11.09.2013 Views

Augustus - MUGweb

Augustus - MUGweb

Augustus - MUGweb

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

ACHTERGROND<br />

6 MUG magazine | augustus 2008<br />

Van fototoestel tot gouden ring<br />

Vroeger liepen er op de zolders van de Stadsbank van Lening muizen rond<br />

Plotseling is je televisie<br />

stuk. Je wilt meteen<br />

een nieuwe kopen, maar<br />

daarvoor heb je geen<br />

geld. Voor veel mensen<br />

is dit een herkenbare<br />

situatie. In zo’n geval<br />

kan de Stadsbank van<br />

Lening uitkomst bieden.<br />

tekst<br />

Marjan ten Broeke<br />

foto<br />

Hilco Koke<br />

Ruim dertig jaar werkt Henk Janson<br />

(61) bij de Stadsbank van Lening.<br />

Begonnen als administratief medewerker,<br />

is hij inmiddels al 25 jaar taxateur.<br />

Hij weet zo’n beetje alles over de bank en<br />

vertelt geanimeerd zijn verhaal.<br />

Stel je hebt geen geld om een nieuwe wasmachine<br />

te kopen, of je komt in de laatste<br />

week van de maand huishoudgeld te kort.<br />

Wat je wel hebt, is een kostbare gouden<br />

‘Hoeveel armbanden moet ik<br />

afgeven om 100 euro te lenen?’<br />

ring. Dan kun je met de ring en je legitimatiebewijs<br />

naar één van de zes fi lialen<br />

van de Stadsbank van Lening gaan. Als<br />

het een beetje meezit, sta je na tien minuten<br />

weer op straat: zonder ring, maar mét<br />

geld. Dit heet belenen. Behalve het bedrag<br />

waarop je ring is getaxeerd, krijg je ook een<br />

zogenaamd pandbewijs of pandbriefje.<br />

Geen winstbejag<br />

In onderpand gegeven goederen en sieraden<br />

kun je ophalen als je weer genoeg geld<br />

hebt. Je levert dan je pandbriefje in en je<br />

betaalt de beleensom, plus rente en taxatiekosten.<br />

Een groot verschil met particuliere<br />

instellingen is, dat de bank een gemeentelijke<br />

instelling zonder winstbejag<br />

is. De rente is daardoor laag: 1,4 procent<br />

per maand. Na zes maanden moet je je<br />

spullen ophalen, of moet je de belening<br />

verlengen. Janson: ‘Dit zogenaamde herbelenen<br />

gebeurt in de helft van de gevallen.<br />

Veel ligt hier al jaren, soms wel 20 tot<br />

25 jaar.’ Bij gebruiksartikelen, zoals bijvoorbeeld<br />

audio-apparatuur, moet je rekening<br />

houden met een waardedaling van<br />

tien procent bij iedere verlenging. Spullen<br />

die niet door de eigenaar worden opgehaald,<br />

komen op de eigen veiling terecht.<br />

Het zijn mensen met een krappe beurs<br />

die op deze manier geld lenen. De bank<br />

Voorafgaand aan de veiling is er veel moois te zien<br />

heeft veel vaste klanten. Janson: ‘Dat<br />

zijn mensen die wekelijks spullen komen<br />

brengen en weer ophalen. Mensen hebben<br />

bijvoorbeeld geld tekort voor het<br />

huishouden. Dan brengen ze hun televisie<br />

naar de Stadsbank van Lening; Bank<br />

4 in De Pijp is de enige plek waar je met<br />

diverse goederen terecht kunt. Wat je wel<br />

moet weten is dat die tv heel snel in waarde<br />

daalt.’<br />

Onder de klanten van de bank zitten vooral<br />

Surinamers, Antillianen, Turken en<br />

Marokkanen. ‘Ga maar eens bij Bank 5 in<br />

Zuidoost kijken. Voor hen is het niets bijzonders,<br />

zij zijn het gewend.’ Janson vervolgt:<br />

‘Het heeft te maken met het feit dat<br />

veel van deze mensen er vroeger weinig<br />

vertrouwen in hadden om hun geld op de<br />

bank te zetten. Dus kochten ze er sieraden<br />

en goud voor. Zo konden ze laten zien<br />

hoe goed ze het hadden. En ook niet onbelangrijk:<br />

goud had over het algemeen een<br />

vrij vaste waarde.’<br />

Hij beschrijft beeldend hoe het er vroeger<br />

aan toe ging: ‘Als je bijvoorbeeld 100 gulden<br />

nodig had om tot de volgende salarisuitbetaling<br />

rond te komen, dan ging je<br />

naar de Bank van Lening. Daar vertelde je<br />

eerst een heel verhaal over je familie, om<br />

uiteindelijk over te gaan tot de vraag: hoeveel<br />

armbanden moet ik afgeven om 100<br />

gulden te lenen?’<br />

Op deze manier geld lenen is niet nieuw.<br />

Al in de dertiende eeuw hielden bankiers<br />

uit Noord-Italië, Lombardije, zich hiermee<br />

bezig. Uit deze tijd stamt onze bijnaam<br />

‘de Lommerd’. De Amsterdamse<br />

Stadsbank van Lening bestaat bijna vier<br />

eeuwen. In 1614 richtte het stadsbestuur<br />

de bank op, om de wildgroei van de vele<br />

particuliere pandjeshuizen tegen te gaan.<br />

De rente was veel te hoog en daar wilde<br />

de gemeente een stokje voor steken. ‘Wat<br />

niet betekent dat alle pandjeshuizen verdwenen’,<br />

zo voegt Janson toe.<br />

Klanten van de bank waren niet alleen<br />

particulieren die in geldnood zaten. Jan-<br />

son: ‘Ook handelaren deden er zaken. Zij<br />

verpandden hun goederen om een periode<br />

van tijdelijke geldnood te overbruggen.’<br />

Aan het einde van de 18e eeuw verdween<br />

deze zakelijke kredietverlening vrijwel geheel.<br />

Het verpanden van goederen voor<br />

particulieren bleef over. Dat was in vorige<br />

eeuwen noodzakelijker dan tegenwoordig.<br />

Weinig mensen hadden namelijk een<br />

regelmatig inkomen. Ziekte kon leiden tot<br />

werkloosheid, waarvoor geen sociale voorzieningen<br />

bestonden.<br />

Zondagse pak<br />

Vanaf het begin van het bestaan van de<br />

bank waren er mensen die uit schaamte<br />

niet naar de bank durfden te gaan. Het<br />

belenen ging dan via tussenpersonen: inbrengsters.<br />

Dat waren vrouwen die een<br />

vertrouwenspositie in een buurt bekleedden.<br />

In 1863 werd dit beroep afgeschaft.<br />

In de crisistijd, jaren ’30, en ook nog na de<br />

Tweede Wereldoorlog, was het voor veel<br />

klanten gewoonte om op maandag het<br />

zondagse pak van vader naar de bank te<br />

brengen. Dat haalden ze dan de volgende<br />

zaterdag, als ze hun salaris kregen, weer<br />

op. Zo hadden ze door de week geld voor<br />

hun dagelijkse boodschappen en zat vader<br />

er zondag weer keurig bij.<br />

In en na de Tweede Wereldoorlog kon je<br />

via de bank ook een voorschot op je pensioen<br />

krijgen. De bank speelde toen in feite<br />

een rol in het kader van de armoedebestrijding.<br />

In de Tweede Wereldoorlog<br />

maakte de bank een dieptepunt door. Janson<br />

verklaart dit: ‘Men kon voor geld weinig<br />

of niets kopen. Goederen werden door<br />

schaarste juist waardevoller. Mensen hadden<br />

toen dus behoefte aan een plek waar<br />

ze goederen, vooral huishoudelijke spullen,<br />

konden ruilen. De bank was dus in<br />

feite een ruilbeurs geworden. Belenen<br />

stond op een laag pitje.’<br />

Goud<br />

De klantsamenstelling is vooral na de<br />

Tweede Wereldoorlog opmerkelijk veranderd.<br />

‘Eerst waren het mensen uit voor-<br />

malig Nederlands-Indië die hier naartoe<br />

kwamen. Vaak brachten ze alleen hun sieraden<br />

mee. Verder waren zij gewend aan<br />

een goed georganiseerd pandhuiswezen<br />

en aan het beleggen in goud van hun overtollige<br />

geld. In tijden van geldgebrek konden<br />

ze dat dan belenen of verkopen. Dit<br />

zorgde voor een opleving van de bank, die<br />

anders misschien al eind jaren ’50 zou zijn<br />

opgeheven’, aldus Janson.<br />

Daarna, eind jaren ’60, waren het vooral<br />

Surinaamse en Antilliaanse mensen die<br />

hier naar toe kwamen. Weer later kwamen<br />

ook Turken en Marokkanen. Zij zorgden<br />

en zorgen ondermeer nog steeds voor<br />

het voortbestaan van de bank. ’Niet dat<br />

zij veel spullen hadden, maar ze hadden<br />

wel sieraden. Zonder hen had de bank nu<br />

wellicht niet meer bestaan’, zo vervolgt<br />

Janson.<br />

Vooral de laatste 25 jaar is er bij de bank<br />

veel veranderd. Vroeger werden er veel<br />

meer goederen dan tegenwoordig beleend.<br />

Janson: ‘Nu zijn het vooral sieraden<br />

en juwelen.’ De gemeente verlangt<br />

vandaag de dag wel van de bank dat die<br />

ook openstaat voor het belenen van andere<br />

spullen. Niet alle mensen die willen<br />

belenen hebben namelijk sieraden.<br />

Janson: ‘Tegenwoordig zie je dan ook<br />

naast sieraden audioapparatuur, digitale<br />

foto- en fi lmapparatuur, gereedschap en<br />

muziekinstrumenten.’<br />

Niet alleen het type goederen is anders geworden,<br />

ook de werkwijze is sterk veranderd.<br />

Janson: ‘Daarbij kun je denken aan<br />

een andere manier van opslag en administratie<br />

en natuurlijk het gebruik van de<br />

computer. Vroeger was het werk ook veel<br />

smeriger. Op de zolders liepen duiven en<br />

muizen rond.’ De sfeer is inmiddels ook<br />

veranderd volgens Janson. ‘Het is harder<br />

geworden. Vroeger was het allemaal veel<br />

opener. Men vertelde zonder schroom dat<br />

er een tekort aan geld was. Het ging er gemoedelijker<br />

aan toe.’<br />

Meer informatie: www.sbl.nl.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!