Augustus - MUGweb

augustus 2008 | MUG magazine
ACHTERGROND
WIA: stille revolutie van een uitkering
‘In de WAO was de grens vijftien procent, dat zou het weer moeten worden’
De WIA heeft een
klantenkring van
tienduizenden personen.
Er gaan honderden
miljoenen euros in
om. Desondanks wordt
het steeds moeilijker
om een arbeidsongeschiktheidsuitkering
te
bemachtigen.
tekst
Martin Brandwagt
foto
Remco Visser
Wie nog de WAO in wil, moet zich
haasten, schreef MUG in november
2003. 0p 31 december
van dat jaar sloot de toegang tot de roemruchte
arbeidsongeschiktheidsuitkering
voorgoed. Wie na deze datum een ongeval
kreeg of ziek werd, ging eerst twee jaar
de Ziektewet in en mocht daarna hopen op
een plaatsje in de WIA.
De Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen,
de naam zegt het eigenlijk al.
Waar de voorganger een afvloeiingsregeling
werd voor werknemers uit de industrie
en in latere instantie voor werknemers met
psychische problemen, bij de WIA lag vanaf
het begin de nadruk op behoud van werk
ondanks handicap of ziekte. Al snel na de
invoering in 2006 werd het duidelijk dat
het niet eenvoudig zou zijn om in de regeling
terecht te komen. Niet alleen werd het
laagste arbeidsongeschiktheidspercentage,
de grens voor het verkrijgen van een uitkering,
verhoogd van 15 naar 35 procent, de
werknemers die zich bij de keuring meldden
kregen ook nog eens te maken met
strengere normen. De ziekte of handicap
die voorheen ruimschoots voldoende was
om meteen in de WAO te belanden, bleek
na herkeuring soms amper genoeg om de
horde van 35 procent afkeuring te halen.
Met de komst van de WIA kwam er een
nieuwe regeling met als voornaamste doel
om de gekeurde werknemer aan het werk
te houden. Deze regeling, de WGA ofwel
Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikte
werknemers, geeft eigenlijk alleen
een aanvulling op het loon of de
WW-uitkering. De gedeeltelijk arbeidsongeschikte
werknemer krijgt verder te
maken met re-integratie die hem zo snel
mogelijk naar een volwaardige baan moet
leiden Of dit ook lukt, daar zijn de meningen
over verdeeld. Uitvoeringsinstelling
UWV meent, gezien de juichende
berichten in haar laatste jaarverslag, van
wel. Vakcentrale FNV liet eind 2007 een
eigen onderzoek uitvoeren en kwam tot
geheel andere conclusies. Van de gedeeltelijk
afgekeurde werknemers zou tachtig
procent zonder werk zitten.
Volledig afgekeurd
Huub Wolfs, secretaris van de Landelijke
Vereniging voor Arbeidsongeschikten,
windt er geen doekjes om. ‘Het is een hele
slechte wet. Vooral de regeling voor volledig
arbeidsongeschikten, daar is bijna niet
in te komen. Ik denk dat als we vijfentwintig
aanvragen doen, er eentje in belandt. De
rest wordt geweigerd of komt in de WGA.
Wet Werk en Inkomen naar
Arbeidsvermogen
Trad op 1 januari 2006 in werking
en vervangt de WAO.
De WIA kent drie regelingen:
1. Volledig en duurzaam afgekeurd.
Zij krijgen een IVA-uitkering
(Inkomensregeling Volledig
en duurzaam Arbeidsongeschikten).
De uitkering bedraagt 75
procent van het laatstverdiende
loon, met een maximum van 177
euro dagloon bruto.
2. Volledig afgekeurd, maar niet
duurzaam. Zij die hieronder vallen
krijgen een WGA-uitkering.
WGA staat voor Werkhervatting
Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten
(WGA). De uitkering beslaat 70
procent van het laatstverdiende
loon, met een maximum van 177
euro dagloon bruto.
3. Gedeeltelijk afgekeurd. Werknemers
die tussen 35 en 80 procent
zijn afgekeurd krijgen een
WGA-uitkering, als aanvulling
op het loon.
De WIA wordt uitgevoerd door het
Uitvoeringsinstituut Werknemers
Verzekeringen (UWV).
Als je werk hebt, dan gaat dat nog. Maar
anders ga je snel achteruit in je inkomen.
Stel: je wordt ernstig ziek of je krijgt een
ongeval. Dan beland je eerst twee jaar in
de ziektewet. Dat is meestal nog 100 procent.
Daarna krijg je de WGA, dat is zeventig
procent en na drie jaar heb je dan de
vervolguitkering. Die zit op het sociaal minimum.
Met andere woorden: als je geen
werk vindt, zit je na vijf jaar op bijstandsniveau,
dankzij iets waar je niks aan kunt
doen.’
Voorafgaande aan de intrede van de WIA
was er een langdurige discussie over de regeling
voor volledig afgekeurden. Het arbeidsongeschiktheidspercentage
in de IVA,
de Inkomensregeling Volledig Arbeidsongeschikten,
bleef net als in de WAO op 80
tot 100 procent, maar er kwam een belangrijk
criterium bij: duurzaam arbeidsongeschikt.
Dat wil zeggen dat een werknemer
niet alleen volledig arbeidsongeschikt
is, maar dat naar verwachting minimaal
twee jaar blijft. Alleen bij decapitatie (onthoofding)
valt dat met zekerheid te zeggen,
zei Piet-Hein Donner, inmiddels minister
van Sociale Zaken, destijds voorzitter
van de WAO-hervormingscommissie, ooit
gekscherend. Zo erg is het niet geworden,
maar je moet behoorlijk in de kreukels liggen
om de hoofdprijs te bemachtigen. Vanaf
het begin was het duidelijk dat duurzaam
een vaag criterium was, waarop veel aanvragen
zouden sneuvelen. Voorzitter Fred
van Duijn van de vereniging voor keuringsartsen
NVVG zei in november 2005 al tegen
MUG: ‘Praktisch gezien is het duurzaamheidscriterium
een gedrocht, maar we
zullen het toch moeten gebruiken. Je moet
als keuringsarts dus zeggen: ik vermoed dat
deze cliënt niet binnen twee jaar kan werken.
Dat is amper vast te stellen.’
Nu de WIA tweeënhalf jaar gevorderd is,
komt die verwachting uit. Van alle aanvragen
komt ongeveer een tiende in de IVAregeling.
De overgrote meerderheid zit in
de WGA of wordt afgewezen. Nu worden
de verwachtingen over herstel van een zieke
werknemer wel eens wat te hoog ingeschat.
Een gedeelte van de werknemers
voor wie herstel binnen twee jaar mogelijk
wordt geacht, blijkt toch zwaarder beschadigd
te zijn en komt dan alsnog in de IVAregeling.
De verhouding tussen gedeeltelijk
arbeidsongeschikten en volledig arbeidsongeschikten
zal dan ook minder scheef worden,
zo verwacht het UWV. Volgens haar
laatste prognoses (Juninota) zullen er aan
het eind van dit jaar 57.000 mensen in de
WIA zitten, waarvan ongeveer een kwart in
de IVA.
Genieten
Je kunt ze nog tegenkomen: mensen die
genieten van een langdurige, volledige
WAO. Dat zijn dan werknemers die het
geluk hadden op tijd in de oude regeling te
belanden. WIA-genieters zul je veel minder
tegenkomen. Het is niet overdreven
om te stellen dat met de sluiting van de
WAO op 31 december 2003 de deur naar
een langdurig verblijf in een ruimhartige
arbeidsongeschiktheidsuitkering is dichtgesmeten.
Begin 2008, twee jaar na de invoering,
waren er 38.400 personen in de
WIA. Van deze groep zaten er 8.000 in
de IVA.
Huub Wolfs ziet genoeg zaken die veranderd
zouden moeten worden. Wat hem het
meest steekt is de hoge grens voor toetreding
in de WIA. ‘De lat ligt veel te hoog.
Als er iets zou moeten veranderen, is het
wel de grens van 35 procent arbeidsongeschikt.
In de WAO was het vijftien procent.
Dat zou het weer moeten worden.’
De kans dat deze wens ook uitkomt, is
zeer klein. Voor wat het geld in de werknemerspotten
betreft, zou er weinig bezwaar
zijn om de lat lager te leggen. De Werkhervattingskas
(Whk), het werknemersfonds
waaruit de kortdurende WIA-uitkeringen
worden betaald, bestaat nog geen
drie jaar. De kosten aan uitkeringen en
uitvoering zijn dit jaar 358 miljoen euro,
het overschot is nu al 1,2 miljard.
9
‘Als we vijfentwintig aanvragen
doen, belandt er hooguit eentje in’