Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ACHTERGROND<br />
6 MUG magazine | augustus 2008<br />
Van fototoestel tot gouden ring<br />
Vroeger liepen er op de zolders van de Stadsbank van Lening muizen rond<br />
Plotseling is je televisie<br />
stuk. Je wilt meteen<br />
een nieuwe kopen, maar<br />
daarvoor heb je geen<br />
geld. Voor veel mensen<br />
is dit een herkenbare<br />
situatie. In zo’n geval<br />
kan de Stadsbank van<br />
Lening uitkomst bieden.<br />
tekst<br />
Marjan ten Broeke<br />
foto<br />
Hilco Koke<br />
Ruim dertig jaar werkt Henk Janson<br />
(61) bij de Stadsbank van Lening.<br />
Begonnen als administratief medewerker,<br />
is hij inmiddels al 25 jaar taxateur.<br />
Hij weet zo’n beetje alles over de bank en<br />
vertelt geanimeerd zijn verhaal.<br />
Stel je hebt geen geld om een nieuwe wasmachine<br />
te kopen, of je komt in de laatste<br />
week van de maand huishoudgeld te kort.<br />
Wat je wel hebt, is een kostbare gouden<br />
‘Hoeveel armbanden moet ik<br />
afgeven om 100 euro te lenen?’<br />
ring. Dan kun je met de ring en je legitimatiebewijs<br />
naar één van de zes fi lialen<br />
van de Stadsbank van Lening gaan. Als<br />
het een beetje meezit, sta je na tien minuten<br />
weer op straat: zonder ring, maar mét<br />
geld. Dit heet belenen. Behalve het bedrag<br />
waarop je ring is getaxeerd, krijg je ook een<br />
zogenaamd pandbewijs of pandbriefje.<br />
Geen winstbejag<br />
In onderpand gegeven goederen en sieraden<br />
kun je ophalen als je weer genoeg geld<br />
hebt. Je levert dan je pandbriefje in en je<br />
betaalt de beleensom, plus rente en taxatiekosten.<br />
Een groot verschil met particuliere<br />
instellingen is, dat de bank een gemeentelijke<br />
instelling zonder winstbejag<br />
is. De rente is daardoor laag: 1,4 procent<br />
per maand. Na zes maanden moet je je<br />
spullen ophalen, of moet je de belening<br />
verlengen. Janson: ‘Dit zogenaamde herbelenen<br />
gebeurt in de helft van de gevallen.<br />
Veel ligt hier al jaren, soms wel 20 tot<br />
25 jaar.’ Bij gebruiksartikelen, zoals bijvoorbeeld<br />
audio-apparatuur, moet je rekening<br />
houden met een waardedaling van<br />
tien procent bij iedere verlenging. Spullen<br />
die niet door de eigenaar worden opgehaald,<br />
komen op de eigen veiling terecht.<br />
Het zijn mensen met een krappe beurs<br />
die op deze manier geld lenen. De bank<br />
Voorafgaand aan de veiling is er veel moois te zien<br />
heeft veel vaste klanten. Janson: ‘Dat<br />
zijn mensen die wekelijks spullen komen<br />
brengen en weer ophalen. Mensen hebben<br />
bijvoorbeeld geld tekort voor het<br />
huishouden. Dan brengen ze hun televisie<br />
naar de Stadsbank van Lening; Bank<br />
4 in De Pijp is de enige plek waar je met<br />
diverse goederen terecht kunt. Wat je wel<br />
moet weten is dat die tv heel snel in waarde<br />
daalt.’<br />
Onder de klanten van de bank zitten vooral<br />
Surinamers, Antillianen, Turken en<br />
Marokkanen. ‘Ga maar eens bij Bank 5 in<br />
Zuidoost kijken. Voor hen is het niets bijzonders,<br />
zij zijn het gewend.’ Janson vervolgt:<br />
‘Het heeft te maken met het feit dat<br />
veel van deze mensen er vroeger weinig<br />
vertrouwen in hadden om hun geld op de<br />
bank te zetten. Dus kochten ze er sieraden<br />
en goud voor. Zo konden ze laten zien<br />
hoe goed ze het hadden. En ook niet onbelangrijk:<br />
goud had over het algemeen een<br />
vrij vaste waarde.’<br />
Hij beschrijft beeldend hoe het er vroeger<br />
aan toe ging: ‘Als je bijvoorbeeld 100 gulden<br />
nodig had om tot de volgende salarisuitbetaling<br />
rond te komen, dan ging je<br />
naar de Bank van Lening. Daar vertelde je<br />
eerst een heel verhaal over je familie, om<br />
uiteindelijk over te gaan tot de vraag: hoeveel<br />
armbanden moet ik afgeven om 100<br />
gulden te lenen?’<br />
Op deze manier geld lenen is niet nieuw.<br />
Al in de dertiende eeuw hielden bankiers<br />
uit Noord-Italië, Lombardije, zich hiermee<br />
bezig. Uit deze tijd stamt onze bijnaam<br />
‘de Lommerd’. De Amsterdamse<br />
Stadsbank van Lening bestaat bijna vier<br />
eeuwen. In 1614 richtte het stadsbestuur<br />
de bank op, om de wildgroei van de vele<br />
particuliere pandjeshuizen tegen te gaan.<br />
De rente was veel te hoog en daar wilde<br />
de gemeente een stokje voor steken. ‘Wat<br />
niet betekent dat alle pandjeshuizen verdwenen’,<br />
zo voegt Janson toe.<br />
Klanten van de bank waren niet alleen<br />
particulieren die in geldnood zaten. Jan-<br />
son: ‘Ook handelaren deden er zaken. Zij<br />
verpandden hun goederen om een periode<br />
van tijdelijke geldnood te overbruggen.’<br />
Aan het einde van de 18e eeuw verdween<br />
deze zakelijke kredietverlening vrijwel geheel.<br />
Het verpanden van goederen voor<br />
particulieren bleef over. Dat was in vorige<br />
eeuwen noodzakelijker dan tegenwoordig.<br />
Weinig mensen hadden namelijk een<br />
regelmatig inkomen. Ziekte kon leiden tot<br />
werkloosheid, waarvoor geen sociale voorzieningen<br />
bestonden.<br />
Zondagse pak<br />
Vanaf het begin van het bestaan van de<br />
bank waren er mensen die uit schaamte<br />
niet naar de bank durfden te gaan. Het<br />
belenen ging dan via tussenpersonen: inbrengsters.<br />
Dat waren vrouwen die een<br />
vertrouwenspositie in een buurt bekleedden.<br />
In 1863 werd dit beroep afgeschaft.<br />
In de crisistijd, jaren ’30, en ook nog na de<br />
Tweede Wereldoorlog, was het voor veel<br />
klanten gewoonte om op maandag het<br />
zondagse pak van vader naar de bank te<br />
brengen. Dat haalden ze dan de volgende<br />
zaterdag, als ze hun salaris kregen, weer<br />
op. Zo hadden ze door de week geld voor<br />
hun dagelijkse boodschappen en zat vader<br />
er zondag weer keurig bij.<br />
In en na de Tweede Wereldoorlog kon je<br />
via de bank ook een voorschot op je pensioen<br />
krijgen. De bank speelde toen in feite<br />
een rol in het kader van de armoedebestrijding.<br />
In de Tweede Wereldoorlog<br />
maakte de bank een dieptepunt door. Janson<br />
verklaart dit: ‘Men kon voor geld weinig<br />
of niets kopen. Goederen werden door<br />
schaarste juist waardevoller. Mensen hadden<br />
toen dus behoefte aan een plek waar<br />
ze goederen, vooral huishoudelijke spullen,<br />
konden ruilen. De bank was dus in<br />
feite een ruilbeurs geworden. Belenen<br />
stond op een laag pitje.’<br />
Goud<br />
De klantsamenstelling is vooral na de<br />
Tweede Wereldoorlog opmerkelijk veranderd.<br />
‘Eerst waren het mensen uit voor-<br />
malig Nederlands-Indië die hier naartoe<br />
kwamen. Vaak brachten ze alleen hun sieraden<br />
mee. Verder waren zij gewend aan<br />
een goed georganiseerd pandhuiswezen<br />
en aan het beleggen in goud van hun overtollige<br />
geld. In tijden van geldgebrek konden<br />
ze dat dan belenen of verkopen. Dit<br />
zorgde voor een opleving van de bank, die<br />
anders misschien al eind jaren ’50 zou zijn<br />
opgeheven’, aldus Janson.<br />
Daarna, eind jaren ’60, waren het vooral<br />
Surinaamse en Antilliaanse mensen die<br />
hier naar toe kwamen. Weer later kwamen<br />
ook Turken en Marokkanen. Zij zorgden<br />
en zorgen ondermeer nog steeds voor<br />
het voortbestaan van de bank. ’Niet dat<br />
zij veel spullen hadden, maar ze hadden<br />
wel sieraden. Zonder hen had de bank nu<br />
wellicht niet meer bestaan’, zo vervolgt<br />
Janson.<br />
Vooral de laatste 25 jaar is er bij de bank<br />
veel veranderd. Vroeger werden er veel<br />
meer goederen dan tegenwoordig beleend.<br />
Janson: ‘Nu zijn het vooral sieraden<br />
en juwelen.’ De gemeente verlangt<br />
vandaag de dag wel van de bank dat die<br />
ook openstaat voor het belenen van andere<br />
spullen. Niet alle mensen die willen<br />
belenen hebben namelijk sieraden.<br />
Janson: ‘Tegenwoordig zie je dan ook<br />
naast sieraden audioapparatuur, digitale<br />
foto- en fi lmapparatuur, gereedschap en<br />
muziekinstrumenten.’<br />
Niet alleen het type goederen is anders geworden,<br />
ook de werkwijze is sterk veranderd.<br />
Janson: ‘Daarbij kun je denken aan<br />
een andere manier van opslag en administratie<br />
en natuurlijk het gebruik van de<br />
computer. Vroeger was het werk ook veel<br />
smeriger. Op de zolders liepen duiven en<br />
muizen rond.’ De sfeer is inmiddels ook<br />
veranderd volgens Janson. ‘Het is harder<br />
geworden. Vroeger was het allemaal veel<br />
opener. Men vertelde zonder schroom dat<br />
er een tekort aan geld was. Het ging er gemoedelijker<br />
aan toe.’<br />
Meer informatie: www.sbl.nl.