MAANDBLAD

N^ 258 4 December 1918
MAANDBLAD
van den
Nederlandschen Journalisten-Kring
Redacteur: D. HANS
Laan van Nieuw Oost-Indië 156, 's-Gravenhage
INHOUD. Officieele Mededeelingen: Bestuursvergadering;
Onze salarisactie; Een beschuldiging; Ledenlijst. — Plaatselijke
vereenigingen: De Amsterdamsche Pers; Haagsche Journalisten
Vereeniging. — Binnenland: Aanpakken!; Als de vrede komt;
De collectieve arbeidsovereenkomst — nu of nooit; Harry
Smits +; Representatie; Het Kroonprins-interview. — Indië:
Uit de-n-Oost. — Buitenland: Journalisten naar Amerika. —
Personalia en Berichten. — Laatste Berichten: Onze salarisactie;
Het incident in het Concertgebouw. — Correspondentie.
Officieele Mededeelingen.
Bestuursvergadering.
Het Kringbestuur kwam op Zaterdag 23 November,
's avonds 7 uur, in „De Kroon" te 's-Gravenhage bijeen.
Aanwezig de bestuursleden mr. L. J. PLEMP VAN DUIVELAND,
voorzitter, D. HANS, G. G. VAN AS, J. J. DE ROODE en
A. G. BIEMOND en de Haagsche gedelegeerde mr. JOH.
J. BELINFANTE. Afwezig met kennisgeving de bestuursleden
A. VOOGD en L. VAN DER REIS.
De notulen der vorige vergadering worden gelezen en
goedgekeurd.
Bij de mededeelingen brengen de collega's D. HANS en
G. G. VAN As verslag uit van een onderhoud dat zij op
18 November met den Minister-President op diens'verzoek
hebben gehad en waaromtrent een vertrouwelijke mededeeling
aan de redacties der bladen is gezonden.
Candidaturen. — Aangenomen worden eenige nieuwe
leden. (Zie hierachter),
Ingekomen stukken. — Ingekomen zijn o. a. de volgende
brieven en stukken:
a. Schrijven van collega D. Hans, waarin deze mededeelt,
dat hij ter gelegenheid van het 35-jarig bestaan van den
Kring bezig is de laatste hand te leggen aan een geschrift,
dat in groote lijnen 's Krings geschiedenis bevat. Meermalen
(ook reeds bij het 25-jarig bestaan) heeft het Bestuur de
mogelijkheid van een dergelijk historisch-overzicht overwogen,
doch het is er nooit van gekomen. Collega HANS heeft het
thans ter hand genomen, met de bedoeling dat het in boekvorm
zal worden uitgegeven. De Voorzitter geeft zijn groote
waardeering te kennen met dezen van veel liefde voor den
Kring getuigenden arbeid. Na debat besluit het Bestuur de
verwachting uit te spreken, dat alle leden zich het boekje
zullen willen aanschaffen. Over uitgave, prijs enz. zal nader
overleg worden gepleegd.
b. Schrijven van collega P. A. Haaxman Jr., houdende
een hartelijke dankbetuiging voor de op zijn feest betoonde
belangstelling.
c. Schrijven van een commissie voor Zwitserland in Nederland
(orgaan van de vereeniging ter verbreiding van kennis over
ons land in den vreemde), houdende verzoek mededeeling te
doen van de namen der correspondenten van Zwitsersche
bladen in Nederland. — Het Bestuur kan aan dit verzoek
niet voldoen, aangezien het niet over de noodige gegevens
beschikt.
d. Schrijven van het bestuurslid L. van der Reis (die niet
aanwezig kan zijn) waarin gewezen wordt op de wenschelijkheid
van een algemeene pensioenverzekering voor journalisten
en hun weduwen en weezen. — Besloten wordt deze zaak
later nog eens te overwegen (wij hebben thans het
bestaande verzekeringscontract met de Nationale), aangezien
Dit blad verschijnt den eersten en derden
Woensdag van iedere maand.
het Bestuur eerst met kracht de hieronder te vermelden
salaris-actie wil ter hand nemen.
Kringjubileum. — Eén der leden komt terug op zijn
denkbeeld, om aan de algemeene vergadering van 1919 een
bijzonder karakter te geven, in verband met het a.s. 35-jarig
bestaan van den' Kring. Gelijktijdig daarmee valt ongeveer
de invoering der nieuwe Statuten, terwijl dan ook de vrede
wel definitief zal zijn ingetreden. Besloten wordt het Dagelijksch
Bestuur uit te noodigen de zaak te overwegen en eventueel
voorstellen aan het Bestuur te doen.
Salaris-verhooging. — Daarna wordt behandeld het denkbeeld
van één der leden, om stappen te doen voor een zoo
algemeen mogelijke salaris-verhooging der journalisten. Betoogd
wordt dat thans, aan den vooravond van den z.g. nieuwen tijd,
overal en in alle bedrijven de arbeidsvoorwaarden worden
verbeterd, althans een beweging daartoe, zoowel in de overheids-colleges
als bij particulieren, wordt begonnen. Op dit
oogenblik mogen de journalisten niet ontbreken. Zeer velen
van hen hebben een flinke en blijvende verhooging dringend
noodig. Nu de directeuren-vereeniging op 3 Dec. a.s. vergadert
en uit de agenda blijkt, dat de bestaande tarieven
van advertenties en abonnementen niet alleen gehandhaafd,
maar misschien nog verhoogd zullen worden, is er alle reden
dat zij, bij de overweging van hun plannen, rekening houden
met een salaris-verbetering voor de journalisten. Deze dient
even onafwendbaar te zijn als b.v. de verhooging der prijzen
van inkt, papier enz. geweest is, zoodat de Nederlandsche
journalisten den nieuwen (en duren!) tijd in betere positie
tegemoet zullen gaan.
Besloten wordt de actie krachtig aan te pakken. Het
Dagelijksch Bestuur zal aanstonds een conferentie aanvragen
met het Dagelijksch Bestuur van de. directeuren-vereeniging,
opdat deze eventueel in haar algemeene vergadering van j
December de zaak zal kunnen overwegen.
Openbaarheid van Regeeringsmaatregelen. — De heeren
D. HANS en G. G. VAN AS brengen rapport uit van hun
audiëntie op 8 November bij den Minister-President inzake
openbaarheid van regeeringsmaatregelen. Blijkens het reeds in
het vorig nummer opgenomen communiqué heeft de Minister
advies van het Kringbestuur gevraagd. Deze aangelegenheid
lokt een breedvoerig debat uit. Het resultaat daarvan is,
dat in het aan de Regeering uit te brengen advies zal
worden uitgegaan van de volgende denkbeelden.
I. In het algemeen dient de Regeering de openbaarheid
zooveel mogelijk te bevorderen en de gelegenheid voor beroepsjournalisten
om inlichtingen te krijgen zooveel mogelijk te
vergemakkelijken. Wat dit laatste betreft zou het misschien
aanbeveling verdienen, aan de departementen een der in
hoogere functie geplaatste ambtenaren te belasten met het,
op haar verzoek, verstrekken van inlichtingen aan de pers.
II. Over het ter sprake gebrachte denkbeeld van geregelde
persconferenties tusschen de Regeering, of organen der
Regeering, en journalisten, kan het Bestuur niet gunstig
adviseeren. Zulke conferenties zouden een gevaar kunnen
worden voor de onafhankelijkheid der pers, aangezien het
volkomen verklaarbaar is, dat iedere Regeering zou trachten
op die conferenties haar inzichten en denkbeelden aan de
journalisten op te dringen. Zoodoende ontstaat het gevaar
van een officieuse regeeringspers. Bovendien meent men, dat
het misschien eenige malen goed zou gaan, maar op den duur
dergelijke bijeenkomsten toch zouden verloopen. In het algemeen
verklaart het Bestuur zich dus tegen een officieele verhouding
tusschen Regeering en Pers.
III. Het streven naar openbaarheid en goede informatie
sluit in een spoedige en afdoende tegenspraak van valsche

212
berichten en geruchten, zoowel in de buitenlandsche als in
de binnenlandsche pers. Die tegenspraak zal echter juist
dienen te zijn, in dezen zin, dat een bericht niet wordt
tegengesproken op grond van een formeele of bijkomstige
onjuistheid, maar omdat het in hoofdzaak en wezen onjuist is.
IV. De ervaring, met het Bureau voor Mededeelingen inzake
de Voedselvoorziening opgedaan, is, naar het algemeen oordeel,
niet bevredigend. Als instituut voor inlichting van pers en
publiek is dit Bureau mislukt, aangezien het, in stede van
een zoodanig orgaan te zijn, meer en meer is geworden een
instituut tot verdediging van het regeerings-beleid, wat tot
polemiek met de pers en onjuiste tegenspraken aanleiding gaf.
' Terwijl zoodoende eenerzijds dit Bureau als informatie-lichaam
niet aan bescheiden verwachtingen voldeed, werd anderzijds
in zijn bestaan reden gevonden om het zelfstandig zoeken
van inlichtingen door de pers te bemoeilijken en tegen te
gaan, getuige de circulaire van minister Posthuma aan de
leiders der distributie-kantoren, waarin hun verboden werd
inlichtingen te verstrekken. Het Bestuur kan dus over het
Bureau niet gunstig oordeelen. Het acht het echter beter
geen concreet advies over het al of niet voortbestaan van
het Bureau uit te brengen: de Regeering moet zelf weten,
of zij een regeeringsbureau voor de pers wil inrichten, doch
dit zal er nooit toe mogen leiden, om den zelfstandigen arbeid
der pers te bemoeilijken.
V. In overeenstemming met het vorenstaande vraagt het
Bestuur intrekking van de bedoelde circulaire van Minister
Posthuma. Tevens kan worden ingetrokken de circulaire van
30 Juli 1914, houdende verbod tot het vermelden van
troepenbewegingen.
VI. Wat de militaire aangelegenheden betreft, dringt het
Bestuur ook speciaal aan op zoo groot mogelijke publiciteit.
Dit is in het belang van leger en volk. Het is bereid den
bladen in overweging te geven met het opnemen van
militaire klachten zoo sober mogelijk te zijn en ze eventueel
door te zenden naar het speciale bureau dat aan het
Departement van Oorlog bestaat, mits het er zeker van kan
zijn, dat de klachten grondig worden onderzocht. Het is niet
overtuigd, dat dit laatste ten allen tijde geschiedt. Toch zou
alleen onder die voorwaarde en met die zekerheid de pers
van eventueele directe publicatie kunnen afzien. Daarom
blijft het recht voorbehouden, om de klachten te openbaren,
wanneer blijkt dat ze niet of niet voldoende worden nagegaan.
VII. Overigens vindt het Bestuur geen aanleiding om
wijziging van den bestaanden toestand in overweging te
geven. Het hangt van de Regeering af, of het stelsel van
gezonde openbaarheid, een der beste factoren voor een
goeden volksgeest, tot zijn recht zal komen.
Zaak-Krop. — Behandeld wordt een aangelegenheid
inzake dr. F. J. KROP, predikant te Rotterdam, waaromtrent
men hier achter nadere mededeelingen vindt.
Ongevallenverzekering. — Indertijd heeft minister LELY
persoonlijk aan den vice-voorzitter van den Kring toegezegd,
dat de journalisten zouden worden opgenomen in de
Ongevallenwet: een ontwerp tot wijziging dier wet was in
bewerking. Besloten wordt thans, aangezien dit ontwerp nog
niet is ingediend, een audiëntie aan te vragen bij den minister
van Arbeid, mr. AALBERSE, teneinde de belangen der journalisten
te bepleiten.
Ledenlijst. — De ledenlijst wordt samengesteld ingevolge
de bepalingen der nieuwe Statuten. (Zie volgend nummer.)
Koninklijke goedkeuring. — Besloten wordt dat het Dag.
Bestuur zich naar het Departement van Justitie zal begeven,
met het oog op een spoedige goedkeuring der nieuwe
Statuten.
De vergadering wordt gesloten.
Het Dagelijksch Bestuur van den Kring heeft overleg gepleegd
met het Dagelijksch Bestuur van de Haagsche
Journalisten-Vereeniging, aangezien Minister RUYS ook —
voordat de Kring bij hem op audiëntie kwam — aan de
H. J. V. een advies had verzocht speciaal over het Bureau
voor Mededeelingen. Daarom werd, na gehouden overleg, aan
punt IV van het advies het volgende toegevoegd:
Mocht de Regeering de meening zijn toegedaan, dat het
Bureau vooralsnog niet kan worden opgeheven, dan zouden
ter verbetering van de werkwijze van dit Bureau de volgende
punten overweging verdienen:
a. zooveel mogelijk moet naar kortheid en bondigheid
worden gestreefd. De hoofdzaken dienen op duidelijke wijze
voorop gesteld te worden, desnoods in een afzonderlijke,
voorafgaande mededeeling;
M A A N D B L A D
b. de mededeelingen moeten uitsluitend door beroepsjournalisten
geredigeerd worden;
c. deze journalisten bepalen vrij en zelfstandig, in welken
vorm de gegevens, hun verstrekt, aan publiek en pers
zullen worden medegedeeld;
d. zooveel mogelijk dient elk polemisch karakter vermeden
te worden;
e. steeds worde naar een zoo goed mogelijke actualiteit
gestreefd;
ƒ. den ambtenaren, die het Bureau van voorlichting dienen,
worde van regeeringswege de wenk gegeven, alle geheimzinnigheid
en achterhoudendheid te vermijden.
Onze salarisactie.
De door ons Bestuur met het Bestuur der Vereeniging
„De Nederlandsche Dagbladpers" aangevraagde conferentie
ter bespreking van eene eventueel mogelijke samenwerking
ter zake van eene algemeene verbetering van de dagbladschrijvers-salarissen,
heeft Zaterdag 30 November 1.1. te
Amsterdam plaats gehad.
Aanwezig waren de heeren A. G. BOISSEVAIN, voorzitter,
F. WIERDELS, secretaris en J. W. REESE, penningmeester van
de Vereeniging „De Ned. Dagbladpers", J. B. VESTERS, voorzitter
en C. ALEVEN, secretaris van de R. K. Journalisten-
Vereeniging, L. SCHUTTING, bestuurslid en G. G. VAN AS,
secretaris van den Ned. journalisten-Kring.
Onze vice-voorzitter, collega D. HANS, die de conferentie
zou bijwonen, was den avond te voren ongesteld geworden.
De heeren van de R. K. Journalisten-Vereeniging waren
aanwezig tengevolge van een hunnerzijds gedaan voorstel tot
samenwerking in deze, waartegen noch door het Bestuur van
den Kring, noch door dat van „De Ned. Dagbladpers" eenig
bezwaar werd gemaakt, doch dat integendeel door ons gaarne
werd aanvaard.
Namens ons Bestuur werd door den Secretaris een woord
van dank gesproken tot het Bestuur van „De Ned. Dagbladpers"
voor zijne medewerking in deze; vervolgens werd door
hem uiteengezet, dat deze actie niet is een gevolg der kortelings
ondernomen wijziging van de Kringstatuten, maar van
het feit dat het einde van den oorlog de dagblad-directies
voor vragen van exploitatie en tarief stelt, waarbij, naar ons
gevoelen, ook met de geldelijke belangen der dagbladschrijvers
behoort te worden gerekend.
Van de zijde des Bestuurs van „De Ned. Dagbladpers"
werd opgemerkt, dat, voorzoover dit aan Voorzitter en Secretaris
mogelijk was, in dezen geest reeds werd gewerkt, o.a.
door artikelen van den heer WIERDELS in het orgaan. Meer
dan moreele pressie oefenen zou echter, meenden zij, niet
mogelijk blijken, waarbij het hun dan bovendien hoogst
gewenscht voorkwam, zekere normen voor salariëering voor
bepaalde function aan te geven, normen die uiteraard minime
zouden zijn, waarbeneden met het oog op de bestaansvoorwaarden
van den dagbladschrijver niet zonder schade waar
af te dalen.
Na langdurigen, in zeer vriendschappelijken geest gevoerde
besprekingen werd overeengekomen, dat de besturen der
Journ.Vereenigingen zich zullen wenden tot de Vereeniging
„De Ned. Dagbladpers" met verzoek om medewerking tot
het benoemen eener gemengde Commissie, welke zich het
ontwerpen eener zoodanige schaal van minima zou ten doel
stellen. Voor zoover het Dagelijksch Bestuur van „De Ned.
Dagbladpers" aanging, verklaarde het zich bereid deze poging
in de algemeene vergadering te steunen, overtuigd als het
bleek, dat hiermede een gezonde dagbladexploitatie niet zou
worden geschaad maar gebaat.
Collega VAN AS had daarna een conferentie met onzen
vice-voorzitter te diens huize.
Dientengevolge is onder dagteekening van 2 December
aan het Bestuur der Vereeniging „De Ned. Dagbladpers" het
navolgende schrijven gezonden:
'S-GRAVENHAGE, 2 Dec. 1918.
Aan het Bestuur van de
Vereeniging De Ned. Dagbladpers
Amsterdam-
Mijne Heeren,
De Besturen van den Ned. Journ. Kring en van de Roomsch-
Kath. Journalisten-Vereeniging hebben de eer, als gevolg van
een conferentie met het Dag. Bestuur uwer vereeniging, aan
uwé algemeene vergadering medewerking te vragen voor eene
samenwerking van uwe vereeniging met de in aanhef genoemde,
ten einde te geraken tot eene, voor de meeste jour-

nalisten dringend noodige verhooging van de salarissen, eventueel
tot vastlegging eener salaris-regeling op vasten basis,
voor de aan uwe bladen verbonden journalisten.
Ofschoon het ons bekend is, dat door enkele ondernemingen
reeds in dien geest is of wordt gehandeld, meenen wij toch
dat zoodanige gunstige arbeidvoorwaarden nog al te veel ontbreken,
een toestand die, vooral in dezen tijd, niet mag
worden bestendigd.
Zoo eenigzins mogelijk zouden wij daarom gaarne, in overleg
met uw Bestuur, komen tot de vaststelling van eenige
minima voor de onderscheiden functiën, minima die niet
zouden aangeven de voldoende salariëering in bepaalde gevallen,
maar die zouden moeten worden beschouwd als de bedragen,
waarbeneden men in dezen tijd niet.kan salariëeren, zonder
de levens-existentie der betrokkenen te schaden.
Een dergelijke minima-schaal, in overleg tusschen uwe
vereeniging en de onze vastgesteld, zou, naar wij ons vleien,
het vertrouwen hebben zoowel van werkgevers als van werknemers
in ons vak.
Het is daarom dat wij uwe Vereeniging uitnoodigen uw
Bestuur, overeenkomstig art. 3 van uwe Statuten in dezen,
de noodige machtiging tot overleg in bovengenoemden geest
wel te willen verleen en.
Het spreekt wel vanzelf, dat hiermede niet wordt geraakt
aan de bevoegdheid van Directies en journalisten om, onafhankelijk
van dit pogen, zoodanige verbeteringen aan te
brengen of te verzoeken als wenschelijk zullen voorkomen.
• Met hoogachting teekenen :
namens den Ned. Journ.-Kring,
(get) G. G. VAN AS,
Secretaris.
Namens de R. K. Journ.-Vereeniging,
(get.) C. ALEVEN,
Secretaris.
Een besehuldiging.
In De Nederlander van 7 Augustus j.1. schreef ür. F. J.
KROP, predikant te Rotterdam, een ingezonden stuk dat als
volgt begon:
„Had alleen Het Vaderland, of een ander blad van dezelfde
politieke tendance in den huidigen wereldstrijd, een hatelijkheid
aan mijn adres ten beste gegeven, naar aanleiding van
mijn benoeming tot doctor in de godgeleerdheid honoris causa,
ik had er schouderophalend het zwijgen aan toe gedaan.
In zekere perskringen, waar voor financieele vergoeding alles
gedaan wordt en zelfs schijnbaar neutrale berichten met grof
Duitsch (of ander) geld worden betaald (ik weet wat ik schrijf),
kan men nu eenmaal de dingen niet anders zien dan door
een zekere handelsbril."
Naar aanleiding van deze woorden werd aan Dr. KROP
het volgende schrijven gezonden:
WelEerw.Z.G. Heer,
's-Gravenhage, 19 Augustus 1918.
WelEerw.Z.Gel. Heer Dr. F. J. KROP,
Rotterdam.
Onder dagteekening van 7 Aug. 1.1. werd door U in De Nederlander
o. a. het navolgende geschreven:
„In zekere perskringen, waar voor financieele vergoeding
alles gedaan wordt, en zelfs schijnbaar neutrale berichten
met grof Duitsch (of ander) geld worden betaald, kan men
nu eenmaal de dingen niet anders zien dan door een zekere
handelsbril."
Het Bestuur van den Ned. Journ. Kring meent deze beschuldiging
tegen een deel der pers niet onopgemerkt te mogen laten
voorbijgaan, en zal het op hoogen prijs stellen, wanneer het door
Uwe inlichtingen in de gelegenheid wordt gesteld, tegen de door
U gesignaleerde corruptie, waarover U met zooveel stelligheid
spreekt, te kunnen optreden.
Het noodigt U derhalve dringend uit, die inlichtingen aan ondergeteekenden
wel te willen verstrekken.
Namens het Dag. Bestuur,
Hoogachtend,
D. HANS, w.n. Voorzitter.
G. G. VAN AS, Secretaris.
Hierop werd na twee weken van Dr. KROP het volgende
antwoord ontvangen:
Rotterdam, 2 September 1918.
Aan het Dag. Bestuur van den Ned. Journalistenkring.
Mijne Heeren,
Met genoegen wil ik U de gevraagde inlichtingen verstrekken,
zoodra de heer Van As zijn leedwezen betuigt over het stukje
M A A N D B L A D 213
dat in zijn blad verscheen en dat niet herroepen werd, stukje
waarvan hij de steller is (zie nummer 6 Aug. 2e bladz. 3e kolom)
en dat ik kleineerend acht voor mij, beleedigend voor de Parijsche
theologische faculteit. Ook voor het scheeve van zijn naschrift op
mijn ingezonden stuk verwacht ik excuus.
Ziet de heer v. A. een en ander niet in, dan vraag ik alleen
gastvrijheid voor een nieuw ingezonden stuk. Ik wensch niet,
waar ik werd aangevallen, de redactiedeur voor mijn neus te zien
sluiten, als er minder aangename waarheden worden gezegd.
Hoogachtend,
F. J. KROP.
P. S. Gedurende de maand September ben ik met vacantie.
De heer Van As heeft dus den tijd.
Op dit schrijven is het volgende antwoord gezonden:
's-Gravenhage, 5 September 1918.
Den WelEerw.Z.G. heer Dr. F. J. KROP,
/ Rotterdam.
WelEerw.Z.G. Heer,
Niet zonder verbazing namen wij kennis van Uw schrijven d.d»
2 Sept. Wij kunnen niet aannemen, dat het aan een scherpzinnig
en ontwikkeld man als U kan ontgaan zijn, dat de qualiteit, waarin
de tweede ondergeteekende in dit en in het vorig schrijven van
het Dag. Bestuur optreedt, eene geheel andere is dan die, waarin
hij handelde als redacteur van De Nederlander; dat die beide
qualiteiten niets met elkander te maken hebben. En dat met name
Uw geschil met De Nederlander niets te maken heeft met het
verzoek, dat de Nederlandsche Journalistenkring door middel van
zijn Dagelijksch Bestuur tot U richtte, moet U dus duidelijk
zijn. In ieder geval: dat Bestuur kan zich op dezen zijweg niet
laten afvoeren. Ook zonder eenig onderschrift onder Uw ingezonden
stuk van 7 Aug. 1.1. in De Nederlander blijft de daarin door U
uitgesproken beschuldiging van kracht. Wanneer het U inderdaad
ernst is met Uwe betuiging, dat U ons „met genoegen" de gevraagde
inlichtingen wilt verschaffen, dan verzoeken wij U dit te doen
zonder eenig voorbehoud, dat voor U zou gelegen zijn in den
naam van den tweeden ondergeteekende, die eenvoudig q. q.
handelt. Om dezelfde reden bestaat er voor ons geene aanleiding,
om de zaak gedurende de maand September te laten rusten. Wij
willen U in Uwe vacantie niet storen, maar indien de moeite
niet te groot is, zouden wij op een eenigszins spoedig antwoord
toch wel zeer veel prijs stellen, te meer waar ons Bestuur op 14
September vergadert.
Met hoogachting,
Het Dag. Bestuur van den N. J. K.
D. HANS, w.n. Voorzitter.
G. G. VAN AS, Secretaris.
Op dit schrijven was einde October nog geen antwoord
ontvangen. Het Kringbestuur zond toen dezen brief:
Weleer-w. Zeergel. Heer,
's-Gravenhage, 29 October 1918,
Tot ons groot leedwezen mochten wij tot dusver geen antwood
ontvangen op Uw schrijven van 5 September, hoewel, naar Uw
eigen mededeeling, Uwe vacantie aan het einde dier maand was
afgeloopen.
Wij verzoeken U daarom beleefd, ons thans omgaand Uw
antwoord op dat schrijven te doen toekomen.
Hoewel — naar wij U reeds hebben medegedeeld — Uw
bezwaar tegen het feit, dat de heer Van As onze vorige brieven
mede heeft onderteekend, door ons in geen enkel opzicht werd
gedeeld (aangezien hij in dezen niet optrad als hoofdredacteur
van De Nederlander, maar als Secretaris van onzen Kring), hebben
wij den heer Van As toch verzocht, aan deze correspondentie
geen deel meer te nemen. Zoodoende is dit bezwaar van U
ondervangen en zien wij thans het reeds lang beloofde antwoord
spoedig tegemoet.
Hoogachtend,
Namens het Dag. Bestuur,
Mr. L. J. PLEMP VAN DUIVELAND.
Voorzitter,
D. HANS, Vice-voorzitter.
Op dit schrijven ontving het Kringbestuur op 7 November
een antwoord, dat in hooge mate onbevredigend is en dat,
aangezien het allerlei uitweidingen over bijzaken betreft, hier
niet wordt gepubliceerd. Dr. KROP verzuimt zijn beschuldiging
te bewijzen. Hij deelt thans mede dat de persoon,
van wien hij zijn inlichtingen had, hem niet heeft toegestaan
om de feiten aan het Kringbestuur mede te deelen. Het
Bestuur kan thans niet anders doen dan de zaak be-eindigen,
maar het geeft als zijn meening te kennen, dat dr. KROP,
door ernstige beschuldigingen te publiceeren die hij thans
niet blijkt te kunnen bewijzen, zich heeft schuldig gemaakt
aan laster.

214
Ledenlijst.
M A A N D B L A D
Aangenomen als gewoon lid;
Mrs. EIND WILKIE, correspondente van de New-York Times,
Plein 22, den Haag.
J. f. L. VAN ZUYLEN, red. De Militaire Groene en Onze
Eilanden, Nieuw-Helvoet (tot dusver buitengewoon lid).
Bedankt als gewoon lid:
U. DRONRIJP UGES, Amsterdam.
H. J. M. VAN WICKEVOORT CROMMELIN, Amsterdam.
Adresverandering:
W. F. M. VAN SCHAIK, van Spanjaardslaan 83 naar Vijverstraat
13, Leeuwarden.
Mr. J. KALFF Jr., van Plantage Middenlaan n naar Nieuwe
Keizersgracht 46, Amsterdam.
R. W. LAMMERS, van Kinkerstraat 95 s naar Marnixstraat 390 1 ,
Amsterdam.
Mej. A. BUINING, van Verlengde Heereweg i a naar O. Ebbingestraat
43 d , Groningen.
lieieeliiip uit ie Plaatselijke Veraippii.
De Amsterdamsche Pers.
De vereeniging „De Amsterdamsche Pers" hield Vrijdag
29 November een buitengewone ledenvergadering in „Palais
Royal". Deze vergadering was uitgeschreven ter behandeling
van de Statuten-wijziging, noodig geworden in verband met
de wijziging der Kring-Statuten.
Met 28 tegen 6 stemmen werd tot Statuten-wijziging besloten.
In art. 1 dat luidde „De Vereeniging draagt den naam
van „De Amsterdamsche Pers", afdeeling van den Nederlandschen
Journalisten-Kring" enz. zijn thans de woorden
„Afdeeling van den Nederlandschen Journalisten-Kring"
geschrapt.
Het bestuur had voorgesteld, art. 4: „De vereeniging sluit •
zich aan bij den Nederlandschen journalisten-Kring. Tot
gedelegeerden in het bestuur van den Nederlandschen Journalisten-Kring
zijn alleen bestuursleden benoembaar", te
schrappen.
Het bestuur was van oordeel, dat afscheiding van den
Kring de logische consequentie was van den duidelijk gebleken
wensch eener vroeger gehouden ledenvergadering der A. P.
om verandering te brengen in de verhouding die tot dusver
tusschen den Kring en de plaatselijke vereeniging te Amsterdam
bestond.
Uit de ledenvergadering gingen stemmen op, die van afscheiding
verzwakking van den Kring vreesden. Na een zeer
geanimeerde discussie in de bijzonder druk bezochte vergadering
werd met 2/ tegen IJ stemmen het bestmirsvoorstel tot
afscheiding vertvorpen.
Bij de ' rondvraag bracht collega SCHOTTING het incident-
Vermeulen in het Concertgebouw ter sprake. Het bestuur
zegde toe in een spoedvergadering op Zaterdagmiddag 4 uur
deze zaak te behandelen.
L. P. v. D. BROEK, 2e Secretaris.
Haagsehe Journalisten Vereeniging.
Het bestuur der Haagsehe Journalisten Vereeniging hield
Vrijdag 29 November 1.1. een vergadering. Hoofdpunt deiagenda
was de behandeling der concept-statuten zooals deze
destijds van de hiervoor ingestelde commissie werden ontvangen,
later door voorzitter en secretaris dier commissie nog
gewijzigd in verband met de nieuwe Kring-statuten. De ontwerp-statuten,
zooals zij thans door het bestuur zijn vastgesteld,
zullen eerlang ter kennis van de leden gebracht worden.
De ledenvergadering, ter behandeling van de nieuwe statuten
zal vermoedelijk nog dit jaar, anders in het begin van 1919
worden gehouden.
Voorts besloot het bestuur, aan het Kringbestuur adhaesie
te betuigen met de voorgenomen salarisactie, zich bereid
verklarend om zoo noodig en desgewenscht wat 's-Gravenhage
betreft, zijn medewerking te verleenen.
Nog kan medegedeeld worden dat voorzitter en secretaris
hun opwachting gemaakt hebben bij den nieuwen minister
van binnenlandsche zaken, Jhr. RUYS DE BEERENBROUCK, in
diens kwaliteit als voorzitter van den raad van ministers,
en bij den nieuwen burgemeester Mr. PATIJN.
VAN MEURS, Secretaris.
Binnenland.
Aanpakken!
De vrede is er, al moet hij nog gesloten worden. De
wereld herademt. En van alle kanten wordt gesproken over
„den nieuwen tijd".
In de eerste toekomst heeft ieder volk op ieder gebied
tot taak: wederopbouw, herstel, restauratie.
Hoe staan wij?
Hoe zullen wij, journalisten, die nieuwe periode ingaan?
en zullen wij ons economisch weten te sterken?
Dit is zeker: aan alle kanten wordt thans door groepen
van ons volk gestreden om de arbeidsvoorwaarden te verbeteren.
Natuurlijk, dit is eigenbelang. Maar de som van dit
eigenbelang is het algemeen belang, is het geluk der nieuwe
gemeenschap in z'n hoogsten vorm. De taak van wederopbouw
en restauratie kan, op geen enkel gebied, ter hand
worden genomen door menschen die weten, dat aan htm
eigen positie nog veel ontbreekt. Er is thans niemand, die
niet het woord democratie in den mond neemt, maar de
eerste en de beste wet der democratie is: het scheppen van
zoo goed mogelijke levens- en bestaans-voorwaarden voor
iedereen. Vandaar dat er thans een algemeen dringen is
naar positie-verbetering en dat overheid en particulieren aan
dien drang royaal gehoor gaan geven.
En wij? Is er voor ons geen reden voor actie? Zijn onze
economische omstandigheden over 't algemeen zoo, dat zij
ons, voor zoover dat daardoor bereikbaar is, veroorloven aan
den zonkant van het leven te loopen?
O neen.
Daarom mogen ook wij de nieuwe periode niet ingaan,
zonder met elkander een krachtige poging te hebben gedaan
om onze positie te verbeteren.
Het Kringbestuur heeft dit begrepen. Reeds sloeg het de
hand aan den ploeg. Men zal er in dit nummer het bewijs
van vinden. Het is in overleg getreden met de directeurenvereeniging
en het zal het daarbij stellig niet laten. Maar,
collega's, wal doet gij zelf? Want gij moet één ding niet
vergeten: in ons vak kan het Bestuur der vereeniging onmogelijk
datgene doen, wat in andere vakken en beroepen mogelijk is.
Daarom moeten in ons vak de collega's zelf ook veel meer
doen dan elders. Welnu, gebeurt dit? Wordt er door u gewerkt?
door u, collega's van eenzelfde'krant, gezamenlijk?
Zoo niet, doe het dan. Do it now. Benoemt enkele collega's
tot uw woordvoerders, in commissie, en overlegt te samen
wat gij zult doen en hoe gij bij uw directie het best kunt
optreden. Laten vooral de beter-gesitueerden hier niet achter
blijven, maar aan zulk een beweging hun zedelrjken steun
geven.
Pakt aan, vrienden!
In het vorig Maandblad stond een simpel berichtje: de
directie van De Residentiebode heeft de salarissen met 30 °/„
verhoogd. Dat is een daad. Het is onze rotsvaste overtuiging,
dat zulk een daad aan de meeste bladen mogelijk is. Voor
vrijwel alle kranten is de post redactie-salarissen slechts een
onderdeel, en kan best worden opgevoerd. Telkens, als de
inkt en het papier duurder werden, hebben, de directie's de
tarieven verhoogd. Welnu, de verhooging van de salarissen
dient voor de directie's even onafwendbaar te zijn als de
verhooging van de prijzen der grondstoffen. Het levende
materiaal is minstens zoo belangrijk als het doode. De
directeuren-vereeniging vergadert, om in „den nieuwen tijd"
de verhooging der abonnements- en advertentie-prijzen te
handhaven. Welnu, laten de directeuren dan spoedig ook een
post uittrekken voor een belangrijke salaris-verhooging.
Begrijpt,, collega's, uw plicht. Het Kringbestuur zal (toen
wat het kan.

Doet gij het ook.
Doet gij het nu.
Benoemt, aan uw krant gezamenlijk, een commissie, die
uw belangen gaat bepleiten. Overweegt wat er aan uw positie
ontbreekt en leg dat uw directie voor. Zegt haar, dat gij de
nieuwe periode niet blijmoedig kunt ingaan, wanneer uw
positie niet belangrijk verbeterd- is. Wijst er op, dat deze
verhooging op het budget der krant van weinig invloed kan
zijn. In een woord: voert actie. Het Kringbestuur belooft u,
de leiding te zullen geven die noodig is. Misschien ook acht
gij het wenschelijk niet zelfstandig op. te treden, maar het
resultaat af te wachten van de actie van het Kringbestuur.
Dit moet gij zelf overwegen.
Laat ons zoo te samen trachten, onze positie wat onbekrompener
te maken.
Aanpakken, collega's!
*
Nadat het bovenstaande geschreven was, hebben er twee
gebeurtenissen plaats gehad.
In de eerste plaats heeft het Bestuur der Roomsch-Katholieke
Journalisten-Vereeniging aangeboden, in de salarisbeweging
met ons samen te werken. Gaarne heeft het Kringbestuur
dit aanbod geaccepteerd: die samenwerking kan niet anders
dan aan de zaak ten goede komen.
In de tweede plaats stond het Bestuur der Directeurenvereeniging
een conferentie toe, die op 30 November plaats
had. Helaas waren de vice-voorzitter en de penningmeester
van den Kring door ongesteldheid verhinderd aan die conferentie
deel te nemen: de voorzitter had om gezondheidsredenen
reeds vroeger te kennen gegeven haar niet te kunnen
bijwonen. Zoo moest collega VAN AS, altijd bereid om, in
weerwil van zijn drukke en veelzijdige bezigheden, den Kring
te dienen, alleen op reis, doch in Amsterdam vond hij het
bestuurslid SCHOTTING bereid mede van de partij te zijn.
En het resultaat?
Het is voorloopig dit: er zal (wanneer de algemeene vergadering
der Directeuren-vereeniging het besluit goedkeurt)
een commissie worden benoemd uit de directeuren en de
journalisten, die een bepaald stel verlangens (minima, normen
enz. voor iedere groep in ons vak) zal ontwerpen. Natmirlijk
zal deze commissie moeten trachten, een voldoende salarisregeling
over de geheele linie te ontwerpen, in dezen zin, dat
daarin een algemeene verbetering voor hen die haar behoeven
ivordt neergelegd. En deze zaak kan dan het begin zijn van
een vollediger regeling onzer rechtspositie, in de naaste
toekomst, op collectieven grondslag.
Natuurlijk zal de commissie met grooten spoed en bijzondere
voortvarendheid moeten werken.
Dat kan en moet.
Het mag verwacht worden van de vertegenwoordigers der
journalisten en evenzeer van die der directeuren.' de bespreking
met laatsgenoemden is trouwens van zeer aangenamen en
vriendschappelijken aard geweest.
Natuurlijk behoudt ieder journalist steeds volkomen vrijheid,
om zelfstandig voor zijn belangen óp te komen bij zijn
directie. Verwacht mag echter worden dat, als de commissie
slaagt, ieder directeur zijn moreele verplichting zal begrijpen
om aan haar concept te voldoen. Het begin is goed: laat
ons nu zien hoe het verder loopt. En wie onzer iets te
adviseeren heeft: de kolommen van het Maandblad staan
natuurlijk voor hem open. Aanpakken!
* *
*
Naschrift. — De algemeene vergadering der Directeurenvereeniging
heeft het voorstel tot benoemen van een commissie
goedgekeurd. In de commissie zi/n benoemd de keeren A. G.
Boissevain, Ferd. Wierdels en J. W. Reese, die zich nog
twee directeuren va?i kleinere bladen zullen assumeeren.
M A A N D B L A D 215
Als de vrede komt....!
Als de vrede gekomen is, zal de duurte nog lang aanhouden!
Hoe lang weten wij niet, maar alle economen zijn het er
over eens, dat een daling van de prijzen der levensmiddelen
of levensbehoeften niet zoo vlug zal gaan, als sommige leeken
denken. Nog langen tijd zal alles even duur blijven. Dit
hebben Rijk, gemeente en ook particulieren begrepen, welke
in 1918 opnieuw salaris-verhoogingen of duurte-toeslagen gegeven
hebben. De gemeenteraden hebben, wel inziende, hoe
noodzakelijk ze waren, deze zonder veel discussies toegestaan,
het Rijk is, na het bekende rapport der Staatscommissie-Stork,
ook met verhoogingen gekomen. Telkens verschijnen voorts
juist in deze dagen berichtjes in de bladen van nieuwe verhoogingen
of salaris-acties.
Vroeger is er eens een enquête ingesteld naar onze salarissen,
't Zou wel de moeite waard zijn, deze thans eens te vergelijken
met andere tractementen. Vaak doen onze collega's
wat geheimzinnig, als hun gevraagd wordt, hoeveel ze verdienen.
Misschien ook geneeren zij zich er voor! Bij verschillende
kranten zijn de salarissen nog bedroevend laag,
of ternauwernood in' verhouding tot de tijdsomstandigheden,
om een veel gebruikt woord te gebruiken. Tot onzen spijt
zijn wij niet in staat, volledige gegevens te publiceeren.
Zooals reeds gezegd, de collega's zijn nogal geheimzinnig op
dit punt. Wel hoort men soms: „aan dit of dat blad is weer
een toeslag gegeven", hetgeen onlangs nog aan het Handelsblad
geschiedde, waar de directie terecht heeft ingezien, dat de
duurte voortduurt, ook al komt de vrede Ons is nog
ter oore gekomen, dat deze toeslag gevolgd zou worden door
een nieuwen gedurende de wintermaanden.
Een geroutineerd verslaggever, die meer dan vijf jaren aan
een groot dagblad werkt, moest in de tegenwoordige omstandighen
tusschen 2500 en 3000 gulden verdienen, zoo kan
men vaak hooren als collega's met elkaar praten. Een salarisstatistiek
zou op dit punt echter bedroevende resultaten
opleveren.
Laten wij niet vergeten, dat op onze dagtaak gewoonlijk
avond- of soms nachtwerk volgt, tenminste in de groote
steden, waar de journalist ook de meeste ervaring op kan
doen. „Een journalist is 24 uur in dienst van zijn blad", is
een gevleugeld woord. Helaas worden wij in verhouding
daartoe lang niet betaald. Steeds staat toch de journalist
gereed, voor zijn krant er op uit trekken bij nacht en ontij,
soms op erg losse geruchten. Vaak bevindt hij zich in gevaar,
hetgeen vooral in dezen oorlogstijd of op relletjes-dagen gebleken
is.
En vergelijkt men nu zijn salaris met dat van rijksambtenaren,
die om 5 uur of vroeger regelmatig naar huis gaan,
en wier algemeene ontwikkeling vaak minder is, wat zien
wij dan! De journalisten-salarissen kunnen deze vergelijking
gewoonlijk niet doorstaan. Tenminste het meerendeel ervan.
Wij hebben eens de moeite genomen, de nieuwe tractementen
der rijksambtenaren na te gaan, wier beroep eenigszins
met het onze op één lijn gesteld kan worden. Volgens de
nieuwe regeling verdienen de commiezen na vijf jaar f 2500
tot f 3000; hoofdcommiezen beginnen met f 2800 en klimmen
op tot f 3800, referendarissen: f 3200 tot f 4800. Ook de
ambtenaren in gemeente-dienst en zij, die in particuliere
bedrijven werkzaam zijn, overtreffen ons gewoonlijk in tractement.
Men informeere maar eens bij kennissen of bij onze
„relaties", zooals journalisten zeggen.
En waar de duurte blijft aanhouden, is het dus zeker
noodzakelijk, dat dezen winter opnieuw extra-verhoogingen
worden gegeven. Vele collega's vonden bij hun directeuren
verleden jaar een welwillend oor. Enkele gingen zelfs in eens
600 a 700 gulden vooruit. De directies van Handelsbladl
N. R. Ct. en Het Nieuws van den Dag gaven het voorbeeld
destijds. De Journalisten-Kring zond aan de kranten-directies
een circulaire, welke ook haar uitwerking niet gemist zal
hebben.
Wat gebeurt er nu in dezen winter, nu juist de Statuten
van den Nederlandschen Journalisten-Kring zoodanig gewijzigd
zijn, dat er meer opgekomen zal worden voor de economische
belangen der leden?
AMSTERDAMMER.
De collectieve arbeidsovereenkomst — nu of nooit!
Met genoegen las ik hedenavond het door het bureau-
BELINFANTE verspreide bericht, dat het Bestuur van den
Ned. Journalistenkring bij de Vereeniging „De Nederlandsche

216
Dagbladpers" een krachtige actie zal voeren om verbetering
te verkrijgen in de salarissen der journalisten. Dat deze
salarissen in het algemeen veel te laag zijn, is een waarheid
die in het orgaan der vakvereeniging niet meer behoeft te
worden herhaald; hoeveel te erger zal dit zijn waar de wereldoorlog
de prijzen van alle levensbehoeften schrikbarend heeft
omhoog gedreven, het zich laat aanzien dat die prijzen
voorshands niet noemenswaard zullen dalen en het waarschijnlijk
uitgesloten is dat de normale prijzen van vroeger ooit
zullen terugkeeren. Een salarisverhooging over de heele
linie is dus noodzakelijk.
Ik voorzie van het bestuur van de Vereeniging De Nederlandsche
Dagbladpers op het alleszins billijke verlangen van
het Kringbestuur geen tegenwerpingen. Er zijn er onder dat
bestuur die de nooden van den journalistenstand alleszins
beseffen. Alleen vraag ik mij af, of een hopelijk gunstige
beschikking op het verzoek wel voldoende effect zal sorteeren
voor het meerendeel der journalisten zelve. Het Bestuur kan
zich bepalen tot een platonische bereidverklaring om het
Verzoek van ons Bestuur te overwegen, subsidiair tot een
platonische aansporing tot de leden om de salarissen te verhoogen;
het kan in het gunstigst geval aan zijn leden in het
algemeen een leiddraad of stelregel aan de hand doen.
Maar dan blijft het de vraag of, en zoo ja op welke wijze,
de leden individueel aan dit.alles zullen meenen te moeten
gevolg geven .... of niet te moeten gevolg geven.
De eene directeur of eigenaar zal tijdens den oorlog de
salarissen aanmerkelijk hebben verhoogd, de ander weer
minder of heelemaal niet en dan hangt het weer af van het
peil van het salaris vóór de wereldcrisis of zelfs in het
eerste geval het huidige salaris nog voldoende is. Mij dunkt
dat de ongelijkheid in de journalisten-salarissen, en in ieder
geval de ontoereikendheid, nimmer zoo groot zullen zijn geweest
als thans.
Wat ik met het bovenstaande zeggen wil is dit: wij mogen
niet meer afhangen van persoonlijke willekeur; wij moeten
't thans aansturen op de collectieve arbeidsovereenkomst. Nu
of nooit! De pas vervlogen dagen hebben ons een machtige
sociale beweging doen kennen; tal van bonden hebben hun
eischen op sociaal terrein naar voren gebracht; waarom wij
niet? Men beschouwe een collectieve arbeidsovereenkomst
niet als te „werkmansachtig"; juist door die overeenkomst
hebben de werklieden in het dagbladbedrijf het relatief zooveel
beter dan wij — dat verlieze men niet uit het oog!
En men beginne weder niet met het oude argument van
de ongelijkheid van personen en toestanden in ons vak; ik
zal de gegrondheid daarvan niet ontkennen, maar daar tegenover
staan zooveel misstanden, dat een nivelleering hard
noodig is. De financieele ongelijkheid moet er uit!
Men treft, om maar één ding te noemen, in ons vak nog
veel te veel uitbuiting van werkgeverszijde aan van goedkoope
liefhebberij-krachten die de markt bederven.
De bezwaren, gelegen in de uiteenloopendheid van velerlei
factoren in het dagbladbedrijf, zouden op veel punten zijn te
ondervangen. Een deskundige commissie uit ons midden,
later te combineeren met een commissie uit „De Nederlandsche
Dagbladpers", zou ongetwijfeld zeer veel normen
kunnen vaststellen welke voor. een collectieve arbeidsovereenkomst
als te bezigen maatstaf zouden kunnen dienen,
dit is een kwestie van later orde. Wordt er uit onzen Kring
zulk een commissie gevormd, dan hoop ik alleen dat ze niet
een „kapstok" zal worden, doch met spoed haar werk zal
afdoen.
In ieder geval, thans is het de tijd om de koe eens bij de
horens te vatten. Misschien bouw ik me luchtkasteelen; maar
ik hoop dat de collectieve arbeidsovereenkomst het eerste
groote werk zal worden van den Journalisten-Kring in haar
nieuwe gedaante van zuiverder vak-vereeniging.
Een journalist uit het midden des lands.
Harry Smits, t
In de laatste sombere November-dagen is HARRY SMITS,
redacteur van de Nieuwe Groninger Courant, gestorven,
slechts zes en twintig jaar oud. Zijn dood heeft onder de
Groningsche journalisten groote droefheid gewekt.
Hij was een zonnige jongen, die het leven „wonderlijk"
noemde, voor wie elke dag een nieuwe vreugde was, die de
wijsheid van Pallieter had verstaan, maar ook een ernstig en
alles begrijpend man, wanneer zijn vrienden daaraan behoefte
hadden, wanneer zij met hun zorgen bij hem kwamen. Hij
M A A N D B L A D
was een uitnemend journalist, hij hield van zijn krant, hij
beloofde veel voor zijn toekomst!
Van „Groningen en Groningers" schreef hij, onder het
pseudoniem „Gruno", in de Nieuwe Amsterdammer. In deze
frissche, vlot geschreven brieven gaf hij, juist en scherp, zijn
indrukken weer, van de stad, waar hij als Hollander, sinds
eenige jaren leefde. Een Groningsche brief, verhalend van
Groningen's nieuwen burgemeester, werd slechts half voltooid.
De dood maakte een einde aan zijn werk en aan zijn mooie,
jonge leven.
Wij zullen thans HARRY SMITS niet meer zien op de plaats,
waar ons werk ons met hem te zamen bracht, niet meer in
onzen kring
Slechts weinigen van u, leden van den Journalisten-Kring,
hebben hem gekend, doch tot u allen was het mij een behoefte,
te spreken van hem, die met ons leefde en werkte,
wiens gemis wij sterk zullen gevoelen en die wij dankbaar
zullen zijn voor het voorbeeld, dat hij ons gaf in zijn werk
en de zonnige blijheid en hartelijke vriendschap, die hij in
ons leven bracht.
ANNIE BUIN1NG.
Representatie.
De Nieuwe Rotter dannche Courant heeft de mededeeling
bevat, dat bij de huldebetooging ter eere van den koningin
op de Maliebaan in Den Haag de Haagsche Journalisten
Vereeniging vertegenwoordigd is geweest door haar voorzitter,
mr. VAN BOLHUIS. Tot, mijn leedwezen heb ik geen reden,
aan de juistheid van dit bericht te twijfelen.
Ik zal niet trachten, de kolommen van ons Maandblad
tot een politiek debat aan te wenden, maar wijs erop, dat
ook de meest overtuigde nationalist en orangist mij zal willen
toegeven, dat de Maliebaan-betooging in de eerste plaats een
anti-sociaal democratisch karakter droeg.
Dit laatste juist was de oorzaak, dat de vertegenwoordiging
der Haagsche Vereeniging bij deze bijzondere gelegenheid op
mij als sociaal-democraat een buitengewoon onaangenamen
indruk heeft gemaakt. Tot dusver heb ik steeds hoogelijk
gewaardeerd, dat in verzamelingen van uiterst heterogene
elementen als onze Kring en plaatselijke vereenigingen uit
den aard der zaak zijn, ieders politieke overtuiging wordt
gerespekteerd. Dit is trouwens een levensvoorwaarde voor
onze organisaties. Anders wordt zoowel de collegiale samenwerking
in het belang van vak en vakgenooten als het gezellig
verkeer onmogelijk. Dan zou er wrijving komen, welke op
den duur ertoe zou moeten leiden, dat het de een of andere
groep journalisten van een bepaalde politieke overtuiging
onmogelijk zou worden, van onze journalisten-organisaties lid
te blijven. Dit zou grootenlijks te betreuren zijn, niet alleen
voor die groep journalisten, maar ook voor de organisaties,
welke op deze wijze niet langer de geheele Nederlandsche
journalistiek zouden vertegenwoordigen.
Van den eenig juisten regel, door onze landelijke en
plaatselijke vereenigingen op dit punt tot nu toe gevolgd,
is door de representatie der Haagsche Journalisten-Vereeniging
bij de Maliebaanbetooging afgeweken. Ik., heb er een oogenblik
over gedacht, te trachten, in de Nieuwe Rotterdamsche
Courant de mededeeling opgenomen te krijgen, dat mr. VAN
BOLHUIS bij • deze betoöging geenszins geacht kon worden, de
gevoelens te vertolken van alle leden der vereeniging die
hem het vertrouwen om het presidium te bekleeden heeft
geschonken. Ik heb dit nagelaten, daar ik de zaak niet op
de spits wilde drijven, te minder, wijl ik me vooralsnog vlei
met het vermoeden, dat onze waarde en hooggeachte collega
VAN BOLHUIS, aleer hij zich naar de Maliebaan begaf, de
zaak niet grondig en principieel heeft overdacht. Ik stel ze
hier aan de orde, vertrouwende dat een herhaling van een
dergelijke ongewenschte representatie zal achterwege blijven.
Het Kroonprins-interview.
LUIKINGA.
In het avondblad van het Handelsblad van 21 November
komt onder het opschrift: „Interview met den ex-Kroonprins",
een verhaal voor, waarin de indruk gewekt wordt, alsof de
beide verslaggeefsters van dat blad een onderhoud hebben
gehad met den ex-Kroonprins van Duitschland.
Dit is fiiet het geval geweest, tenzij het woord „onderhoud"
beteekent het schreeuwen van één vraag over mijn hoofd
heen, terwijl ik met den Kroonprins stond te praten. Het
korte gesprek heeft uitsluitend plaats gehad tusschen onder-

geteekende en den ex-kroonprins Wilhelm, waarbij nog een
Telegraaf-coWtga. en de eerste luitenant Von Muilen tegenwoordig
waren. Achter ons aan was een der beide Handelsbladcollega's
— wat te begrijpen is — mee in de couloir geslopen.
Het zou evenzeer begrijpelijk geweest zijn, als zij van deze
situatie een bescheiden gebruik hadden gemaakt, doch om
zich de eer van zulk een interview met zekere vrijmoedigheid
toe te eigenen, is een staaltje van journalistiek fatsoen,
waarvan ondergeteekende de qualificatie gaarne aan het oordeel
van loyale collega's overlaat.
Indie.
Uit de-n-Oost.
J. C. E. SAND,
. Verslaggever Be Telegraaf.
Ik wilde u geruimen tijd geleden reeds iets vertellen van
den jongsten vorm van journalistiek hier in Indië, een in
Nederland evenals elders reeds ingeburgerde: de parlementaire.
Ze ontstond hier eind Juni, toen de Volksraad de behandeling
van de Indische begrooting voor 1919 begon, en dat ik er
niet éér aandacht aan wijdde, is toe te schrijven aan de
Spaansche ziekte in de eerste plaats en aan 't gebrek aan
werkkrachten, met al de gevolgen daarvan, in de tweede.
Langer mag ik de behandeling van m'n onderwerp niet
uitstellen, want de tweede Volksraadszitting, in October, is
reeds in 't vooruitzicht. Maar ik koppel er nu meteen de
Spaansche ziekte en de werkkrachtennood aan vast, begin
zelfs met een en ander daarvan te vertellen.
Ik weet niet in hoeverre de moederlandsche bladen onder
de Spaansche ziekte te lijden hebben gehad, maar hier is
't eenige weken van Juli zeer erg geweest. Ongeveer driekwart
van het (inlandsch) zetters- en drukkerspersoneel bleef
uit de werkplaatsen weg, menige redacteur of corrector
verdween eenigen tijd van zijn stoel, en tegen al die ellende
hadden de o verblijvenden met extra inspanning te kampen.
Welke bizondere toewijding wederom tot de Spaansche ziekte
predisponeerde ....
Eenige kranten hebben een paar dagen haar aantal bladen
moeten beperken, de post- en telegraafdienst zat mede met
groote ziekterapporten, waarvan de pers den weerslag ondervond,
maar nu is al het leed weer geleden en het absenteïsme
tot het normale (dat onder de inlanders niet zelden abnormaal
is!) teruggebracht.
't Gebrek aan werkkrachten slaat zuiver op den journalistenstand.
Er komt, neen er is een tekort aan redacteuren.
Lieten de Indische kranten toch reeds slechts bij uitzondering
journalisten uit Nederland komen (ik geloof, dat na mij,
medio 1913, geen Indisch blad voor zijn rekening meer een
redacteur uit Nederland betrok), thans is daar, in verband
met de enorme reis-moeilijkheden, in 't geheel geen denken
meer aan. Ondertusschen bleven de vele mutaties in de
journalistieke gelederen aanhouden, enkelen verlieten het vak.
En nu staan we voor een tekort. Natuurlijk kwam er bibit
uit de wereld van onderwijzers, postcommiezen, maar even
begrijpelijk slechts voor de kleinere betrekkingen. En zelfs
deze bibit is schaarsch, want voor alle vakken heerscht een
tekort aan werkkrachten. Er zijn rechtsgeleerden, ingenieurs,
onderwijzers, kantooremployés, enz., te weinig, véél te weinig.
Diensvolgehs stijgen de traktementen en worden de werkkrachten
te allen kant zoo stevig mogelijk door de werkgevers
vastgehouden. Eén voordeel heeft deze toestand, ons
vak blijft uit handen van beunhazen en zij, die geen pursangjournalisten
zijn, verlaten de redactie-bureaux om elders meer
gewin te vinden. Dus een zuivering. Doch daartegenover
staat, dat de overblijvende journalisten meer poot-aan moeten
spelen. Er zijn eenige bladen, waar de redacties reeds geruimen
tijd met een tekort van 1 of 2 redacteuren zitten, zonder
vooruitzicht op aanvulling. Dat de positie der beschikbare
redacteuren tengevolge van deze omstandigheden hechter en
(in contanten) waardevoller is geworden, spreekt vanzelf.
In verband met het bovenstaande deel ik nog mede, dat ook
correctoren hier zeer dun gezaaid zijn en die zich aanmelden,
kunnen nauwelijks op den naam „corrector" aanspraak maken.
Waarmede ik een deel van het doornenpad der huidige
Indische journalistiek onder uw aandacht heb gebracht. Zoodra
de scheepvaart verbindingen beter worden, komt hier
stellig plaats voor eenige goede journalistieke krachten uit
Nederland!
* *
M A A N D B L A D 217
Bij gebr.ek aan een parlement, kenden we geen parlementaire
journalistiek. De Volksraad, een allereerst Indisch parlementair
begin, bracht nieuw werk. De regeering had goed voor de
pers gezorgd: een ruime tribune en een eigen werkkamermet-telefoon.
De journalisten, die de eerste zitting „versloegen",
en dus in Indië het eerste parlementaire werk deden, waren:
Zaalberg van het Bataviaasch Nieuwsblad, Schaap voor de
Javabode en voor het persbureau Aneta (dat korte overzichtjes
aan de niet zelf vertegenwoordigde bladen leverde), Verboom,
Bataviaasch correspondent van het Soer. Handelsblad, Spijkman
van Nifa en ondergeteekende voor de Locomotief. En
er is vergaderd. Eiken ochtend en eiken avond, drie weken
lang. Een tijdperk, waarin meer van koloniale politiek te
leeren viel, dan in vele jaren uit boeken zou zijn te putten.
In het najaar zal de heer Zaalberg niet meer het Bat. Nieuwsblad
vertegenwoordigen. Het zal u reeds bekend zijn, dat de
uitgeefster, de firma Kolff & Co., dit blad verkocht aan een
kongsi, waarvan de ingenieur Kiewiet de Jonge de leider was.
De hoogst bekwame Zaalberg, wiens Volksraads-verslagen
modellen van voortreffelijk verslaggeverswerk waren, moest
voor den nieuweling Kiewiet de Jonge het veld ruimen; een
m. i. betreurenswaardige gebeurtenis.
Naast de Kamer-verslagen staan in Nederland de Kameroverzichten.
Het Volksraad-overzicht is in Indië nog niet
meteen tot bloei gekomen. De redactiestaven zijn hier niet
zóó bezet, dat twee leden naar den Volksraad afgevaardigd
kunnen worden en de Batavia'sche journalisten hebben na
de Volksraads-vergaderingen hun kantoorwerk ter hand te
nemen. Zoodat slechts de Loc., en dan nog ongeregeld,
naast de volledige telegrafische verslagen (een nieuwe ongekende
vreugde voor den telegraafdienst!) beschouwende
overzichten kon brengen. Met de ontwikkeling van den
Volksraad zelf zal de belangstelling van de pers in zijn
werkzaamheden gaan groeien en volledige ontwikkeling van
een eigen parlementaire journalistiek plaats hebben. De
waarde van het Indische dagblad kan er slechts door stijgen.
SEMARANG, 3 Sept. '18. S. DE VRIES.
Buitenland.
Journalisten naar Amerika.
Met het stoomschip Stavangerfjord zijn 12 vertegenwoordigers
van de Scandinavische- Pers van Christiania naar
New-York vertrokken om aldaar studiereizen te maken, o. a.
ARTHUR RACHE {Farmand), SIGURD KONSTAD (Morgenbladet),
JACOB VIDNES (Socialdemokraten) en HERMAN LEHMKUHL
(Verdens Gang) allen uit Christiania; C. J. ENGSTRÖM
(Sveuska Dagbladet), E. PALM (Linköping) en O. JOHANSSON
(Socialdemokraten), allen uit Zweden. De heer E. H. PALMER,
vertegenwoordiger van het Amerikaansch Comité, gaf den
dag vóór het vertrek een afscheidsdiner. Aanwezig waren o.a.
de Amerikaansche Legatie, het Consulair corps, Minister
SCHMEDEMANN en de Consul-Generaal LETCHER.
Minister SCHMEDEMANN hield een lange rede, waarin hij
in het bijzonder wees op de groote vrijheid der pers in
Amerika. Er worden over de geheele wereld 60.000 couranten
uitgegeven, daarvan niet minder dan 22000 in Amerika. Van
deze 22000 verschijnen er 5 pCt. in vreemde talen. Voor 15
jaar waren daar 6000 Duitsche bladen in omloop, thans
minder dan 500. Persvrijheid was onontbeerlijk voor de
democratie en den wereldvrede. Hij wenschte den vertrekkenden,
die studiereizen gingen maken op economisch en
technisch gebied een goede reis en veel succes toe.
In Amerika zullen zij de gasten zijn van een Amerikaansch
Perscomité. Het verblijf in Amerika is voorloopig vastgesteld
op één maand.
Ligt hierin niet iets voor onzen Journalisten-Kring om aan
te pakken?
Hoe velen van ons, die dagelijks over Amerikaansche
(Engelsche en Fransche, enz.) toestanden schrijven, hebben
hun wijsheid alléén opgedaan uit de couranten van dat land?
Groote handel- en scheepvaartmaatschappijen zenden hun
personeel geregeld naar het buitenland, om aldaar de toestanden
op te nemen en later met kennis van zaken het bedrijf hier
op te vatten. Waarvoor zouden onze dagbladen dit niet
eveneens kunnen doen? Het voorbeeld van de Noorsche
pers verdient in alle opzichten aanbeveling en navolging.
Ter aanvulling meld ik nog, dat reeds Noorsche en
Zweedsche journalisten naar Frankrijk en Engeland zijn

218
gezonden, om aldaar de gevolgen van den oorlog op handels-,
economisch en technisch gebied, enz. na te gaan.
Het heeft niet alleen waarde voor den journalist maar ook
voor de betrokken landen, dat zij door eigen landgenooten
worden ingelicht en niet door de pers van daar.
H. J. v. D. B.
Personalia en Berichten.
Binnenland:
— De heer J. LANGHOUT, redacteur aan De Nederlander,
is benoemd tot verslaggever aan het Algemeen Handelsblad.
— In het verslagje over den Gezelligheidsavond van de
H. J. V. vindt men de veronderstelling uitgesproken, dat de
aanwezigen zich als „jarige Napoleons" gevoelden. Heel onwaarschijnlijk
zou dit niet zijn, in aanmerking genomen de
stemming door het onthaal van collega HAAXMAN gewekt;
maar bedoeld was toch iets anders; geschreven werd: jonge
Napoleons.
— In het Concertgebouw te Amsterdam heeft de heer
MATTHIJS VERMEULEN, muziekverslaggever van De Telegraaf,
consternatie veroorzaakt door met een demonstratieven uitroep
zijn misnoegen tegen een bepaalden dirigent en componist
te kennen te geven. Het Concertgebouw-bestuur verbood hem
daarna den verderen toegang, doch er is kans dat dit verbod
weer zal worden ingetrokken.
Buitenland.
— De Evangelische Persvereeniging voor Duitschland heeft
een prijsvraag uitgeschreven over Luther en de tegenwoordige
dagbladpers. Hierop is een antwoord ingekomen dat
bekroond is, nl. van CARL HINDENLANG, dat onder den
titel „Luther und die Leutige Tagespresse" in druk verschenen
is. (Verlag des rv. Presseverbands für Deutschland, Berlin-
Steglitz). Het geschrift is in tweeën verdeeld: eerst wordt
Luther's persarbeid geschilderd, dan wordt naar Luther's
voorbeeld de tegenwoordige pers beoordeeld.
— HENRY FORD, de bekende schatrijke automobielfabrikant
en vredespropagandist, trekt zich terug uit de
leiding van zijn automobielzaken. Hij gaat nu een Amerikaansch
weekblad uitgeven.
., . —
Laatste Berichten.
OFFICIEELE MEDEDEELINGEN.
Onze salaris-aetie.
Aan de besturen der
Plaatselijke Vereenigingen.
Het Bestuur van den Nederlandschen Journalisten-Kring
is bijeengeroepen tegen Zaterdag 14 December a.s. ter behandeling
van de salaris-actie.
Zooals uit dit nummer blijkt, zal er een gemengde commissie
van directeuren en journalisten worden benoemd, om een
algemeene salaris-regeling (als minimum) te ontwerpen, voor de
verschillende groepen en functie's in de journalistiek. Het
Kringbestuur acht eenig nader contact met de leden noodzakelijk.
Het stuit echter op verschillende moeilijkheden, om thans
op zeer korten termijn een algemeene vergadering van den
Kring bijeen te roepen.
Daarom zal het Kringbestuur. het salaris-vraagstuk in een
speciale vergadering behandelen-. De gedelegeerden der plaatselijke
vereenigingen zullen op deze vergadering van-zelf
tegenwoordig kunnen zijn.
Wij noodigen echter de besturen der plaatselijke
vereenigingen uit, naar deze vergadering nog één of
meer afgevaardigden te zenden.
Het Bestuur der Roomsch-Katholieke Journalisten- Vereeniging
is eveneens uitgeuoodigd, tegenwoordig te zij71. Wanneer
M A A N D B L A D
Gedrukt bij A. de la Mar Azn., Amsterdam.
nu ook de plaatselijke vereenigi?igen naast haar gedelegeerden
dcsgewenscht nog eenige afgevaardigden zenden, is de Nederlandsche
journalistiek ruim vertegemt'oordigd en kan eengrondige
bespreking van het salaris-vraagstuk plaats hebben.
De vergadering wordt gehouden op Zaterdag 14
December a.s., des namiddags 3 uur, in „De Kroon",
Spui, 's-Gravenhage. Zij zal des avonds worden
voortgezet.
Nu het niet goed mogelijk is, op zoo korten termijn een
algemeene vergadering van den Kring uit te schrijven, geven
wij aan de besturen der plaatselijke vereenigingen in overweging,
om, zoo zij dat wenschelijk achten, in de week
vóór 14 December een ledenvergadering van hun
vereeniging bijeen te roepen, Ter bespreking van de
voornaamste bij de salaris-kwestie rijzende vragen (niinimumsalarissen
voor verschillende groepen enz.), en ïvat daarmee
verband houdt. De discussie kan dan in de bijeenkomst van
14 December des te beter plaats hebben, aangezien de afgevaardigden
der vereenigingen dan op de hoogte zijn van het
debat in de plaatselijke vergaderingen over het geheele salarisvraagstuk
gevoerd.
Wij hopen op deze wijze een goede voorbereiding te tref/en
voor onze vertegenwoordigers in de gemengde salaris-commissie.
Het Dagelijksch Bestuur
van den N.J. K.
Het incident in het Concertgebouw.
Het volgende schrijven is Zaterdag verzonden:
Aan het Bestuur der N. V. „Het Co?icertgebouw",
Hier.
Mijne heeren,
Het bestuur der vereeniging „De Amsterdamsche Pers"
stelt er prijs op in opdracht van de ledenvergadering der
vereeniging gehouden op Vrijdag 29 November, U zijn
meening kenbaar te maken omtrent het incident, dat zich
op Zondag 24 November j.1. in het Concertgebouw met den
muziekcriticus van De Telegraaf, den heer MATTHIJS VER­
MEULEN, heeft voorgedaan.
Ons bestuur is van meening, dat het in het algemeen
ongeoorloofd moet worden geacht, dat een criticus van zijn
goed- of afkeuring doet blijken tijdens de voorstelling of
uitvoering, die hij bijwoont. De uitsluitende plaats voor zijn
critiek is het blad, dat hij vertegenwoordigt. Meent dus ons
bestuur, dat het optreden van den heer VERMEULEN niet
geoorloofd kan worden geacht, het meent tevens krachtig te
moeten opkomen voor de vrijheid der critiek.
Het bestuur van het Concertgebouw heeft zeer zeker het
recht van den heer VERMEULEN te vorderen, dat hij alsnog
zijn verontschuldigingen aanbiedt en verzekering geeft dat
dergelijke incidenten zich niet zullen herhalen, indien namelijk
het Concertgebouw-bestuur geen genoegen neemt met de reeds
aangeboden mondelinge verontschuldigingen. Zijn deze excuses
aangeboden of meent het bestuur genoegen te kunnen nemen
met de mondeling aangeboden excuses, dan mag naar de
meening van ons bestuur aan de journalistieke werkzaamheden
van den heer VEKMEULEN geenerlei belemmering meer in
den weg worden gelegd, noch door het bestuur van het
Concertgebouw, noch door eenigen eisch, door een uitvoerend
kunstenaar op grond van het voormelde incident gesteld.
Correspondentie.
Hoogachtend,
(w.g.) J. W. HELMER,
voorzitter.
(w.g.) C. J. SCHOTEL Fzn.,
secretaris.
— Door ongesteldheid van den redacteur is de verschijning
van dit nummer vertraagd.
Ph. J P., Rotterdam. — Voor dit nummer te laat ontvangen.