Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1990 nr 2
Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1990 nr 2
Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1990 nr 2
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
E VALI~UIL<br />
VAN DE<br />
MEDICALISERING<br />
TRADITIE EN PRAKTUK Linda Wilk<strong>en</strong>s reisde juli jongstled<strong>en</strong> naar<br />
IN DE VROUWEN- Madrid af om de tweede Europese feministische confer<strong>en</strong>tie over gezondheid<br />
GEZONDHEIDSZORG bij te won<strong>en</strong>. Haar reis daarhe<strong>en</strong> is voor haar e<strong>en</strong> goede aangeleg<strong>en</strong>heid om de<br />
p weg naar het zuid<strong>en</strong> overpeins<br />
ik mijn werkgroep voor<br />
de volg<strong>en</strong>de dag. 1 Ik heb e<strong>en</strong><br />
buit<strong>en</strong>gewone vrouw meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> naar<br />
Madrid: Trota van Salerno, zij reisde in<br />
gedachte mee, want haar lev<strong>en</strong> ligt al ver<br />
achter ons. Naar alle waarschijnlijkheid leef-<br />
de zij in het Italië van de elfde eeuw? Er<br />
do<strong>en</strong> vele verhal<strong>en</strong> over haar de ronde, maar<br />
getuig<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> uit bijvoorbeeld de 12e eeuw<br />
sprek<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> 'sapi<strong>en</strong>s matrona' (geleerde<br />
vrouw) uit Salerno, die, zo vertelt de bron,<br />
zeer bedrev<strong>en</strong> in de g<strong>en</strong>eeskunde was.ê Zij<br />
behoorde al veel eerder tot mijn onderzoeksbagage,<br />
maar helaas ligg<strong>en</strong> sommige<br />
wet<strong>en</strong>swaardighed<strong>en</strong> nog op stoffige zolders<br />
tuss<strong>en</strong> andere snuisterij<strong>en</strong> <strong>en</strong> oude koffers in.<br />
Ik kan hier dan ook slechts e<strong>en</strong> bescheid<strong>en</strong><br />
handtasje op<strong>en</strong>do<strong>en</strong>.<br />
Het idee dat vrouw<strong>en</strong>gezondheidszorg <strong>en</strong><br />
vrouw<strong>en</strong>hulpverl<strong>en</strong>ing aangeleg<strong>en</strong>hed<strong>en</strong><br />
van de laatste vijfti<strong>en</strong> á twintig jaar zijn,<br />
berust op e<strong>en</strong> onjuiste voorstelling. Deze<br />
zak<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> e<strong>en</strong> lange traditie. E<strong>en</strong> traditie<br />
echter die nauwelijks of niet bek<strong>en</strong>d is. Ze<br />
behoort niet tot de bestaande canon van de<br />
westerse - reguliere - medische geschied<strong>en</strong>is.<br />
Bij de bestudering van vrouw<strong>en</strong>geschied<strong>en</strong>is<br />
is ev<strong>en</strong>min veel aandacht aan deze materie<br />
geschonk<strong>en</strong>. Het is ook e<strong>en</strong> moeilijk onderwerp.<br />
Veel materiaal - manuscript<strong>en</strong>, docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>,<br />
gebruiksvoorwerp<strong>en</strong> - <strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis is<br />
verlor<strong>en</strong> gegaan. We wet<strong>en</strong> weinig van de<br />
vrouw<strong>en</strong> - arts<strong>en</strong>, patiënt<strong>en</strong> <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eeswijzes<br />
- in de medische geschied<strong>en</strong>is. Als<br />
we onze gedacht<strong>en</strong> pijnig<strong>en</strong>, schiet<br />
hoogstwaarschijnlijk alle<strong>en</strong> het<br />
beeld van de vroedvrouw, kruid<strong>en</strong>vrouw<br />
<strong>en</strong> heks ons te binn<strong>en</strong>.<br />
historische praktijk van de vrouw<strong>en</strong>g<strong>en</strong>eeskunde te overpeinz<strong>en</strong> <strong>en</strong> verled<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> hed<strong>en</strong> van de vrouw<strong>en</strong>gezondheidszorg met elkaar te verbind<strong>en</strong>.<br />
Maar er was meer onder de medische hemel<br />
van vroeger tijd<strong>en</strong>.<br />
Vrouw<strong>en</strong>ziekt<strong>en</strong><br />
Het is daarom zo verheug<strong>en</strong>d e<strong>en</strong> vrouw uit<br />
de elfde of twaalfde eeuw te ontmoet<strong>en</strong> die<br />
e<strong>en</strong> zeer respectabele staat van di<strong>en</strong>st heeft<br />
gehad op het gebied van de vrouw<strong>en</strong>gezondheidszorg.<br />
De geschied<strong>en</strong>is vertelt dat<br />
zij doceerde aan de Medische Hogeschool<br />
van Salerno <strong>en</strong> het vak van de g<strong>en</strong>eeskunde<br />
beoef<strong>en</strong>de. Haar <strong>en</strong>orme k<strong>en</strong>nis speciaal op<br />
het gebied van vrouw<strong>en</strong>ziekt<strong>en</strong> heeft zij niet<br />
verlor<strong>en</strong> will<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> gaan. Zij heeft haar<br />
praktijkervaring verwoord in de Practica<br />
secundum Tratam (De praktijk volg<strong>en</strong>s<br />
Trotaï.? Ook is het In Trotulea Librum de<br />
Passianibus Mulierum (Naar het boek van<br />
E<strong>en</strong> verslag van e<strong>en</strong> verhitte confer<strong>en</strong>tie met e<strong>en</strong> handtas<br />
vol historische bagage.<br />
maar tot nu toe zijn de spor<strong>en</strong> daarvan verlor<strong>en</strong><br />
gegaan.<br />
Beide traktat<strong>en</strong> handel<strong>en</strong> over vrouw<strong>en</strong>ziekt<strong>en</strong>.<br />
Het tweede is veel uitgebreider <strong>en</strong><br />
heeft ook beschrijving<strong>en</strong> over cosmetica, kinderziekt<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> andere ziekt<strong>en</strong> opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Voorbeeld<strong>en</strong> van g<strong>en</strong>oemde vrouw<strong>en</strong>ziekt<strong>en</strong><br />
zijn: baarmoederkanker, baarmoederverzakking<br />
<strong>en</strong> het uitblijv<strong>en</strong> van de m<strong>en</strong>struatie.<br />
Verder wordt bijvoorbeeld ook geschrev<strong>en</strong><br />
over conceptie, zwangerschap, bevalling <strong>en</strong><br />
abortus. Over oorzak<strong>en</strong> van onvruchtbaarheid<br />
heeft Het baek van Trotula het volg<strong>en</strong>de<br />
te meld<strong>en</strong>: 'Sommige vrouw<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
baarmoeder zo zacht <strong>en</strong> glad dat ze het zaad<br />
niet kunn<strong>en</strong> vasthoud<strong>en</strong>. Soms betreft het<br />
e<strong>en</strong> gebrek bij mann<strong>en</strong> die zo dun zaad hebb<strong>en</strong>,<br />
dat na zaadlozing in de vagina het weer<br />
naar buit<strong>en</strong> glijdt door zijn eig<strong>en</strong> vloeibaar-<br />
A _ heid[oo.l Het is duidelijk dat de bevruch-<br />
.~ ting ev<strong>en</strong> zo vaak door e<strong>en</strong> gebrek bij<br />
[() de man als bij de vrouw wordt ver-<br />
~~ hinderd'," E<strong>en</strong> opmerkelijk uit-<br />
~<br />
~<br />
~<br />
spraak. Verrass<strong>en</strong>d is dat oorzak<strong>en</strong><br />
van onvruchtbaarheid<br />
in gelijke mate bij<br />
-, vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> mann<strong>en</strong><br />
~ word<strong>en</strong> gezocht.<br />
À Iets om in ons<br />
~ achterhoofd te<br />
./:. houd<strong>en</strong>.<br />
~ /0<br />
~<br />
~ tfu<br />
~