Op zoek naar de betekenis van wonen 1 - Steunpunt wonen

3. DE BELEIDSCONTEXT
Als we het beleid als vertrekpunt nemen, situeert ons onderzoek zich op de snijpunten
van ogenschijnlijke tegenstellingen. Zonder de legitimiteit van de beleidskeuzen
in vraag te stellen, geven we twee voorbeelden (zie reeds de inleiding). Een
eerste is de tegenstelling tussen enerzijds de vaststelling dat het beleid al meer dan
20 jaar de stad als woonplaats promoot (De Decker, 2004), terwijl anderzijds
onderzoek naar woonvoorkeuren aantoont dat een meerderheid van de mensen
liever buiten de stad woont (Verhetsel e.a., 2004; Tratsaert, 1998, 1999; Heylen
e.a., 2007). Dit uit zich trouwens ook op terrein, aangezien de suburbanisatie
opnieuw lijkt toe te nemen (Moortgat & Vandekerckhove, 2007; D’hoker, 2006-
2007). Blijkbaar zijn deze woonvoorkeuren niet zo flexibel of is er te weinig kennis
over hoe deze woonvoorkeuren vorm krijgen. De Decker (2004) stelt het als volgt:
“Waarom wenst […] slecht 12% van de bezoekers van Batibouw 2002 in de stad te
wonen? Waarom wil nog steeds drie vierde een volledig vrijstaande woning? Terwijl
genoegzaam bekend is dat – zuiver economisch bekeken – compact wonen in de stad
efficiënter is, zowel voor maatschappij als voor individu. Toch gaat het in Vlaanderen
reeds 40 jaar de massaal de andere kant op. Onderzoekers en beleidsmensen
kunnen zich beperken tot het registreren hiervan. Te vrezen valt echter dat dieper
liggende, onuitgesproken wensen en motieven genegeerd worden en daardoor de
oorzakelijkheid (op zijn minst) gedeeltelijk fout wordt ingeschat. Zonder een beter
inzicht in de diepere fundamenten van individuele woonvoorkeuren, is de kans klein
dat beleidsmaatregelen effectief kunnen zijn” (De Decker 2004, p. 122).
De tweede ogenschijnlijke tegenstelling is in zekere zin gekoppeld aan de eerste. Het
gaat om dat vaststelling dat het beleid eveneens al meer dan 20 jaar segregatie
tussen verschillende sociale groepen tracht tegen te gaan, terwijl anderzijds
onderzoek aantoont dat sociale segregatie op verschillende vlakken blijft bestaan en
zelfs toeneemt (Kesteloot, e.a. 2008).
3.1. De beleidsvisie
De huidige beleidsvisie op woonvoorkeuren en woonbehoeften hangt nauw samen
met het streven naar het opnieuw aantrekkelijk maken van de stad. De analyse die
gemaakt wordt met betrekking tot wonen in de stad kunnen we als volgt omschrijven
(De Decker, 2004, Loopmans 2002):
- de stad is geen aangename of aantrekkelijke leefomgeving, daardoor is de beter
gegoede middenklasse weggetrokken uit de stad
- dit heeft geleid tot een gebrek aan leefbaarheid in de steden en een heel ruimte- en
verplaatsingintensieve manier van wonen;
- om de stad opnieuw leefbaar te maken en om tot een meer duurzame vorm van
wonen te komen, is het noodzakelijk dat deze middenklasse opnieuw in de stad
komt wonen;
- dit om minstens drie redenen: a) er wordt een sociale mix gerealiseerd, dit komt de
leefbaarheid ten goede, b) er wordt bespaard op ruimte en verplaatsingen, c) het
fiscale draagvlak van de stad wordt versterkt.
Vanaf de stadsvernieuwingscampagne bij het begin van de jaren 1980 is dit, voor
wat betreft wonen, de centrale visie binnen het stedelijke beleid in Vlaanderen.
Wanneer er in 1995 voor het eerst een ministerportefeuille voor stedelijk beleid in
37