CLOPPENBÜRG -AMSTERDAM

More documents

Recommendations

Info

262 DE VRIJDAGAVOND MEDEDEELING VAN DE ADMINISTRATIE Voor advertenties en abonnementen ge lieve men uitsluitend op te bellen No. 2 5243 Het kopje koffie van tante Reggie door M. G. Dit is geen wetenschappelijke verhandeling en ook geen romantisch verhaal, maar een eenvoudige en ware geschiedenis, al neemt ook de Redactie er geen verantwoordelijkheid voor op zich. Tante Reggie is eigenlijk onze ouden suikertante en daarom bezoeken wij haar geregeld. Wij, dat zijn mijn ouders, die in dit verhaal geen rol spelen, mijn broer Ben en ik. Zij is een oude lieve gezellige vrouw en ik herinner mij haar niet anders dan met glanzend zilverwit haar onder een kanten mutsje in een grooten leunstoel voor een ronde tafel met een zilver servies en sleeds omringd met de pikante geur van goede koffie. Zoo kende ik haar als kind, zoo ken ik haar nog. Tante Reggie en koffie vormen eigenlijk één begrip, ze zijn onafscheidelijk, behalve dan dien korten tijd, waarvan ik ga vertellen. Toen we nog kleine kinderen waren mochten wc eiken Sjabbos-middag aan de hand van vader en moeder op visite en onze eerste gang was naar tante Reggie en het was ons liefste bezoek, want behalve van de gemoedelijke en gulle ontvangst genoten wij er steeds van een heerlijk stuk eigen gebakken boterkoek, die tante presenteerde uit de groote zilveren trommel en waarvan zij zelf zoo knusjes kon meesnoepen bij het onbegrijpelijk groote aanlal kopjes koffie, die zij dadelijks naar binnen werkte. No'g weet ik.hoe ik soms, stil in een heekje gezeten, met verwondering mij afvroeg of die groote, dikbuikige kan dan nooit ledig werd. Het was als een zich zelf opgelegde taak. dat vullen — het een na het andere, — van haar kopje, waarvan zij het bruine vocht zorgvuldig dekte met een zwaar vettig geelblank melkvel, waarna het met kleine kokette teugjes geledigd werd. En elke week weer was bet voor mij een belangrijk vraagstuk, hoe vele er dien middag weder uit de groote kan in dien kleinen mond zouden verdwijnen. Vandaar dat ik, waar ik in de wereld ooit koffiegeuren opsnoof, steeds het gezellige beeld voor mij zag van tante Reggie voor haar koffieblad. — Wij werden ouder en lang niet meer eiken Sjabbos bezochten wij haar, al wipten wij vaak nog naar binnen om ons zoet rantsoentje in ontvangst te nemen. Toch gingen weken, soms maanden voorbij zonder dat wij bij haar kwamen. Tot opeens het bericht kwam: ..Tante Reggie is ziek". Ze sukkelde aan de maag. ,,'n Wonder", zei vader „een maag is geen koffieketel", ,,'n Kunststuk", zei moeder. „Ik heb het haar altijd wel voorspeld". Maar toch gingen wij allen, als van ouds den volgenden Sjabbos weer op visite: Vader en Moeder, Ben, die nu studeerde in de medicijnen en ik. Ach, dat verschil! Tante was dezelfde. Het haar even zilverig glanzend in haar stoel aan de ronde tafel. Maar het blad was verdwenen en een groote flesch met kleffig rood vocht stond op de plaats van de groote kan. En het was alsof daarmede de gemoedelijke sfeer Verdwenen was en de gezelligheid gebannen. Met loome handen en ongewoon gebaar mengde ze de wee-zoete drank in onze glazen en zelf... dronk ze niets. En dan begon ze haar klaaglied.—Vele, vele jaren had ze haar troost gevonden in haar koffie-uur; het had haar op de been gehouden in de droevigste omstandigheden van haar leven en haar genot verhoogd in vroolijke oogenblikken. Als een dronkaard aan zijn borrel was zij er aan verslaafd geweest en nu had de dokter het haar verboden. En naar een anderen dokter was zij gegaan, niet kunnende gelooven in dien ramp en die had liet verbod herhaald, strenger nog en gebiedender, ja zelfs de professor had kort en goed gezegd dat het vergif was en zij zeker zou sterven als zij ooit weder één kopje koffie drinken zou. — Hoe was het Godsmogelijk, dat kostelijke heerlijke vocht en haar blikken dwaalden naar den kamerhoek waar, op het buffet, eenzaam en verlaten, de groote mooie kan te prijken stond. Het was een trieste middag. Zonder troost moesten wij henen gaan. En nog vele middagen na dien 'bezochten wij haar, maar wat vroeger een ontspanning was, werd nu een corvée. Tante ging achteruit. O, haar kwaal verergerde niet. De pijnen waren verminderd, voelde ze bijna niet meer, en de dokter was zeer tevreden, maar als een vervloeking klonk het haar steeds bij zijn afscheid in de ooren: „denk er om, vooral geen drop koffie". — Dan boog ze het hoofd en berustte, want leven wilde ze, al was, zoo zij beweerde: „de gijn er voor haar af'. Ben liep college in Utrecht en op zekeren Vrijdagavond bij de thee, vroeg hij me den volgenden dag mee te gaan naar'tante Beggie. Hij had iets voor haar meegebracht. Hij deed buitengewoon geheimzinnig, zooals het een aanstaand semi-arts past en wij konden niets uit hem krijgen. Gewichtig zei hij slechts: „ga maar mee, dan zal je hooren en zien". Zoo gingen we dan samen den volgenden dag weer op ziekenbezoek. Tante ontving ons lusteloozer dan ooit. Haar oolijke glanzende oogen stonden dof en ze was sterk vermagerd. Ben had al doctorale allures. Hij informeerde vakkundig naar de verschijnselen. Veel succes had hij niet. „Blijf me van me lijf met al jullie geleerdheid", zei tante Beggie,,,daar is maar één drankje, één lekker bruin drankje, dat mij beter kan maken". Ben lachte. Maar tante werd kwaad: „Lach niet, pettig", zei ze „ik weet het beter dan de heele academie". Toen haalde Ben een boekje te voorschijn, een dun grijs boekje en begon te lezen : „Van medische zijde is in binnen- en buitenlandsche vaktijdschriften reeds zooveel geschreven over de schadelijkheid van koffie en de nadeelige gevolgen, welke speciaal hart- en zenuwlijders door het gebruik van caffeïne^ bevattende dranken (in het bizonder koffie en thee) ondervinden, dat een nauwkeurig onderzoek omtrent de bestanddeelen der koffie, welke de nadeelige gevolgen veroorzaken, in het algemeen belang geacht mag worden". Tante luisterde nauwelijks, doch Ben las verder blad na blad over de vergiftige bestanddeelen, de caffeïne, over de werking daarvan, vol vreemde en geleerde woorden en ik dacht al dat tante ingedut was, toen ik haar plotseling zag opveeren. Ben las:. . . „Wie echter uit ervaring weet, dat caffeïnehoudende koffie hem congesties bezorgt, hartkloppingen veroorzaakt, den slaap rooft, die zal in caffeïnevrije koffie oen waardevol surrogaat vinden, dat hem de algeheeile symboliek van het gemoedelijke koffieuur laat, hem den vollen goeden smaak van den origineelen drank verschaft, zopder hem in eenig opzicht te schaden". Ben had met duidelijke stem deze woorden langzaam gelezen en met verwonderlijke vlugheid was tante Reggie opgesprongen en op hem toegekomen, had het boekje uit zijn handen gegrist en schreeuwde: „Wie heeft d i e narrisjkat verteld?" En Ben, zeer gewichtig, sprak: „Tante, dat heeft Professor Storm van Leeuwen geschreven, waarachtig niet de eerste de beste". — Toen was zij toch perplex. „Bennie, jongen, is dat waar, een professor? een echte professor? Sjonge, sjonge, maar zijn die andere: doctoren dan zulke gamauriem? Toe jongen lees nog eens verder". En Ben las van de onderzoekingen en de proeven en van de eindelijke resultaten in den vorm van het product dat door de H. A. G. Maatschappij in den handel wordt gebracht. De geheele studie van Prof. Storm van Leeuwen moest tante hooren en de beoordeelingen, die de grootste bladen over de H. A. G. koffie hadden geschreven. Zij verviel van de eene verbazing in de andere. Daar stond het toch duidelijk : „De zieken en anderen, aan wie de gewone koffie moet worden verboden, behoeven zich het genot dan toch niet meer te ontzeggen, door de koffie „H. A. G." te gebruiken". Hoe was het toch mogelijk, wat een knappe man en wat een gesjiewes. En zoodra het „nacht" was liet zij kilo's „H. A. G." komen en ze is er mee gegaan naar den huisdokter en den professor en beiden hebben haar het gebruik van H. A. G. koffie toegestaan, zij het dan ook in minder groote hoeveelheden dan zij vroeger gebruikte. Het boekje van Storm van Leeuwen liet zij in juchtleder binden, goud op sneê. Ben is haar verklaarde lieveling. Haar koffieuurtje is in eere hersteld en vraagt men haar of er nu geen groot verschil is in den smaak van gewone en H. A. G. koffie, dan zweert zij bij hoog en laag dat er niet zoo'n pietsie verschil is, niet in den geur en niet in den smaak. En waar dit gezegd wordt door zulk een experte, behoeft aan de waarheid niet getwijfeld te worden. Amsterdam, Juni 1924. ! i I i In Badstoel of Hangmat leest Y „De Vrijdagavond" IwilMllaWIIMMlIHnin I VEREENIGDE OCTROOIBUREAUX I ^AZAÖTVA^C^ EN DEP0NEE I le v. d. Boschstraat 1 - Den Haag, Telefoon B 2080, B 2081, B 2082 I « EN N ^ N ELSMERKEN "^PM wÊ. IN ALLE LANDEN „i I i ! i i
JOODSCHE DICHTERS EN DE OORLOG URIEL BIRNBAUM'S „IN GOTTES KRIEG" (R. LÜW1T, WIEN 1921) door Siegfried van Praag, Amsterdam Birnbaum's boek behoort tot de volledigste literaire documenten, die ons over den oorlog inlichten. Een heel jonge man, bijna een kind nog was de schrijver, toen de oorlog uitbrak. Zijn sonnettenboek is de chronologisch geordende geschiedenis, van wat hij zag, en wat hij dacht en wat hij gevoelde van af den aanvang tot het naspel van dezen wreeden oorlog. Gedurende dien tijd, ziet men den jongen tot man worden, enUriel's gedachten worden rijper van gedichtenreeks tot gedichtenreeks. Uriel Birnbaum is Oostenrijker en hij koestert groote liefde voor zijn vaderland en den ouden keizer. Hij gelooft, dat Oostenrijk voor een rechtvaardige zaak vecht. Zijn 'boek noemt hij „In Gottes Krieg" om dezelfde banale reden, waarom ieder oorlogvoerend diplomaat uitschreeuwde, dat het mét en voor God was, dat zijn land vocht en dat de tegenstander onwelgevallig was in God's oogen. Doch er was nog een hoogere reden! Hij zag in dien oorlog een noodzakelijke straf, door God opgelegd aan heel het menschdom. Men handelde welgevallig in God's oogen, door zich niet tegen het noodzakelijke strafgericht te verzetten, doch zich zelf reeds op de pijnbank neer te leggen. Naast den jongen Oostenrijkschen patriot is Uriel, de vrome Joodsche jongen, die met zorg opgevoed is. Zijn vroomheid is een reine kindervroomheid, hem door z'n moeder geleerd. Soms echter verheft zij zich mijlen ver boven zichzelve, en wordt tot profetie. Ook wel ontstaan spontaan kervingen, scheuringen in dit zuivere land, waardoor de twijfel zijn bliksemschichten slaat... Zoo is soms Uriel Birnbaum de ideale gestalte van een profetenknaap, en hij deed mij dikwijls denken aan het koningskind, gesproten uit het huis David's, zooals een Westersche fantasie zich dat dacht; ik meen Eliacin uit Racine's „Athalie", het bevallige kind, dat reeds de waardigheid van den gezalfde in zich voelt. Dit is niet verwonderlijk, daar Uriel Birnbaum typisch verfijnd-Westersche vormen, gedachten en gevoelens heeft, soms weggeslingerd door Joodsche impulsen —. Pa.s later groeit in dit boek uit het vrome Joodsche kind, met zijn Oosten- DE VRIJDAGAVOND 263 URIEL BIRNBAUM (Zelfportret, penteekening) URIEL BIRNBAUM, litterair-en teekenkunstenaar, werd 13 November 1894 als jongste zoon van den bekenden Agoedistischen schrijver en volksleider Dr. Nathan Birnbaum (Mathias Acher) geboren. Onder invloed van het spotblad: „Der Simplizissimus" teekent hij reeds met zijn elfde, onder dien van Edgar Allan Poe schreef hij zijn eerst litterair proza op zijn dertiende jaar. Met 16 jaar reeds onberispelijke sonnetten. In 1911—'14 te Berlijn studeerend, 1916 frontsoldaat, September 1917 gewond: linker voet geamputeerd, 1918 na November revolutie conservatief schrijft hij de brochure: Glaubige Kunst. Boeken: In Gottes Krieg (1921), Weltuntergang (1921), Das Buck Jona (1921), Der Kaiser und der Architekt (1924), Seelen-Spiegel (1924) enz., de laatste grootsch aangelegd grafisch werk bevattend. rijksch patriotisme, de bewust nationaalwillende en voelende Jood (een pogrom in Lemberg openbaart hem zijn echte volk), en aleindelijk de mensch-broeder van alle menschen, die spreekt met God, van aangezicht tot aangezicht. Birnbaum gelooft vast onder den directen blik van God te leven, en zijn sonnetten veronderstellen God als toehoorder. Lyrisch, poëzie van het gevoel, zijn deze sonnetten allen ; sommigen echter behandelen wederwaardigheden, anderen een zuiveren gevoelstoestand. Nu lijkt het mij, dat Birnbaum het mooist weet te dichten, als hij half beschrijvend is of als hij zich profeet voelt en gebeurtenissen kondigt of beschouwt, zegent of vloekt in het licht van God. Het minst schijnt een zuiver persoonlijk gevoel — zijn menschelijk ik •— hem tot het hooge gedicht te voeren. Zijn liefdeslyriek is tamelijk zwak, zoo ook zijn oden aan vrienden en geëerden. E Y O G H U R T VAN O U D - B U S S E M Het „historische" in dit dicht-boek is hoogst belangwekkend en waardevol. Birnbaum vertelt ons den oorlog in al zijn belangrijke phasen en met opmerkelijke, instinctieve juistheid weet hij dat te belichten, dat belangrijk is en dat weg te laten, dat overbodig is. Uriel begint te zingen over het uitbreken van den oorlog en vertelt, hoe hij zich kromt onder die tijding, wijl het was „alsof God in wolk gehuld, voorbij trok om Zijn wil te zeggen". Uriel doorvoelt het groote leed, doch aarzelt de wapenen op te nemen. Sonnetten van zelfverachting, omdat hij dicht, daar waar anderen bloeden, volgen nu. Eindelijk, na al die „Unschlüssigkeit" komt het besluit en Uriel laat zich aanmonsteren als vrijwilliger. Hij zweert den eed van trouw: „Hut ab! — Zwei Finger über Raum und „Zeit: Wir schwören einen feierlichen „Eid..." Doch voordat hij in dienst treedt, is er nog een wachtenstijd vol verleiding, om toch te blijven en niet weg te gaan, een tijd, waarin het rustige leven zich eens zoo mooi aan hem voordoet. In den vorm van een vrouw stelt hij zich dien tijd voor. Doch hij weet zich ten slotte los te rukken en snelt naar de kazerne, het huis van den plicht, en daar ziet hij het grove uiterlijk van wat hem ridderlijk heldendom leek — „Aus kleiner Weite in die grosze Enge". Doch hij vermant zich en wil God' s dienaar blijven. Niet door vrijheid kan hij dat zijn, doch door gebondenheid. Nu komt de dagelijksche nuchterheid van het kazerneleven. Hoort! „Ach es ist leicht zu reden und zu lachen, Wenn's Abend ist und wenn man schlafen geht, Doch schwerer als der Tod ist das Erwachen, Wenn mitleidsloseir Tag im Fenster steht". Hij ondergaat alle ellenden, die de beschaafde mensch, in de kazerneatmosfeer te aanvaarden heeft, nog vermenigvuldigd, wijl hij dichter is, en zijn ziel dus als vergrooter, vermenigvuldiger en combinator van werkelijkheid dienst doet. Doch hij berust. De gedachte, dat hij God dient, houdt hem staande. „Dein Sklaventum ist Gottes Schöpfungsplan". Dan komt het afscheid — pijnlijk en somber —•. Het leven tooit zich wonderschoon. Zon-lachende straten ! Vrouwen! Wijn! En .voor hem de oneindige vlakte, bewaakt door den engel der doods. Dan de afmarsch en Uriel is in 't veld. Een aangrijpend sonnet spreekt over de reis van Uriel's compagnie naar 't veld. Heel werkelijk wordt het ons verteld: BLIJI-T JONG. FILIAAL KERKSTRAAT i87. TELEF. 493
Page 1 and 2: UEBEL & LECHLEITER Piano's en Vleug
Page 3 and 4: HOOFDREDACTIE: J. TAL, Utrecht —
Page 5 and 6: uitvloeisel dier volmaking- die van
Page 7: en meeslepend, maar dikwijls ook rh
Page 11 and 12: Hier is Uriel geheel de Joodsche pr
Page 13 and 14: krachtiger is, dan welke het Rabbin
Page 15 and 16: een ouden, gebogen man, wien men de
Page 17 and 18: VEILIG (Vervolg) Jacob werd zwakker
Page 19 and 20: ELECTRISCH THEELICHTJE past in alle

CLOPPENBÜRG -AMSTERDAM

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?