CLOPPENBÜRG -AMSTERDAM

Hier is Uriel geheel de Joodsche profeet
geworden, die het ongeluk koppelt aan de
zonde der menschen, en oorlog en pest
roept hij aan als straffen in Godes hand :
Nur Angst und Staunen über Gottes
Wahlen,
So holt der Herr, mein Gott, sich seine
Seelen".
iat«bap«
peniRe tëfoonöerbeben ;,.ïBacbt"
turf 1924 j ;
IS SM \ ^XTnu? h°'04
>0 |u« j \ 10.01
21 |Wf | | 10.—
>2 |ttlt j j 0.50
!3 Sm | | 0.58
:4 3UH j | 0.57
,= én»
5 u u
•
;
3Beötn van ben ! a c,* 9 , 5 6
! ra» te 8 uur j
J ,
5«
Die heele reeks, „die Seuche", is het
hoogtepunt van Birnbaum's visie, hier
spreekt de Joodsche volwassen man en
zingt niet meer inniggevoelig, de fijnbeschaafde
Weensche jongen.
Nu komen nog de twee ziels-teleurstellingen,
de genadeslagen, toegebracht aan
zijn jong heldendom. In Oostenrijk is
revolutie, men vloekt oorlog, strijd, keizer
en soldatendom, alles waaraan Uriel geloofde
en waarvoor hij zijn bloed gaf. Nooit
DE VR IJ DAGAVOND 265
begrijpt hij zijn volk en zijn wil, zooals
hij den mensch begreep. Ondemocratisch,
èn van overtuiging, èn van geaardheid
is hij:
„Verweht mir meinem Traum von Opferglücke
—.
O, meine Seele, wie ertragst es Du?"
De vertrouwende, geloovige jongen ziet
in zichzelf voor het eerst het bleeke moede
plantje opgroeien, dat „a quoi bon",
, ,wozu'' genoemd wordt en dat den mensch
dikwijls nooit 'meer verlaat. Waartoe de
revolutie ; doch ook, waarvoor zijn vechten,
zijn verminking, zijn keizervereering,
zijn vertrouwen in Oostenrijk's rechtvaardige
zaak ? Oostenrijk ligt in scherven. Men
spot met den keizer en zijn geuniformde
makkers. ,,Hier liegen wir für nichts und
wieder nichts". Als eindelijk de vrede
komt, de vrede in nederlaag, waarvoor
Uriel werkelijk niet gevochten had, is zijn
eerste beweging er één van afkeer wegens
de onderwerping, zijn tweede van geluk, en,
als levensdrank, maakt hij zich gezond aan
dit woord vrede: „Frieden" ist Frieden,
sei er wie er sei".
Doch dan komt de tweede noodlottige
desillusie. In Lemberg breekt een pogrom
uit en men vergrijpt zich aan Uriel's eigen
volk. Uriel, die wel steeds belijder was van
den Joodschen godsdienst, voelt nu eerst
zijn saamhoorigheidsgevoel met zijn broeder-Joden,
groeien tot de natuurlijke stamgenooten-band,
en als zoon van het Joodsche
volk plaatst hij zich met zijn sonnetten
tegenover hen, die zijn broeders
slachten ; en zijn Joodsche broeders vraagt
hij vergeving, wijl hij vroeger met zijn
volk niet medegeleefd heeft:
„Wenn ioh je stolz von Euch mich abgewendet
lm Dünkel meiner Selbstgerechtigkeit!
Verzeihet mir im Lichte nach dem Leid —.
Verzeihet mir aus Eurer Herrlichkeit".
Zijn verdere gedichten zijn gewijd aan volk
en God. Hij gelooft in Israël's uitverkorenheid
; leed-beladen, eeuwig levend, moet
het volk tot aan het einde der tijden voorttrekken,
op zoek naar recht en rechtbrengend:
,,Durch Tod zum Leben-Durch der
Welt Gegröhl zum Frieden Gottes... Höre
Israël...!"
Nu vloekt hij Polen, dat de meeste zonden
wegens de zijnen begaan heeft, en roept
God tegen het booze land op.
Ten slotte komen eenige sonnetten niet
van berusting, doch van geloof en van
tevredenheid met een door God bestierde
wereld.
Uriel Birnbaum gelooft vast, dat alles er
is om het aleindelijk paradijs, en ziet ook
God's werk in menschenleed, in mensch enboosheid
en voosheid ; ook dit dient om den
aleindelijken geluksmensch te scheppen, die
op een blijde aarde leven zal. Ook hier
weer denkt Birnbaum in den geest der
Joodsche profetie : Noodzakelijkheid, doch
tijdelijkheid van het onontwijkbare leed,
waaruit de zonnemorgen geboren moet
worden:
„LInd aus dem Staub der toten Völker
bricht
Die Herrlichkeit des Herrn der Ewigkeiten.
Das weisze Lichtschwert seines Prunkes
sticht
Durch Staub und Nebel der Vergangenheiten
Ins Herz der Gegenwart — ins Herz der
Zeiten
Die von der Schneide tropfend niedergleiten
..."
Birnbaum is zeker geen volleerd dichter.
Hij is, technisch gesproken, een geniale
dichtersleerling. Sommige sonnetten zijn
onhandig opgebouwd, terwijl de gave van
den musicalen zin hem ten eenen male ontbreekt
Zijn sonnetten wemelen van woorden,
die er zijn om het aantal lettergrepen
volledig te maken. Ook heeft hij het —
in enkele gevallen prijzenswaardig — procédé
tot vervelens toe gebruikt om hetzelfde
woord, vooral hetzelfde slotwoord
te herhalen en dusdanig den indruk te versterken.
Soms wordt het belachelijk:
,, Steht Gottes Engel:,, Seit bereit, bereit!''
Was bringt das Jahr ?" Leid, Leid, Leid,
Leid, Leid, Leid".
Hoe denkt Uriel het zich dat een dergelijk
sonnet gezegd kan worden ?
Wat Uriel musicaal tekort schiet, wint hij
„picturaal" terug. Birnbaum weet goed
en treffend, waar en herscheppend, te
beschrijven.
Zoo is zijn dichtboek zoo'n schilderachtige
beschrijving en typeering van kazerne en
slagveld, hospitaal en huis geworden. Uriel
bezit in groote mate de hoedanigheid ons
belang te laten stellen in wat er rond om
hem gebeurt, en weet ons dicht bij zich te
brengen, geheel met hem medelevend.
Zonder in „intimiteiten" te vervallen, is
deze bundel één van de intiemste boeken,
die ons in het oorlogsgebeuren betrekken.
In gewone woorden legt Birnbaum een
aangrijpend pathos, zijn werkelijkheid is
niet opgesierd, noch opzettelijk verdonkerd
en bebloed, doch machtig en algeheel
eerlijk.
Het profetische in zijn gedichten is ook
volkomen eerlijk en in het geheel niet gemaakt
; iets, dat een groote zeldzaamheid
is, daar profetie in gedichten van dezen
tijd meestal een kunstmatig eigen-fabricaat
des dichters is. Dat dit bij Uriel niet
het geval is, wordt eenvoudig daardoor bewezen,
dat zijn profetische sonnetten indruk
op ons maken en ons beangstigen en ons
noch doen glimlachen, noch doen tegenpruttelen.
Een kleine profeet, doch een
echte profeet, die de Godsstem hoorde,