Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1990 nr 2

managementopleidingen. De grote vraag is
of deze ineenstortende staatsgezondheidszorg
de weg naar de Westeuropese verzorgingsstaat
zal weten te vinden, of dat een
snelle commercialisering zal worden ingezet.
Een ander, wellicht zeer verreikend gegeven
waarmee de Oosteuropese landen ons confronteren
is een morbiditeitspatroon dat
sterk bepaald lijkt door de enorme milieuvervuiling
in deze landen. CARA en kanker
lijken in de DDR, Polen en Tsjecho-Slowakije
een enorme tol te (gaan) eisen. Waar zal dat
toe leiden? Tot uitstoting van grote groepen
van de bevolking uit het zorgsysteem, of
juist tot een bijstelling van de gezondheidszorg
in een meer preventief en signalerend
gericht systeem dat haar interventies op risicogroepen
richt en dat op basis van solidariteit
gefinancierd wordt? In Nederland is op
deze terreinen veel expertise en ervaring
beschikbaar, maar die zijn in Europees verband
wellicht alleen binnen een sociaal
model tot gelding te brengen.
Een vleugje Arraej-Ik.a
Zowel de Noord-Zuidlijn als de Oost-
Westlijn lijken in het verenigd Europa kansen
en risico' s voor een sociaal model van
Medische zorg op de markt in Madrid.
Foto: Robert Mulder/HH
gezondheidszorg en ziektekostenverzekering
te bieden. De schaalvergroting en het
daardoor ontegenzeglijk versterken van
competitie en commercie in geheel Europa
vormt echter een enorm risico voor doordringing
van de sociale structuren ten gunste
van een vrije uitwisseling van kapitaal en
goederen. Dat zal heel sterk het geval zijn op
het terrein van farmaceutica, medische technologie
en apparatuur, en wellicht ook in het
management van medische en para-medische
voorzieningen en diensten. In een op
economische gronden verenigd Europa heeft
het Amerikaanse model van commercialisering
kansen die alleen door een politieke,
sociaal georiënteerde regie in het gareel te
houden zijn. Starr noemt in zijn adembenemende
boek The social transformation of
Amarican Medicine een aantal dimensies die
de voorwaarden voor een commerciële
gezondheidszorg scheppen.t
1. Een verschuiving van non-profit organisaties
en overheidsorganisaties naar forprofit
organisaties in de gezondheidszorg.
2. Horizontale integratie, waarbij grote
conglomeraten van instituties ontstaan
die hun basis niet meer in lokale
gemeenschappen, maar in regionale en
multi-nationale verbanden hebben.
3. Het ontstaan van holdings van bedrijven
met zowel non-profit als for-profit delen
met een zeer divers produktiepakket.
4. Verticale integratie tussen instituties die
het hele scala van eerstelijns, (top) klinische
en residentiële zorg omvatten.
5. Concentratie van zeggenschap over
regionale en multinationale markten bij
een beperkt aantal bedrijven en
instellingen.
Dit zoekplaatje is voor de Nederlandse situatie
misschien nog moeilijk te maken. Maar
de schaalvergroting die nu al in de non-profit
sector plaatsvindt, heeft in Europees verband
niet meer nodig dan een aantal fusies
in de sfeer van de farmaceutische en verzekeringsindustrie
en 'corporale style' werkende
zorgleveranciers om deze dimensies in te
vullen.
Kortom, in dit nummer voor het eerst
aandacht voor een aantal snel verschuivende
perspectieven in een verenigd Europa, waar
sociale doelstellingen en tradities in toenemende
mate uitgedaagd zullen worden door
schaalvergroting, commercie en competitie.
Joost van der Meer toont in zijn artikel over de
farmaceutische industrie een beklemmend
beeld van de snelheid waarmee dat kan
gaan.
Op het gebied van de ziektekostenverzekeringen
schetst Van Otterloo daarentegen de
kracht van het sociale karakter van ons stelsel
en haar overlevingsmogelijkheden. Eric
Verkaar onderschrijft dit niet alleen in zijn bijdrage
over de patiëntenbeweging in
Europees verband, hij toont ook aan welke
nieuwe mogelijkheden er ontstaan voor een
tegenbeweging van consumenten en patiënten.
De Nederlandse verpleegkundigen
demonstreerden al in Brussel en Parijs, een
brede Europese patiënten- en consumenten-