Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1990 nr 2

~--
verhaal van de asielzoeker zouden kunnen
ondersteunen. Helaas (of misschien ook wel
niet) is uit ervaring en uit de schaarse literatuur
bekend dat de meeste martelingen geen
littekens of blijvende aantoonbare beschadigingen
veroorzaken. Het is bekend dat in
sommige landen folteraars worden getraind
om juist zo te martelen, dat er later niets valt
te bewijzen. En zelfs al zou bijvoorbeeld bij
littekens van brandwonden (sigarettenpeuken
en dergelijke) iets aan te tonen zijn, dan
is daarmee nog niet het bewijs geleverd dat
de mishandeling op de tijd, plaats en wijze,
zoals door de asielzoeker gemeld, heeft
plaatsgevonden. Nog ingewikkelder ligt het
bij de psychische en psychiatrische problematiek
die gerelateerd wordt aan ondergaan
geweld.
De indruk bestaat dat bij bewijsvoering van
ondergaan geweld medische verklaringen,
zoals afgegeven door de artsen van Amnesty
International, wel een rol kunnen spelen bij
de afweging of een asielaanvraag gehonoreerd
wordt. Daarnaast kan er ook om een
medische verklaring gevraagd worden
indien een asielzoeker ernstig ziek is en in
Nederland behandeld wordt. Wanneer een
behandeling namelijk noodzakelijk is, kan
de asielzoeker tijdelijk - tijdens de behandeling
- niet uitgewezen worden. Dit kan er toe
leiden dat bij asielzoekers al gauw de indruk
ontstaat dat er een soort 'beloning' op ziek
zijn wordt gegeven. De straf bij 'gezond'
worden zou zelfs uitzetting uit Nederland
kunnen zijn. Dat op deze wijze gemakkelijk
somatische fixatie en medicalisering
Actie tegen vluchtelingen beleid
foto: Wim Salis
optreedt, zal duidelijk zijn.
Ook op andere wijze kan de asielprocedure
een struikelblok zijn bij de hulpverlening. De
voortdurende onzekerheid over de uitkomst
van de asielprocedure kan psychische problemen
of psychiatrische ziektebeelden dermate
verergeren dat een psychische decompensatie
dreigt of zelfs een zelfmoordpoging.
Dit brengt de hulpverlener in een lastig
parket. Het lijkt, zeker in een levensbedreigende
situatie, gerechtvaardigd om het
ministerie van Justitie hierover op korte termijn
in te lichten. Dit brengt echter wel met
zich mee dat asielzoekers (en hun advocaat)
regelmatig aandringen op een dergelijk
ingrijpen van artsen.
Het suïciderisico bij asielzoekers die in een
uitgeprocedeerde fase zijn en die binnenkort
het land dreigen te worden uitgezet is zeker
aanwezig. Dit risico juist kunnen inschatten
is ook voor ervaren psychiaters een lastige
zaak.
De problemen en klachten van asielzoekers
maken hulpverleners vaak machteloos. Om
toch met de problematiek om te kunnen
gaan is het voor hulpverleners van belang
zich ervan bewust te zijn dat hun mogelijkheden
vooral liggen in het bieden van steun
en erkenning. Welis het zaak dat die sociale
omstandigheden, die veranderd kunnen
worden, ook daadwerkelijk verbeterd worden.
De lengte van de asielprocedure en het
niet mogen werken of studeren zijn punten
die als eerste politieke aandacht zouden
moeten krijgen.
Gerdie Eiting en Adger Hondius zijn beide arts,
werkzaam voor het Centrum Gezondheidszorg
Vluchtelingen.
Noten:
1. Een politieke beoordeling van het asielbeleid
wordt in dit artikel achterwege gelaten. Er wordt
slechts ingegaan op de dilemma' s waar hulpverleners
voor komen te staan bij de zorg aan
asielzoekers.
2. Overal waar 'hij' geschreven staat, moet hij of zij
gelezen worden.
Aanbevolen literatuur
1. FA. Begemann, Hulpverlening aan Vluchtelingen en
Asielzoekers, Rijswijk 1988 (verkrijgbaar bij het
CGV).
2. Mw. L.H.M. van Willigen, 'De lichamelijke en geestelijke
conditie van vluchtelingen in Nederland', in:
Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, nr. 132
(1988), pg. 1251-1254.
3. Guus van der Veer e.a., Politieke vluchtelingen, psychi
sehe problemen en de gevolgen van onderdrukking en ballingschap,
Nijkerk (uitgeverij Intro) 1988.
4. Geweld, themanummer van Bijblijven,
jaargang 5, nummer 2-3, maart 1989 (Bohn,
Schelterna en Holkema).
t