eiseres aangegane verzekeringsovereenkomst te beëindigen.
In cassatie klaagt eiseres er terecht over dat dit oordeel onbegrijpelijk is in het licht
van hetgeen door haar bij Memorie van Grieven is gesteld. Het beroep van de Goudse
op art. 251 K kan slechts slagen, indien zij als redelijk handelend verzekeraarster -
ware zij bekend geweest met de verkeerdheid van de opgave - te weten het niet
opgeven van voormelde opzegging en de reden daarvan - de overeenkomst niet of niet
onder dezelfde voorwaarden zou hebben aangegaan. Het Hof heeft in zijn tussenarrest
de aan deskundigen voorgelegde vraagstelling aldus beperkt dat zij niet in hun
oordeel hebben kunnen betrekken de vraag of de Goudse, indien eiseres het opzeggen
door General Accident en de reden daarvan had opgegeven, als redelijk handelend
verzekeraar een zelfstandig onderzoek naar deze redenen en de juistheid daarvan zou
hebben ingesteld, en welke invloed het resultaat van dit onderzoek op de beslissing
omtrent het sluiten van de overeenkomst zou hebben gehad. In verband hiermee heeft
het Hof ten onrechte niet alsnog onderzocht wat eiseres blijkens het bovenstaande op
dit punt had aangevoerd.
De Kroon-Ennia (1990) Onjuist is de opvatting dat een verzekeraar geen beroep op nietigheid als bedoeld in
art. 251 K kan doen wanneer de verzwijging op feiten betrekking heeft van een andere
categorie (cascoschade) dan waaraan de vordering van de verzekerde is gegrond
(autodiefstal).
Stroman (1996) Van een verzekeringnemer, van wie in beginsel niet kan worden gevergd dat hij
spontaan overgaat tot opgaven omtrent zijn eigen strafrechtelijk verleden, kan
evenmin worden gevergd dat hij spontaan overgaat tot opgaven omtrent het

AANVULLENDE JURISPRUDENTIE
HOOFDSTUK 2
strafrechtelijk verleden van een derde nu zulks de persoonlijke levenssfeer van die
derde diepgaand kan raken en bekendheid bij anderen de maatschappelijke positie van
die derde ernstig kan schaden. De omstandigheid dat een bestuurder van een
vennootschap aandelen in de vennootschap houdt, levert zonder meer geen grond op
om hem in die zin met de vennootschap te vereenzelvigen dat een enkel op het
strafrechtelijk verleden van de verzekeringnemer gerichte vraag door de vennootschap
die zich wil verzekeren, behoort te worden opgevat als tevens gericht op het
strafrechtelijk verleden van die bestuurder.
Aegon-BMA (1996) Indien de verzekering is gesloten op de grondslag van een door de verzekeraar
opgestelde vragenlijst dient bij beoordeling van de vraag of de verzekeraar een beroep
op de vernietigingsgrond van art. 251 K toekomt, het volgende tot uitgangspunt te
worden genomen:
1. De verzekeringnemer mag een hem door de verzekeraar voorgelegde vraag
opvatten naar de zin die de verzekeringnemer daaraan onder de gegeven
omstandigheden redelijkerwijs mag toekennen.
2. De verzekeraar kan zich niet erop beroepen dat feiten waarnaar niet was gevraagd,
niet zijn medegedeeld, tenzij is gehandeld met het opzet de verzekeraar te misleiden.
3. Heeft de verzekeraar vóór het aangaan van de verzekering mededeling gevraagd
van feiten die een ander dan de verzekeringnemer betreffen, dan is deze gehouden de
desbetreffende vragen volledig en naar waarheid te beantwoorden: heeft de
verzekeraar niet gevraagd naar feiten die een ander dan de verzekeringnemer
betreffen, dan is de hiervoor onder 2. vermelde regel van toepassing.
4. Van het geval dat mededeling wordt gevraagd van feiten die een ander dan de
verzekeringnemer betreffen, moet worden onderscheiden het geval dat iemand als
bestuurder en aandeelhouder een zodanige zeggenschap heeft in de vennootschap die
de verzekeringnemer is, dat hij met die vennootschap moet worden vereenzelvigd en
dat de verzekeringnemer op die grond had moeten begrijpen dat de vragen mede op de
feiten betreffende deze persoon en de eventueel door hem beheerste vennootschappen
betrekking hadden. Of zich dit voordoet - wat niet snel zal mogen worden
aangenomen - zal van de omstandigheden van het geval afhangen. De omstandigheid
dat iemand zowel bestuurder als aandeelhouder is, is daartoe in ieder geval
onvoldoende.
B en K-Aegon (1997) Het gaat hier om op de grondslag van een vragenlijst gesloten verzekeringen. De
verzekeraar kan zich dan niet erop beroepen dat feiten waarnaar niet was gevraagd,
niet zijn medegedeeld, tenzij is gehandeld met het opzet de verzekeraar te misleiden;
hetzelfde geldt indien niet is gevraagd naar feiten die een ander dan de
verzekeringnemer betreffen. Een vraag naar strafrechtelijke veroordelingen hoeft door
de verzekeringnemer redelijkerwijs niet te worden opgevat als een vraag naar
strafrechtelijke veroordelingen van een ander dan de verzekeringnemer zelf. Daaraan
doet niet af het enkele feit dat die ander, zoals hier, met de verzekeringnemer is
gehuwd en tezamen met deze de onderneming exploiteert waarop de verzekering
betrekking heeft. Niet onjuist is het oordeel dat de verzekeringnemer op zijn minst
erover behoorde te twijfelen of het hem vrijstond een opgave van zijn strafrechtelijke
veroordelingen achterwege te laten, zodat hij aan de tussenpersoon, die als
deskundige op de hoogte moet zijn geweest van de door de verzekeraar voorgestane
en door het hof juist bevonden uitleg van het vragenformulier, op dit punt nadere
voorlichting had behoren te vragen alvorens de desbetreffende vraag ontkennend te
beantwoorden.
B. – London & Lancashire Hier geeft de Hoge Raad aan dat de vraag naar het strafrechtelijk verleden niet
Maatschappij NV (2003) slechts betrekking heeft op strafrechtelijke veroordelingen, maar dat ook relevant is de
fase waarin de strafrechtelijke vervolging tegen de aanvrager verkeerde, alsmede de
aard n de ernst van de feiten waarvoor een vervolging was ingesteld.
Huls – Nederlandse Luchtvaartpool art. 251 K (oud) verzwijging door verzekeringnemer bij het sluiten van de
NV (2003) verzekering. WA-cascoschade verzekering met betrekking tot vliegtuig. De
assurantietussenpersoon heeft geen gebruik gemaakt van het vragenformulier dat de
verzekeraar hanteert en waarin de vraag wordt gesteld of degene die als vlieger zal
optreden, over een vliegbrevet beschikt. De verzekeringnemer heeft geen brevet, de

HOOFDSTUK 3
assurantietussenpersoon wist dit en heeft dat niet aan de verzekeraar medegedeeld.
Aardbeienmanden (1913) T.a.v. de in bewaring gegeven zaken heeft de bewaarnemer als verzekerde een tegen
brand verzekerbaar belang; dat belang bestaat in de mogelijkheid van schade, indien
de bewaarnemer tegenover de bewaargever niet kan bewijzen, dat hem t.a.v. het
verloren gaan door brand van het in bewaring gegeven goed in geen enkel opzicht
schuld is te wijten. De aansprakelijkheid van de bewaarnemer als verzekerde
tegenover de verzekeraar reikt niet zo ver (art. 294 K); Begrip ‘onvermijdelijk toeval’
in art. 1745 BW; art. 256 K vordert wel in de polis een duidelijke omschrijving van
het voorwerp, doch noch in dit art., noch elders wordt bepaald, dat het belang van de
verzekerde moet zijn uitgedrukt. Uit de vermelding van roerende goederen zonder
aanduiding van het belang, mag niet worden afgeleid dat alleen het eigenaarsbelang is
bedoeld.
Vis-Azië (1915) Meerdere branden in een verzekerd pand gedurende dezelfde verzekeringsperiode
(één jaar tegen één premie), terwijl nooit meer dan het bij overeenkomst aangegeven
bedrag zou hoeven worden vergoed. De omvang van des verzekeraars
vergoedingsplicht bij latere schaden is alleen verminderd, omdat zijne gehoudenheid
daartoe bij de overeenkomst is beperkt tot een bepaald bedrag, waarvan een deel door
hem is voldaan. Zolang echter het gezamenlijk bedrag der schaden nog binnen het
beloop der verzekering valt, is er geen enkele reden om de geleden schade slechts
gedeeltelijk te vergoeden.
Bensdorp-Huying (1956) Afwijking in de verzekeringsovereenkomst van art. 263 K. Verplichting van de
oorspronkelijke verzekerde om gegevens te verschaffen aan opvolgende
belanghebbenden. Art. 263 K bevat, blijkens de zinsnede: ‘alles tenzij het tegendeel
tussen de verzekeraar en de oorspronkelijke verzekerde ware bedongen’, een
voorschrift van regelend recht. Zodra in een verzekeringsovereenkomst een clausule
voorkomt m.b.t. de rechten van opvolgende belanghebbenden, komt het voor de
vaststelling van deze rechten in de eerste plaats aan op de uitlegging van deze clausule
en is voor een toepassing van de in art. 263 gegeven regel nog slechts plaats voor
zover daarvan blijkens de inhoud van het gemaakte beding niet is afgeweken. Nu het
Hof de in de contractpolis van verweerster voorkomende condities betreffende het
medeverzekeren van belangen voor derden aldus heeft uitgelegd, dat door deze
condities alleen aan de oorspronkelijke verzekerde door de verzekeraar de
bevoegdheid werd verleend om aan een opvolgende belanghebbende de rechten uit de
verzekering over te dragen, is er geen plaats voor een beroep op art. 263, teneinde - in
strijd met de door het Hof vastgestelde inhoud van de tussen verzekeraar en de
oorspronkelijke verzekerde getroffen regeling - een overgang van de verzekering op
eiseres enkel door haar verkrijging van de eigendom der verzekerde goederen te
verdedigen.
Maring-Assuradeuren (1972) Brandverzekering op de grondslag van nieuwwaarde. Wettelijke bepalingen waarop,
hoewel zij niet door een latere wet haar kracht hebben verloren, voor de rechter geen
beroep meer kan worden gedaan. In haar algemeenheid is onjuist de stelling dat een
verzekering, waarbij de verzekeraar op zich neemt om, ingeval de verzekerde zaak
teniet gaat of waardeloos wordt, aan de verzekerde een vergoeding te verstrekken op
de grondslag van nieuwwaarde, of voor gebouwd onroerend goed van herbouwwaarde
of herbouwkosten, met het indemniteitsbeginsel onverenigbaar zou zijn. Er kunnen
zich immers zeer wel gevallen voordoen waarin slechts door een vergoeding op die
grondslag de schadelijke gevolgen van het voorval voor de verzekerde kunnen worden
weggenomen. Niet alleen de praktijk maar ook de wetgever heeft zich blijkens art. 29
Pachtwet op het standpunt gesteld, dat de artt. 288 en 289 K, voor zover zij zich tegen
dergelijke verzekeringen verzetten, hun kracht hebben verloren, en kan daarop ook
voor de rechter geen beroep meer worden gedaan.
Kraaybeek (1978) Brandverzekering naar herbouwwaarde zonder verplichting tot herbouw. Is de
verzekeraar gehouden naar herbouwwaarde af te rekenen, wanneer de verzekerde niet
herbouwt? In het cassatiemiddel wordt terecht niet aangevoerd dat het
indemniteitsbeginsel zich er tegen verzet een opstal te verzekeren tegen brandschade
naar herbouwwaarde zonder verplichting tot herbouw. Het middel betoogt echter dat
het indemniteitsbeginsel niet toelaat bij een zodanige schadeverzekering de schade als
overeengekomen naar herbouwwaarde te vergoeden, wanneer de verzekerde niet
herbouwt. Deze opvatting kan in haar algemeenheid niet worden aanvaard. Of ook in

een geval dat de verzekerde zelf niet tot herbouw van de tenietgegane opstal overgaat,
vergoeding naar herbouwwaarde verenigbaar is met het indemniteitsbeginsel, zal van
de omstandigheden afhangen. Denkbaar is dat de verzekerde voor het behoud van de
functie die het tenietgegane gebouw voor hem had op andere wijze offers moet
brengen, bijv. door het aanschaffen van vervangende gebouwen, in welk geval zijn
schade in de koopprijs tot uitdrukking komt, of, zoals in het onderhavige geval is
geschied, door verkoop van het terrein waarop het tenietgegane gebouw stond, aan
een koper die na herbouw die functie herstelt, in welk geval die schade tot uitdrukking
komt in de lagere verkoopprijs die hij ontvangt. In beide gevallen is van
onevenredigheid met het indemniteitsbeginsel geen sprake zolang de verzekerde door
vergoeding naar herbouwwaarde niet in een duidelijk voordeliger positie geraakt.
Holland-Korstanje (1985) Dubbele verzekering. Art. 277 K niet van toepassing op
aansprakelijkheidsverzekering. Korstanje is jegens een derde aansprakelijk voor de
schade door deze geleden als gevolg van een aanrijding die Korstanje als door de
eigenaar gemachtigd bestuurder van een personenauto heeft veroorzaakt. Deze
aansprakelijkheid is gedekt onder twee verzekeringen, te weten een door de eigenaar
van de auto bij Holland gesloten WA-verzekering en een door Korstanje bij een
andere verzekeraar gesloten rijbewijsverzekering. Art. 277 K heeft ten doel om,
ingeval eenzelfde belang onder meer dan één verzekering is gedekt, te voorkomen dat
de verzekerde uit hoofde van de gezamenlijke verzekeringen meer uitgekeerd zou
krijgen dan zijn schade, voor zover verzekerd, beloopt. Gezien de door de wetgever
ter bereiking van dit doel gevolgde weg - waarbij de ‘volle waarde’ van het
gevaarsobject een beslissende rol speelt - moet het ervoor worden gehouden dat de
bepaling enkel ziet op die verzekeringen welke zich naar haar aard ertoe lenen de
volle waarde van het betrokken object te dekken. T.a.v.
aansprakelijkheidsverzekeringen is dit laatste niet het geval, nu de aard van die
verzekeringen meebrengt dat van een gevaarsobject geen sprake is en het verzekerde
belang in het algemeen niet tot een bepaald bedrag is beperkt. Zulks in aanmerking
genomen bestaat er onvoldoende grond om aan te nemen dat art. 277 mede
toepasselijk is op aansprakelijkheidsverzekeringen, zodat indien eenzelfde
aansprakelijkheid onder meer dan één verzekering is gedekt, de ‘volgende’
verzekeraar niet is ontslagen en de verzekerde elke verzekeraar kan aanspreken, met
dien verstande dat hij in totaal niet meer mag ontvangen dan zijn schade, voor zover
verzekerd, beloopt.
Zeeuwse-Mangnus (1991) Brandverzekering. Vaststellingsovereenkomst m.b.t. schade. Voordeelstoerekening.
Na op grond van deze overeenkomst omtrent terzake van de door de experts inclusief
BTW berekende schade van de verzekeraar een uitkering te hebben ontvangen,
opteert verzekerde voor het ondernemerschap, mag hij die BTW verrekenen en
behaalt hij daardoor een voordeel. Deze optie is geen schadebeperkende maatregel als
bedoeld in art. 283 K; geen plicht verzekeraar daarover te informeren.
Indemniteitsbeginsel verplicht niet tot terugbetaling, nu vaststellingsovereenkomst
partijen bindt ook voor zover zij afwijkt van de rechtstoestand die zonder deze
overeenkomst tussen hen zou hebben bestaan. Geen onverschuldigde betaling. Geen
ongerechtvaardigde verrijking, want zij wordt door de vaststellingsovereenkomst
gerechtvaardigd. De regel dat voordelen op de schadevergoeding moeten worden
toegerekend voor zover dit redelijk is, brengt niet mee dat ook een na een
vaststellingsovereenkomst opgekomen voordeel op de te vergoeden schade moet
worden toegerekend.
Interkes-Nieuw Rotterdam (1991) Brandverzekering. Indemniteitsbeginsel. Keuzeclausule. Ingevolge het aan het
Nederlandse schadeverzekeringsrecht ten grondslag liggende indemniteitsbeginsel
behoort de verzekeringsovereenkomst te zijn gericht op de vergoeding van de schade
welke de verzekerde zal lijden als gevolg van het onzeker voorval waartegen de
verzekering dekking geeft. Zij mag niet de strekking hebben dat de verzekerde als
gevolg van het intreden van dat voorval in een duidelijk voordeliger positie geraakt.
Het voormelde beginsel verzet zich niet ertegen dat een opstal wordt verzekerd tegen
brandschade naar herbouwwaarde zonder verplichting tot herbouw. In casu treedt
brandschade aan het verzekerde pand op nadat dit reeds door de verzekeringnemer
aan een derde is verkocht maar nog niet geleverd. Volgens de keuzeclausule in de
polis komt aan de verzekerde zelf - niet aan derden - de vrijheid toe in geval van
schade te kiezen voor schadevergoeding op basis van herbouw of op basis van niet
herbouwen. Het daarop steunende oordeel van het hof dat indien de verzekerde (zoals
in casu) voor het eerste kiest assuradeuren alleen dan tot vergoeding van de
herbouwkosten gehouden zijn wanneer de verzekerde zelf tot herbouw overgaat, is in

het licht van de vaststaande feiten onbegrijpelijk.
General Accident-Amev (1991) Vervolg op HR 12 april 1985, NJ 1985, 867. Dubbele verzekering. Regresrecht
verzekeraars. Anticipatie NBW. In een geval waarin dezelfde aansprakelijkheid is
gedekt onder meer dan één aansprakelijkheidsverzekering is een eis van redelijkheid
en billijkheid dat de verzekeraar op wie de verzekerde zijn keus heeft laten vallen en
die daarop de schade heeft vergoed, verhaal moet kunnen nemen op de andere
verzekeraars op wie eveneens de verplichting tot het vergoeden van deze schade
rustte. Voor het komende recht wordt dan ook - in overeenstemming met wat ten
onzent in de doctrine reeds lang werd geleerd en met wat elders geldt – voorgesteld
uitdrukkelijk te bepalen dat in een dergelijk geval de verzekeraars onderling verhaal
hebben opdat ieder zijn deel draagt. In de huidige wet ontbreekt een dergelijke regel.
Niettemin moet ook voor het huidige recht worden aanvaard dat uit voormelde regel
inzake samenloop van aansprakelijkheidsverzekeringen voor de betrokken
verzekeraars een onderling regresrecht voortvloeit, omdat zulks past in het stelsel van
de wet en aansluit bij de daarin wèl geregelde gevallen. Daarbij valt met name te
wijzen op het bepaalde in art. 1329 BW en op de regel die is aanvaard voor het geval
verschillende personen elk uit hoofde van onrechtmatige daad aansprakelijk zijn voor
dezelfde schade.
AANVULLENDE JURISPRUDENTIE
HOOFDSTUK 3
Confood-Zürich (1997) Partijen zijn overeengekomen dat de schade na brand zal worden vastgesteld door
deskundigentaxatie. Volgens het hof is het resultaat van deze taxatie naar maatstaven
van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zodat de verzekeraar daaraan niet
gebonden is. Vooropgesteld moet worden dat vaststelling van de door de verzekeraar
te vergoeden schade als in het onderhavige geval is geschied, ertoe strekt onzekerheid
of geschil omtrent de hoegrootheid van de door de verzekeraar te vergoeden schade te
beëindigen. Daarmee is niet verenigbaar dat de vaststelling als ongeldig zou dienen te
worden beschouwd wanneer uitkering van het vastgestelde bedrag in strijd met het
indemniteitsbeginsel zou komen doordat zij de verzekerde in een duidelijk
voordeliger positie zou doen geraken. De vaststelling bindt partijen immers ook voor
zover zij leidt tot een rechtstoestand die afwijkt van die welke tussen hen zou hebben
bestaan indien zij omtrent de schadevaststelling geen regeling zouden hebben
getroffen. Het hof heeft blijk gegeven van een onjuiste opvatting omtrent de in art.
6:248 lid 2 BW en art. 7:904 lid 1 BW bedoelde maatstaven. In een geval als het
onderhavige, waarin partijen zijn overeengekomen dat zij zich binden aan een door
derden - in opdracht van partijen – te geven beslissing kunnen alleen ernstige
gebreken in de beslissing gebondenheid eraan naar maatstaven van redelijkheid en
billijkheid onaanvaardbaar maken. Hetgeen het hof heeft vastgesteld wettigt echter
niet de gevolgtrekking dat in het onderhavige geval van zodanige ernstige gebreken
sprake is. De aard van een verzekering als de onderhavige brengt, zoals ook naar
voren komt uit art. 7.17.2.13 Ontw. BW, mee dat, tenzij blijkt van het tegendeel,
partijen geacht worden het gebouw naar zijn herbouwwaarde te hebben verzekerd.
Dat de deskundigen in het onderhavige geval kennelijk geen aanwijzingen aanwezig
hebben geacht op grond waarvan van een ander waardebegrip zou moeten worden
uitgegaan, kan in ieder geval niet als een ernstig gebrek van hun beslissing worden
aangemerkt, te minder nu uit de algemene voorwaarden blijkt dat het verzekerde
bedrag is berekend naar herbouwwaarde. De omstandigheid dat de deskundigen bij de
vaststelling van het door Zürich te vergoeden bedrag geen rekening hebben gehouden
met de werking van het indemniteitsbeginsel, kan evenmin leiden tot
vernietigbaarheid van de beslissing van deskundigen nu de omstandigheid dat de
verzekerde door het ontvangen van de vastgestelde schadevergoeding in een duidelijk
voordeliger positie zou komen te verkeren, niet meebrengt dat de vaststelling als
ongeldig zou dienen te worden beschouwd.
Ennia – Casablanca (2002) In het arrest Ennia-Casablanca: HR 28 juni 2002, NJ 2002, 609 geeft de HR aan dat
art. 263K (oud) bepaalt dat bij overgang van een zaak, de verkering van die zaak ten
voordele van de rechthebbende doorloopt. Art. 263K (oud) geeft slechts een regeling
voor het geval voorwerpen (zaken) verzekerd zijn en deze worden verkocht of in
eigendom overgaan. In beginsel is een bedrijfsschadeverzekering niet een verzekering
van een of meer zaken. Art. 263k (oud) is in de regel dergelijke verzekeringen niet
van toepassing. De HR vervolgt echter zijn betoog als volgt: ‘Dit is alleen anders in

HOOFDSTUK 4
gevallen waarin bij dezelfde overeenkomst waarbij een overeenkomst tot verzekering
van voorwerpen (zaken) wordt gesloten, een overeenkomst tot verzekering van
bedrijfsschade als bijkomstige verzekering tot stand komt, hetgeen zich met name zal
voordoen indien bij een verzekeringsovereenkomst niet alleen de zaken waarin en
waarmee het bedrijf wordt uitgeoefend zijn verzekerd tegen beschadiging door
bepaalde gebeurtenissen, maar ook dekking wordt verleend tegen bedrijfsschade
tengevolge van het door die beschadiging tijdelijk onmogelijk worden van de
bedrijfsuitoefening. Aan de hand van de verzekeringsovereenkomst moet worden
vastgesteld welke belangen verzekerd zijn en kan de vraag beantwoord worden of de
regeling van art. 263K (oud) daarop van toepassing is’. Het lijkt er dus op dat Ennia
in ieder geval de brandschade dient te vergoeden (ervan uitgaande dat partijen art.
263K niet uitgesloten hebben). Wat de bedrijfsschade betreft hangt een en ander van
de verzekeringsovereenkomst en de verzekeringsvoorwaarden af. Het gaat er dus om
of de bedrijfsschadeverzekering als een “bijkomstige verzekering’ kan worden
beschouwd in de zin van art. 7:948 BW.
Stukgegooid bierglas (1975) Een goede grond ontbreekt om bij verzekering tegen wettelijke aansprakelijkheid de
ongeschreven rechtsregel dat aansprakelijkheid voor door de verzekerde opzettelijk
veroorzaakte schade, ook zonder uitsluiting bij de polisvoorwaarden, in het algemeen
niet door de verzekering wordt gedekt omdat in zoverre de overeenkomst in strijd is
met de goede zeden en/of de openbare orde, uit te breiden tot schade door de
verzekerde aan een derde toegebracht met voorwaardelijk opzet naar de door de
eiseres gegeven en door haar aan arresten van de strafkamer van de HR ontleende
omschrijving.
Auto in kanaal (1978) Art. 276 K is noch rechtstreeks, noch analogisch van toepassing op de overeenkomst
van levensverzekering. Dit brengt niet mede dat gedragingen van de begunstigde die
de dood van degene wiens leven is verzekerd, tot gevolg hebben gehad, geen invloed
op diens recht kunnen hebben. Immers in geval de begunstigde deze dood opzettelijk
heeft veroorzaakt kunnen de beginselen, die mede uitdrukking hebben gevonden in de
artt. 885 onder 1, 1959 en 1725 onder 2 BW meebrengen dat de aanwijzing van hem
als begunstigde vervalt, zodat hij deze aanwijzing niet meer kan aanvaarden, of, zo hij
haar reeds aanvaard heeft, zijn daaruit voortvloeiende rechten niet kan uitoefenen. Dit
verval bevrijdt de verzekeraar echter niet jegens eventueel aangewezen andere
begunstigden of, naar gelang van de inhoud van de overeenkomst, jegens de
verzekeringnemer of diens erfgenamen. Ook een zodanig verval kan zich in casu niet
voordoen.
Corrosie (1984) Verzekering tegen schade uit eigen gebrek. Onzeker voorval dat de schade doet
ontstaan. Uitlegging van de polis. Corrosie van het zich in betonnen vloerplaten
bevindende wapeningsijzer, welke corrosie het gevolg is van eigen gebrek van die
platen en reeds was begonnen vóór de aanvang van de verzekering. Polis art. 9 sub a:
'Met terzijdestelling van het bepaalde in art. 249 K (eigen gebrek) is verzekerd alle
schade aan het werk en het aannemersmaterieel door verlies, vernietiging of
beschadiging.' Hof: Onder de polis moet, in geval van uit eigen gebrek voortvloeiende
schade, het onzekere voorval dat de schade doet ontstaan, worden gezocht in het aan
het licht komen van het eigen gebrek. Het moment waarop dit gebeurt geldt als het
moment waarop de beschadiging als bedoeld in art. 9 sub a van de polisvoorwaarden
heeft plaatsgevonden. HR: Deze uitlegging van de polis is niet onbegrijpelijk en geeft
evenmin blijk van een onjuiste rechtsopvatting.
Van Kasteren-Nationale Nederlanden Verzekering tegen diefstal. Diefstal van sieraden uit in binnenstad
achtergelaten (1988) geparkeerde, goed afgesloten auto. Eigen schuld verzekerde. 'Merkelijke' schuld.
Feitelijk oordeel. Algemeen bekend is, dat ook behoorlijk afgesloten auto’s
betrekkelijk gemakkelijk beroofd of in hun geheel ontvreemd kunnen worden, een
risico dat ook bij parkeren in een drukke winkelstraat met parkeermeters en -politie
volstrekt niet te verwaarlozen is; Van Kasteren en haar partner hebben zich gedurende
enige uren van de auto verwijderd; Het gaat om sieraden van aanzienlijke waarde;
Niet gebleken is, dat Van Kasteren redelijkerwijs niet anders kon handelen;
integendeel, voor de hand had gelegen dat zij de kostbaarheden bij een bank in
bewaring had gegeven of in een bagagekluis van het station had opgeborgen of, als
dat onmogelijk was gebleken, dat zij van haar bezoek aan de binnenstad van Keulen
had afgezien. Door op grond van deze omstandigheden te oordelen dat Van Kasteren
merkelijke schuld heeft aan het verlies van de sieraden heeft het hof niet blijk gegeven

van miskenning van het als voormeld op te vatten begrip merkelijke schuld.
Containerbrand (1990) Brandverzekering. Merkelijke schuld. Brandschade veroorzaakt door vuur afkomstig
uit in brand geraakte afvalcontainer. Uitgangspunt moet zijn dat met het woord
'merkelijke' in art. 294 K wordt aangeduid dat niet voldoende is dat verzekerde enige,
al is het slechts lichte, schuld heeft, maar dat sprake moet zijn van een ernstige mate
van schuld. Ook het hof is van deze maatstaf uitgegaan, nu het hof enerzijds oordeelt
dat met het oog op het grote brandrisico de 'uiterste voorzichtigheid' was geboden en
anderzijds constateert dat Aalbers, hoewel met het vuur in de container bekend, geen
enkele maatregel heeft genomen. Te beperkt is de rechtsopvatting dat de
veronachtzaming zo ernstig moet zijn dat zij is gelijk te stellen met opzettelijk
handelen (brandstichting) of in ernst daaraan grenst, of dat verzekerde zich er bewust
van had moeten zijn dat de brand het rechtstreeks en onvermijdelijk gevolg van zijn
nalatigheid zou zijn.
Maduro & Curiel-Fatum II (1992) Verzekeringsrecht. Merkelijke schuld: indien de wederpartij van de verzekeraar uit
meer dan een verzekerde bestaat, brengt merkelijke schuld van een hunner mee dat de
schade niet ten laste van de verzekeraar komt. Aan art. 294 K ligt de gedachte ten
grondslag dat de verzekeraar bij de beoordeling van het risico dat hij krachtens de te
sluiten overeenkomst zal gaan lopen, ervan mag uitgaan dat de verzekerde niet zozeer
tekort schiet in zorg ter voorkoming van schade dat er sprake is van merkelijke
schuld. Zijn er meer verzekerden, dan brengt deze gedachte mede dat de verzekeraar
ervan mag uitgaan dat zij geen van allen aldus tekortschieten. Uit een en ander vloeit
voort dat de verzekeraar niet tot vergoeding van schade gehouden is als de brand door
merkelijke schuld van een der verzekerden veroorzaakt is.
De Gans-Nationale Nederlanden Verzekeringsrecht; merkelijke schuld. Stellingen van partijen; feiten en
(1992) omstandigheden vermeld in overgelegd strafdossier. Passeren bewijsaanbod. Aan
art. 294 K ligt de gedachte ten grondslag dat de verzekeraar bij de beoordeling van
het risico dat hij krachtens de te sluiten overeenkomst zal gaan lopen, ervan mag
uitgaan dat de verzekerde niet zozeer tekortschiet in zorg ter voorkoming van schade
dat er sprake is van merkelijke schuld. Zulks in aanmerking genomen bestaat geen
aanleiding die bepaling louter op grond van haar bewoordingen zo beperkt uit te
leggen dat van merkelijke schuld als daar bedoeld slechts sprake kan zijn ingeval de
verzekerde brand heeft veroorzaakt. Dit brengt mee dat het hof niet heeft blijk
gegeven van een onjuiste rechtsopvatting m.b.t. art. 294. Het hof behoefde ook niet
nader te motiveren waarom het merkelijke schuld aanwezig oordeelde, en het was
niet gehouden vast te stellen welke oorzaak de brand had.
AANVULLENDE JURISPRUDENTIE
Nationale Nederlanden-Arie Veerman Aansprakelijkheidsverzekering; uitleg opzetclausule. In 's hofs oordeel ligt
besloten
(1996) dat de opzetclausule de aansprakelijkheid van de verzekerde niet van de door de
verzekering geboden dekking uitsluit omdat hij zich niet ervan bewust was dat het
letsel van het slachtoffer het gevolg van de klap zou zijn, zodat niet gezegd kan
worden dat het oogletsel van het slachtoffer voor de verzekerde het zekere gevolg was
van zijn handelen. Deze op uitleg van de verzekeringsvoorwaarden berustende
oordelen geven niet van een onjuiste rechtsopvatting blijk; zij zijn niet onbegrijpelijk
en behoefden geen nadere motivering. Zij berusten kennelijk op de juiste gedachte dat
een in de voorwaarden van een aansprakelijkheidsverzekering als de onderhavige
opgenomen bepaling als de opzetclausule, in een geval waarin een verzekerde letsel
heeft toegebracht, geen verdere strekking heeft dan van de dekking uit te sluiten de
aansprakelijkheid van een verzekerde die het letsel heeft beoogd of zich ervan bewust
was dat letsel, zoals zich dat in concreto heeft voorgedaan, het gevolg van zijn
handeling zou zijn.
Aegon-Van der Linden (1998) Opzetclausule aansprakelijkheidsverzekering. Ingeval verzekerde letsel heeft
toegebracht, heeft opzetclausule geen verdere strekking dan van dekking uit te sluiten
de aansprakelijkheid van verzekerde die het in feite toegebrachte letsel heeft beoogd
of zich ervan bewust was dat dit letsel het gevolg van zijn handelen zou zijn. Of dit
het geval was kan de rechter (ook) uit de gedragingen van de verzekerde afleiden. Als
gevolg van mishandeling door verzekerde heeft slachtoffer ernstig letsel opgelopen.
Verzekeraar beroept zich op in de WA-polis opgenomen opzetclausule, waarin wordt
uitgesloten de schade die voor de verzekerde het 'beoogde of zekere gevolg is van zijn
handelen of nalaten'. Een in de voorwaarden van een aansprakelijkheidsverzekering

Amev – Van der Linden (1998)
als de onderhavige opgenomen bepaling als de opzetclausule heeft in een geval
waarin een verzekerde letsel heeft toegebracht geen verdere strekking dan van de
dekking uit te sluiten de aansprakelijkheid van een verzekerde die het in feite
toegebrachte letsel heeft beoogd of zich er van bewust was dat dit letsel het gevolg
van zijn handelen zou zijn. De rechter kan onder omstandigheden uit de gedragingen
van verzekerde afleiden dat deze het letsel heeft beoogd of zich ervan bewust was dat
dit letsel het gevolg van zijn handelen zou zijn.
Amev – Sjors Meubel BV (2001) Arrest Amev-Sjors Meubel BV: HR 27 oktober 2000, NJ 2001, 119. Brandt is ontdekt
nadat het personeel het bedrijfspand al had verlaten. De conclusie van het
expertisebureau was dat het ontstaan van de brand vrijwel zeker het gevolg is van het
al dan niet opzettelijk achterlaten of bijbrengen van vuur in of nabij de polyester
vuilcontainer en / of in danwel nabij de Venjacob spuitmachine. Er werd niet goed
omgegaan met de voorschriften van de Hinderwet.
Vitesse BV – UAP/Nieuw Rotterdam De redactie van het eerste lid van artikel 7:952 BW wil duidelijk maken dat
indien er
(2002) meer verzekerden zijn, opzet en roekeloosheid van een van de verzekerden niet aan de
anderen kan worden tegengeworpen, Arrest Vitesse-UAP/Rotterdam: HR 19 okotober
2001, NJ 2002, 224. Dit brengt mee dat andere verzekerden vergoeding kunnen
vorderen voorzover hun belang bij de verzekerde zaken strekt. Er zij op gewezen dat
ingevolge art. 7:962 BW de verzekeraar voor de uitkering die hij aan de andere
verzekerde (n) moet doen, door het bepaalde in het tweede zin van het derde lid van
artikel 7:926 BW, wel gesubrogeerd wordt in hun rechten jegens de tekortschietende
medeverzekerde.
Amev – Meyerink BV (2003) Wel heeft de Hoge Raad in het Arrest Amev- Meyerink aangegeven dat van
merkelijke schuld in de zin van art. 294K (oud) ook sprake is indien het gaat om een
gedraging die, al is de verzekerde zich daarvan niet bewust, naar objectieve
maatstaven een zodanige aanmerkelijke kans op schade met zich brengt dat de
betrokken verzekerde zich van dat gevaar bewust had behoren te zijn en door zich van
die gedraging niet te onthouden in ernstige mate tekortschiet in de zorg ter
voorkoming van de schade (voorwaardelijke opzet).
Opzetclausule en derogerende Bij een verzekering als hier in het geding (aansprakelijkheidsverzekering) is niet
werking uitgesloten dat feiten en omstandigheden die niet toereikend zijn om een beroep op
art. 7:952 BW of een opzetclausule als de onderhavige te doen slagen, niettemin van
dien aard zijn dat het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar
geacht moet worden dat de verzekerde aanspraak maakt op een uitkering onder de
polis (art. 6:248 lid 2 BW).
HOOFDSTUK 5
Matthes-Noordhollandsche (1988) Brandverzekering. Verandering van bestemming van het verzekerde gebouw als
verzwaring van het verzekerde risico. Op 3 dec. 1984 is het door Matthes in 1979
voor tien jaar bij de Noordhollandsche onder meer tegen brand verzekerde gebouw
door brand ernstig beschadigd. De Noordhollandsche weigert dekking met een beroep
op art. 293 K. Deze weigering steunt, kort samengevat, daarop dat het gebouw bij het
aangaan der verzekering werd bewoond door het gezin Matthes alsmede één huurster
met haar kind; dat dienovereenkomstig in de polis de bestemming van het gebouw
werd vastgelegd als ‘uitsluitend dienende tot woonhuis’; dat het gebouw ten tijde van
de brand echter, behalve door het echtpaar Matthes, werd bewoond door 5 huurders;
dat bijgevolg het gebouw een andere bestemming heeft verkregen, immers niet meer
uitsluitend dient tot woonhuis, maar tot het uitoefenen van een kamerverhuurbedrijf;
dat daardoor het brandgevaar aanzienlijk is toegenomen en zij het gebouw, indien
deze bestemming reeds bij het aangaan der verzekering had bestaan, niet op dezelfde
voorwaarden zou hebben verzekerd. Verandering van de bestemming van een gebouw
die het brandrisico vergroot, bevrijdt ingevolge art. 293 K de verzekeraar van zijn
verplichting om brandschade te vergoeden. De stelling van het cassatiemiddel, dat art.
293 slechts toepassing zou moeten vinden indien aan de verzekerde een verwijt valt te
maken, wordt door de HR verworpen.

OTOS-Jonkman (1990) Verzekeringsovereenkomst. Meldingsplicht verzekerde t.a.v. risicoverzwaring.
Vervaltermijnclausule. Beperkende werking redelijkheid en billijkheid. Iedere tussen
partijen als gevolg van een overeenkomst geldende regel, dus ook een
vervaltermijnclausule, is n.v.t., voor zover dit in de gegeven omstandigheden naar
maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn. In december 1983
was m.b.t. de woning Bakkeveensterweg 3 te Waskemeer tussen de eigenaren - de
erven Jonkman - en OTOS als verzekeraar een door de erflater, Jonkman sr., gesloten
verzekeringsovereenkomst van kracht, welke o.m. dekking gaf tegen schade door
water. In die maand heeft de woning een waterschade opgelopen ten bedrage van fl.
14081,-. De woning was toen sinds anderhalf jaar - sinds het overlijden van Jonkman
sr. - niet bewoond, maar nog wel gemeubileerd en als woning ingericht. OTOS wil
geen schade uitkeren en beroept zich erop dat geen kennis was gegeven van het buiten
gebruik raken van de woning.
Hogenboom-Unigarant (1993) Hier is niet aan de orde de vraag of, in het kader van een wettelijke verplichting tot
schadevergoeding, een bepaalde schade als gevolg van de gebeurtenis waarop
aansprakelijkheid berust, aan de aansprakelijke kan worden toegerekend, doch de
vraag of een causaal verband aanwezig is, dat in een overeenkomst voor een bepaald
overeengekomen rechtsgevolg wordt geëist tussen twee gebeurtenissen van andere
aard, hier het voormelde ongeval en de hier bedoelde functiestoornis. Bij de
beoordeling of een dergelijk in een overeenkomst geëist causaal verband aanwezig is,
komt het in de eerste plaats aan op inhoud en strekking van die overeenkomst en, zo
daarover geschil bestaat, op uitleg van die overeenkomst. Uitleg van de
verzekeringsovereenkomst is voorbehouden aan de feitenrechter. In deze zaak eist
Hogenboom van Unigarant uit hoofde van een mede te zijnen behoeve gesloten
overeenkomst van reisverzekering een uitkering van fl. 100.000,- wegens een hem
tijdens een kampeervakantie in België overkomen ongeval hierin bestaande dat op of
omstreeks 30 aug. 1975 een door P. Kint bestuurde auto tegen de tent aanreed waarin
hij lag te slapen. Daarbij heeft Hogenboom, naar hij stelt, lichamelijk letsel opgelopen
aan zijn rechterschouder en -arm, dat ertoe heeft geleid dat hij blijvend invalide is
geworden. Unigarant stelt daartegenover dat een organische oorzaak van de blijvende
pijnklachten van Hogenboom nooit is vastgesteld en dat, ook indien Hogenboom niet
simuleert maar lijdt aan conversie-hysterie, diens huidige toestand geweten moet
worden aan psychische stoornis en niet aan het ongeval. De onderhavige verzekering
dekt ondermeer blijvende invaliditeit, dat wil volgens de verzekeringsvoorwaarden
zeggen ‘elke in de toekomst niet voor verbetering vatbare beschadiging van het
lichaam en/of geest, als rechtstreeks gevolg van een ongeval’.
AANVULLENDE JURISPRUDENTIE
Nationale Nederlanden – ’t Witte Wij nemen dan ook aan dat het alleszins redelijk is ook de niet in geld gedane
Paerdje (2003) opofferingen (vullen brandblusser) onder ‘onkosten’ in de zin van art. 283K te laten
vallen. Dit wordt ondersteund door het nieuwe wetsartikel 7:957 BW en de uitspraak
van de Hoge Raad in het arrest NN-’t Witte Paerdje: HR 10 oktober 2003, RvdW
2003, 159 is de Hoge Raad teruggekomen op de uitleg van art. 283, lid 2 K (oud)
zoals gegeven in het arrest Parlevliet, HR 3 april 1914 waarin de Hoge Raad zoals
gezegd had geoordeeld dat de onder het begrip ‘onkosten’ alleen met geld te betalen
uitgaven vallen en niet tevens op geld waardeerbare opofferingen. Door te stellen dat
de uitspraak niet in overeenstemming is met de huidige opvatting zoals die in de
literatuur en in art. 7:957 BW tot uitdrukking komt. Indien voor de vulling van de
brandblusser van de buurvrouw een rekening wordt overlegd is er geen twijfel dat dit
onder de kosten van art. 7:957, tweede lid, BW valt.
Te late schademelding Verzekeraar stelt dat door de te late schademelding haar de mogelijkheid is onthouden
om tijdig zelfstandig onderzoek te doen, feiten en omstandigheden te verzamelen die
van belang zijn voor de dekkingsvraag en zelf in een vroeg stadium van het geschil
een een schikkingspoging te ondernemen. Hierdoor stelt de verzekeraar in zijn
belangen te zijn geschaad. Op grond van artikel 7:941 lid 4 kan de verzekeraar een
verval van het recht op uitkering slechts bedingen indien hij door niet nakoming van
de meldingsplicht in een redelijk belang is geschaad.
Het gerechtshof stelt vast dat de verzekeraar wel enigszins is benadeeld door de te late
melding (verzekeraar is de mogelijkheid van een beter schikkingsresultaat onthouden)
maar dat dit niet een geheel verval van het recht op uitkering rechtvaardigt. De in lid
4 besloten liggende norm van redelijkheid en billijkheid brengt met zich mee dat op
het moment dat de omvang van de schade wel kan worden vastgesteld het niet redelijk
is de sanctie van het (geheel) vervallen van het recht op uitkering toe te passen, maar

wel een proportionele korting op de, aan verzekerde toekomende, schadeuitkering. De
Hoge Raad is het eens met deze opvatting van het Gerechtshof.
Vervalbeding bij verzekering Naar huidig recht moet worden aangenomen dat een beroep op de sanctie van verval
van ieder recht op uitkering slechts gerechtvaardigd wordt geacht indien de
verzekeraar aantoont dat hij door het verzuim van de verzekerde in enig redelijk
belang is geschaad. De Verzekeraars dienen dan ook op het concrete geval
toegespitste feiten en omstandigheden te stellen die het vermoeden rechtvaardigen dat
het missen van de hiervoor aangeduide onderzoeksmogelijkheden hen daadwerkelijk
in een ongunstigere positie heeft gebracht. Het enkele feit dat Verzekeraars door de
niet tijdige aanmelding door de verzekerde de mogelijkheid is onthouden om tijdig
zelfstandig onderzoek te doen (naar onder andere de werkplek van [betrokkene 1] en
zijn werkomstandigheden, zoals deze was c.q. waren ten tijde van de RSI-klachten),
zoals Verzekeraars stellen, en om (andere) feiten en omstandigheden te verzamelen
die van belang kunnen zijn voor de beantwoording van de dekkingsvraag is daartoe
onvoldoende
HR 3 december 2004 "Door toevoeging van de woorden "behoudens voor zover deze misleiding het verval
van het recht op uitkering niet rechtvaardigt", wordt de rechter bij toepassing van de
sanctie de mogelijkheid gegeven met de bijzonderheden van elk geval rekening te
houden. Aldus kan de rechter een gezien de zwaarte van het bedrog passende, meer
proportionele sanctie toepassen, bijvoorbeeld indien het frauduleus handelen slechts
betrekking heeft op één van de verschillende vorderingen die de verzekerde onder
verschillende rubrieken van de polis heeft ingediend. Wel zal als uitgangspunt moeten
gelden dat gezien de opzet tot misleiding, alleen in bijzondere omstandigheden
aangenomen kan worden dat het (gehele) verval van de uitkering niet gerechtvaardigd
is."
HOOFDSTUK 6
Door in rov. 4.9 voorop te stellen dat verzekeringsbedrog leidt tot algeheel verval op
schade-uitkering, heeft het hof, anders dan onderdeel 4 betoogt, derhalve niet blijk
gegeven van een onjuiste rechtsopvatting. In 's Hofs oordeel dat geen bijzondere
omstandigheden zijn gesteld of gebleken die tot een ander oordeel nopen, ligt
besloten dat het hof de enkele door [eiseres] in de feitelijke instanties aangevoerde
omstandigheid dat de fraude slechts een gering gedeelte van de schade betrof, niet een
zodanige bijzondere omstandigheid acht dat op grond daarvan het verval van het recht
op uitkering niet gerechtvaardigd is. Dit oordeel geeft niet blijk van een onjuiste
rechtsopvatting en is zozeer verweven met waarderingen van feitelijke aard dat het
voor het overige in cassatie niet op juistheid kan worden getoetst. Het is ook niet
onbegrijpelijk en behoefde geen nadere motivering.
Vonk-Overijsselsche (1930) In dit arrest besliste de HR dat de verzekeraar niet zelfstandig uit onrechtmatige daad
tegen de laedens kan ageren. Brandstichting door een derde (i.c. de echtgenote van de
verzekerde). Onrechtmatige daad jegens de verzekeraar? De daad van brandstichting
was jegens de verzekeraar niet onrechtmatig. Dit zou alleen dan het geval zijn indien
de brand was gesticht met de bedoeling de verzekeraar te benadelen, waarvan hier niet
is gebleken.
Spoorwegongeval De Vink (1931) Art. 284 K is alleen van toepassing op een schadeverzekering. Braakensiek overlijdt
t.g.v. spoorwegongeval. Braakensiek was hiertegen t.b.v. zijn erfgenamen verzekerd.
Zij moeten fl. 5000,- ontvangen. Verzekeraar stelt vervolgens dat zijn is getreden in
het recht op schadevergoeding t.o.v. de spoorwegmaatschappij ten belope van het
uitgekeerde bedrag. HR verwerpt deze stelling van de spoorwegmaatschappij.
IBC-Derx (1969) Schadestaatprocedure. Aan gelaedeerde opkomend voordeel in mindering te brengen
op de aan hem te vergoeden schade? De artt. 612 t/m 614 Rv. staan er niet aan in de
weg dat, indien het onzeker is welke schade door de gelaedeerde in de toekomst zal
worden geleden, de schadevergoeding wordt vastgesteld bij wege van twee of meer
successievelijk in te stellen schadestaatprocedures. Het Hof heeft vastgesteld dat de
door verweerder afgesloten verzekering een sommenverzekering is, welke aan
verweerder in geval van tijdelijke of blijvende invaliditeit t.g.v. een ongeval recht gaf
op bij de polis bepaalde uitkeringen, ongeacht of verweerder als gevolg van die
invaliditeit al dan niet enige schade zou hebben geleden. In zodanig geval brengt geen
rechtsregel mede dat de verzekeringsuitkering, of de vordering te dier zake, als een
aan de gelaedeerde opkomend voordeel op de aan hem te vergoeden schade in

mindering moet worden gebracht.
NBM-Eagle Star (1970) Beperking van het recht op schadevergoeding krachtens art. 1406 BW. Feiten welke
bepalend zijn voor het bepalen van de behoeftigheid der nabestaanden. In gevallen
bedoeld in art. 1406 BW wordt aan de daar genoemde personen een recht toegekend
op vergoeding van de schade die zij lijden door het derven van levensonderhoud t.g.v.
de dood van degene door wiens arbeid zij werden onderhouden. Blijkens de tekst en
geschiedenis van art. 1406 BW wordt het recht op schadevergoeding krachtens dit
artikel in dier voege beperkt, dat vergoeding van de hiervoor bedoelde schade niet kan
worden gevorderd voor zover en voorzolang de nabestaande, gezien zijn financiële
omstandigheden en de stand waarin hij leeft, ondanks deze schade als niet-behoeftig
zal kunnen worden aangemerkt. Voor het bepalen van die behoeftigheid moet in
beginsel worden rekening gehouden met alle feiten die daarop van invloed zijn,
ongeacht of die feiten verband houden met het overlijden. Uit dien hoofde - derhalve
niet bij wege van voordeelstoerekening ter berekening van de geleden schade - moet
ook rekening worden gehouden met bedragen waarop de nabestaande aanspraak kan
maken krachtens een overeenkomst van verzekering tegen ongevallen. Het Hof had,
ter waardering van het door de eiser tot cassatie 'uiteindelijk verschuldigde bedrag',
mede bepalend moeten achten het feit dat de overblijvende echtgenote van de
overledene er op kon rekenen de beschikking te krijgen over een bedrag van fl.
25.000,-.
Nieuw Rotterdam-Dirne (1976) Verzekerde Nagtzaam komt met zijn motorfiets ten val doordat de niet-aangelijnde
hond van Dirne plotseling de rijbaan oversteekt. Nagtzaam lijdt fl. 1500,- schade die,
zonder dat Dirne daarvan op de hoogte is, door Nagtzaams verzekeraar, Nieuw
Rotterdam, volledig wordt vergoed. Enige tijd later komen Nagtzaam en Dirne ‘in der
minne’ een schaderegeling overeen. Dirne betaalt Nagtzaam een schadevergoeding
van fl. 250,-, waarvoor Nagtzaam aan Dirne kwijting geeft. Nieuw Rotterdam zoekt
vervolgens ex art. 284 K voor fl. 1500,- verhaal op Dirne. De kantonrechter wijst de
vordering met een beroep op art. 1422 BW (oud; thans art. 6:34 BW) volledig af
omdat Dirne onder de gegeven omstandigheden te goeder trouw heeft mogen
aannemen dat hij met de door hem gedane betaling van de totale schade was
gekweten. In cassatie wordt dit vonnis vernietigd. De HR beslist dat het beroep op
bevrijdende betaling de laedens alleen toekomt voor zover hij een ‘prestatie’ heeft
verricht. In het onderhavige geval was Dirne daarom alleen voor fl. 250,- bevrijd en
kon Nieuw Rotterdam hem nog voor de resterende fl. 1250,- aanspreken.
Rijnstreek III of Rijnstreek-Atlantic Verhaalsvordering van ziekenfonds tegen zelfstandig verplicht verzekerd minderjarig
(1985) kind ter zake van kosten, gemaakt t.b.v. een tot hetzelfde gezin behorend ander
minderjarig kind (broer) dat medeverzekerd was t.o.v. de verplicht verzekerde vader.
Uit het karakter van de ziekenfondsverzekering als gezinsverzekering volgt wel dat
aansprakelijkheid van een van de medeverzekerden aan het feit dat tot het verlenen
aan een andere medeverzekerde van verstrekkingen of vergoedingen aanleiding geeft,
voor het ziekenfonds geen grond kan opleveren om zich d.m.v. verhaal op de
aansprakelijke medeverzekerde te onttrekken aan het dragen van de financiële
gevolgen van de verleende verstrekkingen of vergoedingen. Maar Johannes, op wiens
aansprakelijkheid Rijnstreek de onderhavige verhaalsvordering heeft gegrond, is niet
een medeverzekerde, maar een zelfstandig verzekerde in de zin van de art. 2 en 3
Ziekenfondswet. Het karakter van de ziekenfondsverzekering als gezinsverzekering
levert dan geen grond op om aan het ziekenfonds het verhaalsrecht te onthouden. Ook
de omstandigheid dat Johannes en (het slachtoffer) Theo ten tijde van het ongeval als
inwonende kinderen tot hetzelfde gezin behoorden, staat niet aan het verhaalsrecht
van Rijnstreek in de weg. Voor uitsluiting van het verhaalsrecht enkel op grond van
deze omstandigheid is noch in de tekst van de wet noch in haar strekking steun te
vinden. Aan een en ander doet - anders dan het hof klaarblijkelijk voor ogen heeft
gestaan - niet af dat vader J. Peters krachtens art. 1403 lid 2 BW in beginsel
aansprakelijk is voor onrechtmatige daden van Johannes. Rijnstreek heeft haar
vordering immers niet gebaseerd op deze aansprakelijkheid van de vader maar op die
van Johannes.
IZA-Vrerink (1992) Verkeersaansprakelijkheid eigenaar motorvoertuig. Overmacht. Eigen schuld fietser
of voetganger. Schadeverdeling. Minimumaansprakelijkheid eigenaar motorvoertuig
(50%). In geval de schade van het slachtoffer ten laste van een verzekeraar is
gekomen, mist deze schadeverdeling toepassing.
AANVULLENDE JURISPRUDENTIE

Nationale Nederlanden – Woudsend In het arrest Donggola, HR 19 januari 1941, NJ 1941, 824 besliste de Hoge Raad dat
(2000) art. 284K (oud) geen toepassing vindt bij onverplichte verzekeringsuitkering. In het
arrest NN-Woudsend, HR 7 januari 2000, NJ 2000, 212 is de Hoge Raad hierop
teruggekomen. Ze anticipeerde hiermee op art. 7:962 BW dat ook verhaal toelaat bij
onverplichte uitkeringen. Indien art. 7:930, tweede lid, BW van toepassing zou zijn,
zou er sprake zijn geweest van een verplichte uitkering.
HOOFDSTUK 7
Maastricht-Taxi Centrale Crals (1992) Aansprakelijkheidsverzekering. Erkenning aansprakelijkheid door
verzekeraar. Wanneer een persoon die tegen aansprakelijkheid is verzekerd, tot een
derde die hem aansprakelijk heeft gesteld, een verklaring richt die de derde heeft
opgevat en in de gegeven omstandigheden heeft mogen opvatten als een verklaring
dat hij de beoordeling van en de beslissing omtrent zijn aansprakelijkheid overlaat aan
zijn verzekeraar, dan kan de derde deze persoon aan de beslissing van de verzekeraar
houden. Het antwoord op de vraag of deze verzekerde door de derde aan een
vervolgens door die verzekeraar gedane erkenning kan worden gehouden in dier
voege dat dan tussen hem en deze derde komt te gelden dat hij jegens de derde
aansprakelijk is, hangt ervan af of de derde de verklaring van de verzekeraar heeft
opgevat en in de gegeven omstandigheden heeft mogen opvatten als een door de
verzekeraar tot hem gerichte verklaring die ertoe strekte dit rechtsgevolg tot stand te
brengen. Wanneer de verzekeraar tot zijn erkenning van aansprakelijkheid is gekomen
op grond van een rapport van een door hem ingeschakelde deskundige, is de enkele
omstandigheid dat nadien (een) andere deskundige(n) een andere visie omtrent de
aansprakelijkheid geeft (geven) of het eerder onderzoek als ondeugdelijk aanmerkt,
niet voldoende voor een ander oordeel omtrent de gebondenheid en ook niet voor een
beroep op dwaling. De omstandigheid dat het rapport van de deskundige achteraf
onjuist of ondeugdelijk wordt bevonden behoort krachtens de in het verkeer geldende
opvattingen in de verhouding tot de derde voor rekening van de verzekeraar en diens
verzekerde te komen.
HOOFDSTUK 8
Nouwens-Waarborgfonds (1980) Vraag of het Waarborgfonds Motorverkeer aansprakelijk kan worden gesteld indien
niet kan worden vastgesteld wie van een beperkte kring van bestuurders van bij een
kettingbotsing betrokken motorrijtuigen, van welke bestuurders de identiteit bekend
is, als de aansprakelijke persoon moet worden aangemerkt. Het Hof
veronderstellenderwijze ervan uitgaande dat zich hier het geval voordoet waarin
enerzijds de schade, waarvan de benadeelde vergoeding vordert van het
Waarborgfonds, door een motorrijtuig op zodanige wijze is veroorzaakt dat er voor
die schade een burgerrechtelijke aansprakelijkheid bestaat, doch anderzijds niet kan
worden vastgesteld wie van een beperkte kring van bestuurders der bij het betreffende
ongeval (kettingbotsing) betrokken motorrijtuigen van welke bestuurders de identiteit
bekend is als de aansprakelijke persoon moet worden aangemerkt - heeft geoordeeld
dat de werking van het bepaalde bij art. 25 lid 1, aanhef en onder a, WAM zich niet
uitstrekt tot bedoeld geval, aangezien die bepaling verhaal op het Waarborgfonds
slechts toelaat 'indien en voorzover voor de schade aansprakelijk blijkt te zijn iemand
wiens identiteit niet achterhaald is kunnen worden'. Een beperking als door het Hof
m.b.t. de werking van genoemde bepaling aangenomen, valt in de bewoordingen
daarvan niet te lezen, terwijl de ontstaansgeschiedenis van voormelde wet niet tot het
aanvaarden van zodanige beperking dwingt. Integendeel moet worden aangenomen
dat ook een geval als het hiervoor omschrevene onder de werking der bepaling valt,
zulks gelet op de strekking van art. 25, hetwelk ten doel heeft te bewerkstelligen dat
degene die door een motorrijtuig veroorzaakte schade heeft geleden, een recht op
vergoeding daarvan tegen het Waarborgfonds geldend kan maken in al die gevallen
waarin er voor deze schade een burgerrechtelijke aansprakelijkheid in de zin van
meergemelde wet bestaat, maar een verzekeraar tegen wie hij zijn uit art. 6 van deze
wet voortvloeiende recht op vergoeding van die schade met vrucht kan uitoefenen
ontbreekt.
Holland-Beek (1987) De door Van den Bergh bestuurde motor, waarop zijn echtgenote Beek meerijdt, komt
door schuld van Van den Bergh in botsing met een autobus. Beek, die met Van den
Bergh in algehele gemeenschap van goederen is gehuwd, raakt door het ongeval

gewond. Zij lijdt daardoor een schade van ruim fl 150.000,-, welk bedrag zij op grond
van art. 6 WAM juncto 1407 BW oud (zie thans art. 107 Boek 6 BW) vordert van
Verzekering Maatschappij Holland NV, de WAM-verzekeraar van haar echtgenoot.
De verzekeraar wijst Beeks claim af met het argument dat door de bestaande
huwelijksgemeenschap de schuld van de man aan de vrouw is weggevallen en er dus
geen door de verzekeraar te dekken burgerrechtelijke aansprakelijkheid van Van den
Bergh jegens Beek bestaat. De HR wijst de vordering van Beek echter toe. De HR
doet in dit arrest geen principiële uitspraak over de vraag of dogmatisch gezien een
verbintenis tot betaling van schadevergoeding uit hoofde van onrechtmatige daad
tussen in algemene gemeenschap van goederen gehuwde echtgenoten kan bestaan,
maar beslist dat tegenover de verzekeraar zo'n verbintenis niet als tenietgegaan heeft
te gelden wanneer schuldenaar en schuldeiser ten tijde van het ontstaan van de
verbintenis met elkaar in gemeenschap van goederen zijn gehuwd. Immers, zo
overweegt de HR, 'enerzijds hebben beide echtgenoten er belang bij dat de schade
uiteindelijk wordt gedragen door de verzekeraar die de aansprakelijkheid had gedekt,
en hebben zij daarom belang bij het voortbestaan van de verbintenis, anderzijds is er,
gegeven dit belang, geen redelijke grond om de verbintenis tegenover de verzekeraar
als tenietgegaan aan te merken'.
Opgevoerde bromfiets (1988) Een verzekeraar verzekerde tegen WA een duidelijk omschreven gemotoriseerd
voertuig, dat door de verzekeringnemer als bromfiets was aangeduid. De bromfiets
werd 'opgevoerd'. De verzekeraar kan aan de benadeelde niet tegenwerpen dat dit
motorrijtuig als gevolg van daaraan aangebrachte wijzigingen (te grote motor;
trappers verwijderd) op het tijdstip van het sluiten van de verzekering geen bromfiets
was of deze hoedanigheid op een later tijdstip vóór de aanrijding heeft verloren.
Opgevoerde Yamaha (1992) Van Spanje veroorzaakt in 1988 op zijn opgevoerde bromfiets een verkeersongeval.
Van Spanjes WAM-verzekeraar, Groep Josi Verzekeringen Maatschappij 1909 NV,
stelt de benadeelde schadeloos. Groep Josi zoekt voor het uitgekeerde bedrag
krachtens art. 15 WAM verhaal op Van Spanje, daarvoor aanvoerend dat de door Van
Spanje verzekerde 'bromfiets' ten tijde van het ongeval niet (meer) voldeed aan de
wettelijke definitie van bromfietsen zoals opgenomen in het WVR en RVV. De HR
stelt in het arrest voorop dat in het algemeen niet kan worden aanvaard dat de eisen
van redelijkheid en billijkheid meebrengen dat de verzekeringnemer of de verzekerde
gehouden is aan de verzekeraar mededeling te doen van verzwaring van het risico als
gevolg van aan het motorrijtuig aangebrachte veranderingen. Verklaart de verzekeraar
dat hij de aansprakelijkheid waartoe een uitsluitend als bromfiets en zonder nadere
omschrijving aangeduid, maar overigens geïndividualiseerd motorrijtuig aanleiding
kan geven, verzekert, dan mag de nietprofessionele verzekerde er in beginsel van uit
gaan dat de verzekeraar het begrip bromfiets in ruime zin bezigt, in dier voege dat
daaronder ook een bromfiets kan vallen die niet voldoet aan de beperkte omschrijving
van het WVR en RVV. De HR wijst er overigens nog op dat de verzekeraar in
voorkomende gevallen mogelijk wel met succes een beroep op art. 251 K kan doen
indien vaststaat dat de verzekeringnemer geen mededeling heeft gedaan van vóór het
sluiten van de verzekering bestaande eigenschappen van de bromfiets die voor de
verzekeraar van doorslaggevende betekenis waren voor zijn beslissing of hij de
verzekering al dan niet zou aangaan en zo ja onder welke voorwaarden. Uit deze
beslissing volgt echter dat van de aspirant-verzekeringnemer in beginsel niet verlangd
kan worden dat hij bij het aangaan van de verzekering uit eigener beweging opgeeft
dat de aangeboden bromfiets niet voldoet aan de definitie van het RVV en WVR.
AANVULLENDE JURISPRUDENTIE
HOOFDSTUK 8
Wijnings-Klaverblad (1997) Een op de as van de weg stilstaande voetganger is plotseling voorover gevallen en
aangereden door een passerende auto. De voetganger is als gevolg van dit ongeval
overleden. De erven van de voetganger vorderen in dit geding van de WAMverzekeraar
op de voet van art. 6 lid 1 WAM, betaling van de door de voetganger
geleden schade, stellende dat de automobilist aansprakelijk is op grond van art. 31
(oud) WVW. HR: Niet beslissend is of de door de automobilist gehouden afstand niet
'ongebruikelijk kort' was, maar of de automobilist rechtens geen enkel verwijt kan
worden gemaakt t.a.v. de afstand die zij tussen haar auto en de voetganger heeft
aangehouden. Indien zich duidelijk zichtbaar op de as van de weg daar stilstaande
voetgangers bevinden - die aldus in een kwetsbare positie verkeren - dient een
autobestuurder bij het bepalen van de afstand waarop hij zal passeren, mede rekening

te houden met hun mogelijke onverwachte gedragingen, waaronder reacties op het
passeren van zijn auto zelf. Bij de beoordeling van het gedrag van de autobestuurder
te dier zake is mede van belang of hij in de gegeven verkeerssituatie die afstand
ruimer heeft kunnen nemen dan hij heeft gedaan. Het is aan de autobestuurder om de
desbetreffende omstandigheden te stellen en eventueel ook te bewijzen.
Younis-Waarborgfonds (1997) Rechtskarakter van het aan het Waarborgfonds in art. 27 lid 1 WAM toegekende recht
van verhaal tegen degene die (al dan niet verwijtbaar) zijn verzekeringsplicht niet is
nagekomen. Verjaring. Subsidiaire karakter aansprakelijkheid Waarborgfonds. Het
Waarborgfonds zoekt voor de door het fonds vergoede schade, ex. art. 27 lid 1 WAM
- meer dan 3 jaar na een ongeval - verhaal op de eigenaar van de onverzekerde auto.
Het in art. 27 lid 1 WAM aan het Waarborgfonds toegekende rechts van verhaal is een
eigen recht, niet een recht dat bij wijze van subrogatie of anderszins op het
Waarborgfonds is overgegaan. Deze verhaalsvordering ontstaat doordat het fonds de
schade aan de benadeelde vergoedt. Hieruit vloeit voort dat de verjaringstermijn van
art. 31 lid 8 WVW (oud) en art. 10 WAM n.v.t. zijn. Uit de tekst noch uit de strekking
van art. 27 lid 1 WAM volgt dat het verhaalsrecht van het Waarborgfonds is beperkt
tot het geval waarin de verzekeringsplichtige zijn verplichting tot verzekering
verwijtbaar niet is nagekomen. Art. 26 lid 5 WAM heeft, en had ook vóór 1 jan. 1993,
de strekking te voorkomen dat een benadeelde het Waarborgfonds zou kunnen
dwingen schade te vergoeden zonder pogingen te hebben gedaan om betaling te
verkrijgen van de primair aansprakelijke persoon of personen. De bepaling strekt dus
ter bescherming van het Waarborgfonds waarvan de aansprakelijkheid slechts een
subsidiair karakter heeft. De bepaling geeft echter geen grond voor de opvatting dat
het Waarborgfonds, menende dat het onder de omstandigheden van het geval tot
vergoeding van de schade diende over te gaan zonder dat was gebleken dat de
benadeelden hadden getracht de schade op de aansprakelijke persoon te verhalen,
geen verhaal kan nemen op degene die zijn verplichting tot verzekering van het
motorrijtuig niet is nagekomen.
Aegon – Waarborgfonds (1999) Arrest Aegon-Waarborgfonds Motorverkeer: HR 19 november 1999, NJ 2000, 116
Nietigheid verzekering. Verzekerde heeft een schade gemeld die al was ontstaan
voordat de verzekering was afgesloten. Het Waarborgfonds deed met succes een
beroep op art. 11 WAM (Verweer of verval kan niet aan de benadeelde worden
tegengeworpen).
HOOFDSTUK 10
Bakker-Olveh (1953) Cessie van de rechten uit levensverzekering. Herroeping van de aanwijzing van de
begunstigde. Levensverzekering door man gesloten aldus, dat de uitkering op zeker
tijdstip aan hem of bij zijn eerder overlijden terstond aan zijn weduwe zou
geschieden. Bij akte herroept de man de begunstiging en draagt hij alle rechten uit de
polis tot zekerheid over aan een crediteur. Na het overlijden van de man en na
aanvaarding begunstiging door vrouw wordt deze akte aan de verzekeraar betekend.
Daarna wordt het bedrag door de verzekeraar aan de weduwe (die de polis had)
uitbetaald. De crediteur spreekt de verzekeraar tot betaling aan. De intrekking van een
begunstiging wordt eerst van kracht, wanneer zij ter kennis van de verzekeraar is
gebracht. Dit laatste is hier in ieder geval te laat geschied, immers eerst nadat de
weduwe, na het overlijden van haar man, de begunstiging had aanvaard (nl. door het
aanbieden van de polis en vragen van betaling). De stelling, dat voormelde crediteur
recht op de uitkering bij het overlijden van de man heeft verkregen doordat deze hem
zijn rechten uit de levensverzekering had gecedeerd, is onjuist, omdat, nu te dezen een
geldige herroeping van de begunstiging niet heeft plaats gehad, de man of zijn
rechtsopvolgers nimmer een recht op de uitkering hebben gehad en derhalve zodanig
recht ook niet op voormelde crediteur kan zijn overgegaan.
Weduwe Fortmann (1913) Levensverzekeringscontract. Wederkerige overeenkomst. Het recht van de
verzekeringnemer om naar believen te beschikken over de verzekeringssom, die na
zijn dood zou worden uitbetaald, vertegenwoordigt een vermogenswaarde, zodat de
verbintenis van de verzekeraar om zich naar die beschikking te gedragen tot het
vermogen van de verzekeringnemer behoort. Bij faillissement van de
verzekeringnemer moet het beheer over dat vermogensrecht door de curators in het
belang der schuldeisers worden gevoerd en kon het in dier voege worden uitgeoefend,
dat de curators in die hoedanigheid zich zelven als begunstigden aanwezen, waarvan
het noodzakelijk gevolg was, dat, nu de verzekeringnemer gedurende het faillissement

overleed, de verzekeringssom behoorde tot zijn vermogen en viel in het actief van de
failliete boedel.
Ontvanger-Noord-Brabant (1952) Executoriaal derden-beslag onder levensverzekeringmij. Recht van beslaglegger tot
afkoop van de polis; tot verkoop vordering op Mij? De schuldeiser, die t.l.v. zijn
schuldenaar derden-beslag heeft gelegd onder een verzekeringmij., waarmee de
schuldenaar een overeenkomst van levensverzekering heeft gesloten, is niet bevoegd
gebruik te maken van het aan die schuldenaar krachtens die overeenkomst
toekomende recht op afkoop van de polis. Aan de rechter is niet een bevoegdheid
gegeven om aan de beslaglegger verlof te verlenen tot executoriale verkoop van de
vordering van de geëxecuteerde op de derde-beslagene.
AANVULLENDE JURISPRUDENTIE
Kwidama – Raphaël (2000) Uit het arrest Kwidama-Raphaël volgt dat geen recht op schade bestaat voorzover de
nabestaande ondanks deze schade als niet-behoeftig kan worden aangemerkt. Bij het
bepalen van de behoefte van de nabestaande behoort in beginsel zijn gehele financiële
positie in aanmerking te worden genomen; ook met een sommenverzekering moet
rekening worden gehouden (bijv. een aflossing voor hypotheek).