Intermezzo nummer 3 - Subsidieprogramma van de Europese Unie ...

zorg
intermezzo 3.2002
forum voor internationale ontwikkelingen en activiteiten op het gebied van volksgezondheid, welzijn, zorg en sport 18
regelmaat aan de orde, veelal op basis
van vragen aan de regering. Het ging
daarbij onder meer om de komst van
circa 30 verpleegkundigen uit
Zuid Afrika. Ook werd een vorig jaar
door WEMOS en de Evert Vermeerstichting
een seminar gewijd aan de
komst van Filippijnse verpleegkundigen.
Samen met een SER-rapport in
2001 over arbeidsmobiliteit leidde dit
tot een workshop rond het thema
zorgarbeid in de LOIB-conferentie van
2 oktober 2001 ‘Europa, van doolhof
tot schatkamer?’. Al tijdens de
workshop verzocht men om een
vervolg in LOIB-verband en ook na de
conferentie kreeg het LOIB dergelijke
signalen. Het vormde de aanleiding om
in overleg met VWS een inventariserend
project in Nederland te starten.
Wat gebeurt er aan import van verplegenden,
wat zijn de meningen, welke
aspecten komen er bij kijken?
Samen met bureau Secondant voerde
het secretariaat van het LOIB in de
periode januari-maart 2002 een
documentatie-analyse uit en werd
zowel werkgevers, beleidsomgeving
als verpleegkundigen zelf die naar
Nederland toe waren gekomen, de
nodige informatie gevraagd.
Sleutelwoorden in dit proces: feiten,
meningen en ervaringen.
De vele politieke ophef en mediasignalen
geven een indicatie voor de
gevoeligheid van de discussie. Dat is
niet zo gek, want het thema raakt vele
essentiële vraagstukken in ons binnenlands
en buitenlands beleid, zoals
nationale en internationale solidariteit
en moraliteit, de financieel-economische
houdbaarheid van ons sociale
zekerheidsstelsel (met zijn vele
inactieven en de moraliteit om hen aan
het werk te helpen), de essentie van
het Nederlandse immigratiebeleid
waarin voor economische migratie
geen legitimering aanwezig is maar
wel voor humanitaire instroom in het
vluchtelingenbeleid, het minderhedendebat
en globaliseringsvraagstukken.
Ook raakt het thema vraagstukken rond
wachttijden, wachtlijsten en
vermijdbare sterfte en dus ook vragen
over de inrichting, organisatie en financiering
van onze gezondheidszorg, en
wijst het heel pregnant op
tekort(koming)en van ons zorgsysteem.
Daarnaast komt met het importeren
van verpleegkundigen ook de houding
van de samenleving ten aanzien van
verpleegkundige nadrukkelijk naar
voren. Volgens één van de aanwezigen
op de discussiemiddag (zie onder) doet
de verpleegkundige nog altijd dienst
als stopverf.
Het enthousiasme na de workshop in
oktober 2001 vertaalde zich naar de
toeloop op een discussiemiddag op 28
maart jongstleden: het aantal inschrijvingen
oversteeg de 50 beschikbare
plaatsen. Ook nadien bleek de
interesse groot. Op moment van
schrijven krijgt het LOIB gemiddeld
drie verzoeken per week om het
rapport.
Doel van de discussiemiddag was
zowel het zoeken naar aanvullingen op
de voorlopige uitkomsten van de
inventarisatie als het gezamenlijk
nadenken over een agenda voor de
toekomst. Don de Bruin van Medisch
Centrum Haaglanden hield het publiek
voor dat zijn ziekenhuis al jarenlang te
maken heeft met structurele tekorten
aan arbeid en dus inmiddels tegen de
tien jaar ervaring heeft met het naar
Nederland halen van verpleegkundigen,
zowel van binnen als van buiten
Europa.
Frits Tjadens van het LOIB stelde dat
de internationalisering van de
zorgsector leidt tot meer culturen en
nationaliteiten in en aan het bed, en tot
een bed dat over de grenzen gaat. Toch
stelt de werving in het buitenland
kwantitatief nog weinig voor. Werden
er in het Verenigd Koninkrijk in 2000
circa 20.000 mensen geworven
(waaronder grote aantallen uit Zuid-
Afrika en de Filippijnen), er kwamen in
heel 2000 en tot en met oktober 2001
welgeteld 166 verpleegkundigen naar
Nederland. Toch is het onderwerp ook
voor Nederland van belang. Want juist
de tekorten in de zorgsectoren in
Europa vormden voor
Eurocommissaris Trevino aanleiding
om een actief immigratiebeleid door
EU-lidstaten te bepleiten.
In ieder geval blijkt ons zorgsysteem
niet ingericht op een vrije Europese
arbeidsmarkt voor verpleegkundigen.
En, als het dat wél is, is het niet alleen
de vraag wat dit betekent voor een
mogelijke export van verpleegkundigen
naar elders, maar is het ook de vraag
of Nederland wel een aantrekkelijk
werkland is en dus kan of wil concurreren
met bijvoorbeeld het Verenigd
Koninkrijk. Taal is een hoge drempel,
de acculturalisatie ook, de maximale
vestigingsduur is – van buiten de EU -
relatief kort (inclusief verlenging
maximaal 2 jaar) en de procedures
bijten in elkaars staart, zijn stroperig en
onoverzichtelijk. Voor buitenlanders is
tenslotte het systeem van de Wet BIG,
inclusief de diplomavergelijking, niet
altijd een positieve ervaring.
Algemene conclusie is dat niemand,
noch in Nederland, noch op het niveau
van Europese en andere internationale
gremia (onder meer PCN en WHO)
werving van elders als een na te
streven lange-termijn strategie ziet.
Verpleegkundigen, zo lijkt het, zijn niet
zozeer stopverf als wel kroonjuwelen
van een land en landen dienen zelfvorzienend
te zijn. Toch zal – zeker bij een
weer aantrekkende economie – met
grotere regelmaat import te zien
blijven, ook in Nederland. Daaruit
ontstaan beleidsethische en praktijkethische
vraagstukken en volgt ook een
noodzaak tot beleidsvorming voor
binnenlands gebruik en voor Europees
gebruik en voor Nederlands beleid
gericht op het ontwikkelen van winwinsituaties
met het land van oorsprong.
Want, zo is iedereen van mening, het is
te kort door de bocht om alleen maar
een ´brain drain´ naar Nederland te
organiseren zonder iets terug te
bieden. Alleen: wat dat moet zijn, is
zeer de vraag, evenals de vraag hoe
dat te organiseren is.
Hans Roerink van Bureau Secondant
besprak praktijkervaringen van
werkgevers en buitenlandse verpleegkundigen.
Het meest tot de verbeelding
sprak de uitspraak van een Filippijnse
verpleegkundige: Nederlandse
patiënten zijn groot en zwaar en
mondig.
Werkgevers meldden dat er veel
aandacht is voor inburgering en
gefaseerd inwerken, dat de verpleegkundigen
na 3 tot 6 maanden goed
inzetbaar zijn met een goed verpleegtechnisch
handelen. De taalbeheersing,
zorgcoördinatie en het zelfstandig
werken vormen nogal eens een
probleem. Desalniettemin overheerst
tevredenheid bij de werkgevers: men