Op zoek naar de betekenis van wonen 1 - Steunpunt wonen

1. DE BETEKENIS VAN WONEN
1.1. Algemeen
De woningbehoefte wordt in econometrische modellen doorgaans geraamd op basis
van gekende vraagfactoren, zoals inkomen, prijzen, de hoogte van de rente en demografische
ontwikkelingen. Demografische prognoses, zoals gebruikt in het kader van
de opmaak van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen, baseren zich op
veranderingen in onder andere levensverwachting, huishoudgrootte en emigratie.
Hoe nuttig deze ramingen ook zijn, een beperking van dit type onderzoek is dat
verondersteld wordt dat mensen rationele keuzes maken. Dit is niet noodzakelijk
het geval. Huishoudens die dezelfde objectief meetbare karakteristieken hebben,
kunnen/zullen binnen eenzelfde woningmarkt andere keuzen maken: huishoudens
met hetzelfde inkomen, dezelfde huishoudsamenstelling en dezelfde werkplaats
kunnen verschillende woonvoorkeuren hebben afhankelijk van de betekenis die
‘wonen’ voor hen heeft of afhankelijk van de functie die ‘wonen’ voor hen vervult.
Voor de ene is de woning niet meer dan een dak boven het hoofd, terwijl het voor
het ander een statussymbool is; voor de ene is het een toevallig en tijdelijk verblijf,
terwijl het voor de andere de ultieme verankering van het eigen leven in een
bepaalde omgeving is. Deze verschillen kunnen een grote rol spelen in de keuze van
bijvoorbeeld woonplaats (bijv. stad of platteland, een volksbuurt of een residentiële
woonzone, nabij een spoorwegstation of autosnelweg…) en/of woningtype
(appartement, eengezinswoning, rijwoning…). Genoemd type onderzoek negeert ook
vaak dat voor huishoudens voorkeuren over de tijd kunnen veranderen en dat dit
een effect heeft op de vraag. Zo heeft de opkomst van het tweeverdienergezin
onmiskenbaar de woningvraag beïnvloed, een vraag die bovendien doorheen de tijd
is gedifferentieerd: tweeverdieners zijn vandaag niet langer gedoodverfde ‘suburbanisanten’
of ‘stadsvluchters’, maar kiezen ook woonplaatsen in de centrumsteden
(De Decker, 2006b). Zo zullen toekomstige generaties waarschijnlijk ook lessen
trekken uit de veroudering van hun ouders en op een toename van de zorgen anticiperen,
mogelijks met een verhuis naar een woning of appartement die beter
aangepast is aan de ongemakken van de oude dag 1.
1.2. Probleemstelling
Genoemd type onderzoek, maar ook rapporten en beschouwingen die gebaseerd zijn
op analyse van een brede waaier van (administratieve) databanken, maken in feite
gebruik van ‘outputdata’ en zijn daarom (vaak onvermijdelijk) blind voor zeer gedifferentieerde
processen en beslissingen achter deze data. Er zijn dus een aantal
problemen mee.
In de eerste plaats kan dit er toe leiden dat wordt verondersteld - op zijn minst
impliciet - dat huishoudens als het ware een directe weg naar de gemeten (eind)
toestand hebben afgelegd. Dat dit niet noodzakelijk zo is, toont bijvoorbeeld recent
onderzoek naar dakloosheid aan. Wong (1997) en Wong & Palivin (1997) beschrijven
dakloosheid als gevolg van deze nieuwe inzichten als een dynamisch proces, waarbij
individuen niet noodzakelijk permanent dakloos zijn, maar zich voortdurend
1 Hypothese gebaseerd op OSIS. OSIS is een onderzoek dat Pascal De Decker in de periode 2003-2006
aan de Universiteit Antwerpen uitvoerde in opdracht van de Europese Commissie (6th framework). Het
onderzoek spitste zich toe op de strategieën van huishoudens in verband met het mogelijke verlies van
de eigen woning. Zie De Decker (2005), De Decker (2006) & De Decker (f2007).
7