Op zoek naar de betekenis van wonen 1 - Steunpunt wonen

zijn ze een steeds armer publiek gaan huisvesten, met alle gevolgen van dien (zie
o.a. De Decker, 1998; De Decker & Pannecoucke, 2002; De Decker, 2004).
Een tweede voorbeeld refereert aan wonen van ouderen. De (impliciete)
beleidsopties en voorstellen van drukkings- en belangengroepen gaan uit van het
gegeven dat ouderen zo lang mogelijk in de woning willen blijven wonen. Is dit zo?
En is dit maatschappelijk gewenst – in de wetenschap dat vaak grote woningen
daardoor niet alleen onderbenut blijven, maar ook slecht worden onderhouden?
Mocht het inderdaad zo zijn dat ouderen vandaag inderdaad zolang mogelijk in
hun woning willen blijven wonen, niets zegt dat dit zo zal blijven. Om te beginnen is
‘oud zijn’ een zeer gedifferentieerd gebeuren (geworden). Perioden van beweeglijkheid
wisselen zich af met moeilijke periodes – vaak nog eens verschillend per
partner. Bovendien zullen de aankomende generaties ouderen de ervaring van hun
ouders – de eerste generatie met een zeer hoge levensverwachting - in hun beslissing
meenemen. Onderzoek van o.a. De Decker (2005a) doet aannemen dat aankomende
ouderen niet per definitie zoals hun ouders in een te grote en daardoor
vaak onaangepaste woning willen blijven. Ze houden de optie om naar een
appartement (wegens geen trap) in de dorps- of stadskern te verhuizen in elk geval
open. Het punt dat we met dit voorbeeld willen maken, is dat een ongedifferentieerde
aanpak ter zake er toe kan/zal leiden dat een groot aantal ouderen niet
gelukkig in een als ongepast ervaren woning zal moeten blijven leven. Dit heeft,
zoals we al stelden, bovendien een niet onbelangrijke maatschappelijke kost,
namelijk de onderbenutting met dreigend verval van grote woningen.
In het verlengde hiervan dient o.i. ook een concept als levenslang wonen kritisch
tegen het licht te worden gehouden. We moeten ons afvragen wat de zin is van het
subsidiëren van woningen voor levenslang wonen wanneer we weten (zie o a De
Decker, 2005a), dat weinig koppels een heel leven in een zelfde woning blijven
wonen. En in de wetenschap dat steeds meer koppels minstens één maal in hun
levensloop met een relatiebreuk geconfronteerd worden en dat wonen doorheen de
levensloop bovendien verschillende functies met bijhorende behoeften vervult. Moet
een huishouden als starter, ouder van kinderen en finaal als oud-bejaarde alleenstaande
– of als hersamengesteld gezin - in dezelfde woning (kunnen) wonen? En
moet dit door de overheid worde ondersteund?
Nog twee voorbeelden sluiten aan bij de benadering van wonen in de ruimtelijke
ordening en het stedelijk beleid. Eén, sinds het einde van de jaren 1970 gaan er
pleidooien op om de uitbreidingstedenbouw een halt toe te roepen. Dit resulteerde
uiteindelijk in de uitbouw van een stedelijk beleid (De Decker, 2004) en de
goedkeuring van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (1997). Hoewel het niet
met zoveel woorden wordt gesteld (Maes, 2002), is het de bedoeling om meer
mensen in de stad te doen wonen in meer compacte, dense en sociaal meer
heterogene omgevingen (Boudry e.a., 2003). Nog los van het feit dat dit een
omkering is van een trend die reeds voor de Tweede Wereldoorlog startte (Van der
Kerken, 1976), contrasteert deze beleidskeuze met de woonwensen zoals vastgesteld
in tal van onderzoeken 6. Zo ook deze van de Woonsurvey waarin slechts 16% van de
kandidaat-verhuizers zegt in het stadscentrum te willen wonen (Heylen e.a., 2007).
Twee, genoemde beleidsomkering volgt op een jarenlang discours waarin begrippen
als ‘leegloop’ en ‘stadsvlucht’ centraal stonden. Het devies luidt dat de tendensen
‘leegloop’ en ‘stadsvlucht’ gekeerd dienen te worden om de leefbaarheid van de stad
te bevorderen en de open ruimte te vrijwaren. De begrippen ‘leegloop’ en ‘stads-
6 Zie bijv. Verhetsel e.a. (2003); zie ook De Decker (2004) voor een overzicht.
13